Tema: Auditorliq sho’lkemnin’ minnetlemeleri huquqlari ha’m juwapkershilikleri Reje: Kirisiw

1. Auditorliq sho’lkemnin’ minnetlemeri
Audit dálilleriniń mánisi, túrleri hám dárekleri Finanslıq esabatlar auditini ótkerip atrg’anda auditor tekserilip atırǵan finanslıq esabatlar BHMS ga sáykes keliwi yamasa odan shetleniwler bolǵan jag’daylardi anıqlawı ushın zárúrli da’lillerdi toplaydı.
Sol dáliller tiykarında auditor esabatlardin’ tuwrı yamasa nadurıs dúzilgenin anıqlaydı. Bir sóz menen aytqanda, dáliller audit tekseriwiniń túp mánisin quraydı.
Auditor esabatlar maydanınan óz professional pikirin bildira alıwı ushın jeterli muǵdardaǵı hám sapalı dáliller toplanıwı kerek.
Sol orında «dalil» termininiń mánisin jaqtılandıriwi kerek. Dálil — aldınan bildirilgen qandayda bir shamanıń tuwrı yamasa nadurıs ekenligin kórsetiwshi qural. Audit de «Aldınnan bildirilgen qandayda bir shama» finanslıq esabatlar BHMS ga uyqas dúzilgen degen boljaw bolıp tabıladı.
Dálillerdiń tiykarǵı deregi klienttiń buxgalteriya sisteması esaplanadı. Biraq bul sistema auditor ushın jetkilikli muǵdardaǵı hám sapalı da’lillerdi bermeydi hám auditor da bul dáliller menen sheklenip qalmawı kerek.
Auditor zárúrli da’lillerdi aktivlerge koefficientali o'zi jazgan gúzetisleri arqalı hám sırtqı dereklerden alıwı zaru’r.
Audit tekseriwi dawamında auditor qolǵa kirgiziwi múmkin bolǵan dáliller túrli kóriniste bolıwı múmkin.
Mısal ushın, aktivlerdi shaxsan tekseriw. operatsiyalardıń haqıyqatlıqtan da júz bergenin úshinshitarepdin’ tastıyıqlawı, auditordin’ klient penen óz-ara telefon arqalı baylanısi nátiyjesinde alınǵan maǵlıwmatlar hám basqalar.
Hújjetler auditor ushın dálillerdiń eń tiykarǵı túrin quraydı. Biraq bul hu’jjettin’ áhmiyeti onıń kárxana ta’repinen tayarlanǵanlıǵı yamasa sırtqı dereklerden kelgenligine qaray artadı yamasa azayadı.
Klient kárxanadan sırtda tayarlanǵan hám tikkeley auditorga usınıs etilgen hújjetler eń sapalı, isenimli hújjetler esaplanadı. Mısal ushın, klienttiń bank esap beti boyınsha bank tárepinen tikkeley auditorga berilgen esabat.
Sırtqı dereklerden kelgen hújjetlerdiń tiykarǵı bólegi kóbinese klient qolında boladı. Bul tur hújjetlerge tıykarlanıw yamasa tiykarlanbasliq sheshimine keliw ushın auditor klient xızmetkerleri bul hujjetlerdi ańsatlıq penen jasalmalastiriwi muinkinligi yamasa oday emesligin anıqlawı kerek.
Hár qanday ońlaw, ózgertiw kiritilgen dálillerdi bolsa teren’lik penen tekseriwi kerek. Klient kárxana tárepinen tayarlap auditorga usınıs etilgen hujjetler isenimlilik názerinen joqarıdaǵı tur dálillerge salıstırǵanda eń sapasızi esaplanadı.
Sebebi bul hújjetler tiykarınan tek ǵana firma ishinde aylanǵanı ushın olarǵa qandayda bir ózgertiwler kirgiziw, jasamalastırıw júdá ańsat keshedi.
Bul tur hújjetlerden dálil retinde paydalanıw yamasa paydalanbasliq máselesin kóriw ushın auditor klienttiń ishki qadaǵalaw tizimin úyreniwi kerek. Bul sistema qanshelli sapali bolsa, ishki hújjetler de sonsha isenimli boladı.
Keri jaǵdayda ishki hújjetlerdiń auditor ushın hesh qanday áhmiyeti bolmaydı. Buxgalteriya maǵlıwmatları.
Auditdi joybarlastiriw-Auditda joybarlastiriw - audit tekseriwiniń maqsetin anıq belgilep aliw hám sol maqsetke alip baratuǵın jollarin islep shıǵıw bolıp tabıladı.
Rejelestiriw processinde auditorliq shólkemi tárepinen audit tekseriwiniń waqıtı, kólemi hám tekseriw izbe-izligi belgilenedi.
Nátiyjeli joybarlawdı ámelge asiriw ushın auditor tekseriwdi ótkeriwden aldın, bolajaq klient kárxananıń ózi menen jáne onıń aktiv túrin úyreniwi kerek. Ulıwma audit jobası klient haqqındaǵı dáslepki ekonomikalıq - maǵlıwmatlarǵa tiykarlanadı.
Ulıwma audit rejesin islep shıǵıw processinde auditorliq firması klienttiń ishki qadaǵalaw sistemasındag’i natiyjeliligin úyrenedi hám bahalaydı.
Ishki qadaǵalaw sisteması klient buxgalteriya tizimi nadurıs maǵlıwmat usınıs jetip atırǵanınan klient administraciyasın waqıtında xabarlı etken jáne bul mag’liwmatlardi tuwrı formada usınıs etiliwin támiyinlegen táǵdirde nátiyjeli esaplanadı.
Auditni joybarlaw processinde kereklilik hám audit qarjisi da u’lken rol oynaydı. Ishki qadaǵalaw sistemasın úyreniw ushın auditor jetkilikli muǵdardaǵı audit dálillerin toplawı kerek. Kereklilik, audit qarjisi, ishki qadaǵalaw sisteması hám audit dálilleri haqqında tolıqlaw keyingi bólim hám baplarda toqtalıp ótemiz.
Audit tekseriwin tikkeley baslawdan aldin úlken auditor tekseriwdiń rejesin tayarlaydı.
Qádiriyatlar - bul:
- Social baylanıslardıń maqul túsetuǵın jaǵdayı bolıp tabıladı;
- waqıya hám hádiyselerdi bahalaw kriteryası bolıp tabıladı;
- Maqsetke jóneltirilgen iskerlik mazmunı bolıp tabıladı;
- Jámáátlik óz-ara iskerliginiń tártipke saliwshisi bolıp tabıladı.
Sol tiykarda, usı qádiriyatlar insanlarǵa tán bolǵanı sıyaqlı jámiyetke de júzege keliwshi jaǵdaylar haqqında oylaw, obiektiv jaǵdaylardı bir pútkilligin tán alıw hám bahalaw, keyinirek bolsa, insan júriw turıwın tártipke salıw maqsetinde bul jaǵdaylar maydanınan maqul túsetuǵın sheshimdi tabıwǵa múmkinshilik beredi.