Tema: Ashshi qalempir (Gorkiy perec)

Tuqımlardıdı egiwge tayarlaw. Tuqımlardıń tiykarǵı sapa kórsetkishi - kógergishligi bolıp tabıladı. Tuqımǵa egiwden aldın qayta islengende unayotgan urıwda element almasinuvi kusheytiwi esabına, ósiw hám rawajlanıw procesi tezlashadi, qolaysız faktorlar sharayatıga hám keselliklerge shıdamlılıǵı asadı. Tuqımdı egiwden 2-3 ay aldın 20 minut dawamında 1% li kaliy permanganat (1 l suwǵa 10 g) menen dárilenedi, keyin jaqsılap juwıladı hám quritiladi. Qurǵaqlay tuqımdı 3 saat dawamında 60 C da qızdırıw, ósimlikti virus keselliklerine shıdamlılıǵın hám ónimdi erte yetilishiga beyimlik qiladi. Sırtqı infektsiyanı joytıw ushın uwlı zatlaytuǵın karboksin+tiram (1 kg urıwǵa 10 g) preparati qollanıladı.
Tuqımdı egiwge tayarlawda tómendegi mikroelementlar suyıqlıǵı menen ishlovlar ótkeriledi: 0,01-0, 03% li bar kislotası (1 l suwǵa 0,1-0,3 g); 0,001-0,005% li mıs kuporosi suyıqlıǵı (1 l suwǵa 0,01-0,05); 0,02-0,05% li altıngugurtli tsink hám altıngugurtli marganets (1 l suwǵa 0,2-0,5 g) suyıqligi menen islenedi. Kórsetilgen suyıqlıqlar qospasında tuqımlar 16-24 saat dawamında ivitiladi, keyin qurǵaqlay hawa jaǵdayıǵa shekem keltiriledi hám keyin olardı egiw múmkin.
Nál jetistiriw. Nál arqalı ónim jetistiriw usılın ábzallıqlari: ol talay ertagi ónim jetistiriw imkaniyatın beredi; ósimlikler rawajlanıwda ko'klamda tikkeley dalaga urıwı menen egilgen eginlerden 30-40 kún ózib ketedi; náldan o'stirilganda urıwlıq 5-6 ese tejaladi; maysalardı yaganalashga hájet qalmaydı, qatlam hám otaqlarǵa qarsı gúres ańsatlashadi; ertagi ónim qımbatlaw satıladı.
Dalaǵa otırǵızıwdan aldın nálga qoyılatuǵın talap mınada, ol jaǵdayda 6-8 hasıldar ǵumsha bolıwı, paqalı tómen boyli, baquvvat, bo'g'im aralıǵı kalta, qalın, túbiri jaqsı rawajlanǵan hám ılajı bolsa ol ǵumshalaǵan bolıwı kerek. Onıń ushın urıwni nálxonaga yamasa ıssıxonaga sebiw múddetin tuwrı tanlash zárúr. Tuqım ıssı yamasa yarım ıssı nálxonalarga, náller dalaga o'tqaziladigan múddetten shama menen 70-75 kún aldınroq egiledi. Ózbekstan sharayatında qálempir urıwların egiwdiń qolay múddeti bul fevral ayınıń ekinshi yarımı mart ayınıń birinshi bes kunligi esaplanadı.
Tuqımdı shashma usılda yamasa qatarlap egiw múmkin. Shashma etip ekkanda urıwdı tırmalar járdeminde 0,5-1 sm topıraqqa ko'mib ketiledi yamasa ústine sol qalıńlıqta shirindi sepiladi. Qálempir urıwı hár bir metr kv 3,0-3,5 g yamasa gektariga nál tayarlaw ushın 400-500 g tuqım 160-165 m² júzege egiledi. Maysalar 12-15 kúnden keyin kórinisi menen, dáslepki chinbarg payda bolǵan waqıtta, olardı jartılay jıllı yamasa suwıq parniklarga kóshirip ótkeriledi, yaǵnıy pikirovka etiledi. Pikirovka dep ekma nállerdi kóshirip alıp, úlkenlew (4x4 yamasa 5x5 sm) azıqlanıw maydanına otırǵızıwǵa aytıladı.Biraq, biziń sharayatta kóbinese urıw siyrek sepiladi hám qálempir nálleri pikirovka etińmesten o'stiriladi. Bul halda náller aralıǵın 5-6 sm qaldırıp birlewlenedi hám aralarına shirindili topıraq shashıp chiqiladi. Qálempir náli tayarlaw ushın kúndiz 20-25 C hám keshesi 10-15 C temperatura saqlanıwı kerek.
Pikirovka yamasa birlew etilgennen 8-10 kún ótkennen nállar jaqsı tutqannan keyin náller (10 l suwǵa 10-15 g selitra, 20 g kaliy duzı hám 30-40 g fosfor tógini) birinshi ret hám olar dalaga kóshirip ótkeriliwinen 8-14 kún aldın ekinshi márte mineral tógin eritpeleri menen azıqlantiriladi.
Nálhilikte kútimlew sisteması joqarı sapalı,shınıqqan, dalada bolatuǵın qolaysız jaǵdayǵa iykemlesedigan nál jetistiriwge qaratilmog'i kerek. Náller mo''tadil temperaturalarda, kemrek sug'orilib hám asırılǵan normada fosfor-kaliy tóginleri menen azıqlantirib o'stirilsa, ósimlikler quwatlı, shıdamlı hám mol hasıl bolıp jetiwedi.
Sırtqı ortalıq temperaturası 10-15 C bolǵanda kúndiz nál jetiwtirilayotgan qurılıs qaptal hám de ústi túńlikleri ashıp qóyılsa náller atız sharayatına maslawıp ósedi chiniqadi. Boyına ósip ketken, poyasi jińishke, chiniqtirilmagan hám bo'g'im aralıǵı uzın nállerdi otırǵızıw qolaysız boladı, olar jaqsı tutmaydi hám kem ónim beredi. Alańǵa o'tqazilgan náller jaqsı tutıp ketiwi ushın tezlik penen suwǵarıladı, keyininen 4-5 kún ishinde qáte jaylariga qaytaldan nál o'tqaziladi.