Tema: Auditorliq sho’lkemnin’ minnetlemeleri huquqlari ha’m juwapkershilikleri Reje: Kirisiw

3. Auditorliq juwapkershilik
Xojalıq jurgiziwshi subiekttin’ shólkemlestirilgen-basqarıw dúzilisi islep shıǵarıw iskerligi túrleri hám islep shıǵarılıp atırǵan ónim nomenklaturasi;
kapital quramı hám aksiyalar stul (xojalıq jurgiziwshi subiekt aksiyaları kotirovka etiliwi kerek bolǵan halda);ónim óndiristiń texnologiyalıq qásiyetleri;rentabellik dárejesi; xojalıq jurgiziwshi subiekttin’ tiykarǵı qarıydarları hám támiynatshıları;shólkem ıqtıyarında qalatuǵın paydanı bólistiriw tártibi;
Dáslepki joybarlaw basqıshında auditor xojalıq jurgiziwshi subiekttin’ finanslıq -xojalıq iskerligi menen tanısıwı hám tómendegiler tuwrısında informaciyaǵa ıyelewi shárt:
Xojalıq jurgiziwshi subiekttin’ xojalıq iskerligine tásir kórsetetuǵın, mámleket (region) boyınsha ekonomikalıq jaǵdaynı jáne onıń tarmaq qásiyetlerin sáwlelendiretuǵın sırtqı faktorlar ;
Xojalıq jurgiziwshi subiekttin’ xojalıq iskerligine tásir kórsetetuǵın, onıń individual qásiyetleri menen baylanısqan ishki faktorlar;
1. Ulıwma ruwxıy norma hám principlerge ámel qılıw. Auditorlar óziniń turmısı, islewi dawamında ulıwma insanıylıq qaǵıyda hám normalarǵa ámel qılıwǵa májbúr.
2. Jámiyet qızıǵıwshılıqların inabatqa alıw. Sırtqı auditor tek buyırtpashınıń emes, bálki buxgalteriya esabatınan paydalanıwshılardıń hámmesiniń qızıǵıwshılıqların inabatqa alıwı kerek.
Klienttiń salıq, sud, basqa yuridikalıq hám fizikalıq shaxslar menen munasábetin qorǵaw ete turıp, auditor qorǵaw etetuǵın tárepler nızamlı hám ádalatlı bolıwın ańǵarıwı zárúr.
Egerde klienttiń qızıǵıwshılıqları nızamǵa qarsı bolsa, ol qorǵawdan bas tartıwı zárúr.
3. Auditordin’ obiektivligi. Talap etilgen maǵlıwmatlardıń anıq kólemigine auditordin’ qarar qabıllaw, usınıslar beriw hám juwmaq jazıwda obiektiv hasası bolıwı múmkin.
Auditorlar nadurıs informaciyanı fakt retinde aytpaslıǵı kerek. Hár qanday professional xizmet kórsetiw dáwirinde auditorlar jaǵdaylarǵa hám anıq faktlardi obiektiv dárejede ashıp beriwleri zárúr.
4. Auditordin’ itibarliligi (ziyrekligi). Professional xizmet kórsetiw dáwirinde auditor maksimal dárejede dıqqattı tekserilip atırǵan obiektke tartıwı kerek.
Auditorlar óz jumisına ziyreklik hám saldamlılıq menen jantasıwı, auditorliq standartlarına ámel qılıwı, jumıstı tuwrı joybarlawı hám baqlawı hám de qol astındaǵı qa’niygelerdi úzliksiz tekserip barıwı zárúr.
5. Auditordin’ ǵárezsizligi. Auditorliq xızmeti kórsetiw nátiyjesinde dúzilgen juwmaq yamasa basqa hújjette óziniń klient aldındaǵı ǵárezsizligin bayanlawı kerek.
Esabat dúziw boyınsha tapsırma qabıl etkende, auditorlar ǵárezsiz bolıwları hám tártiplilik, qalıslıq hám ǵárezsizlik principlerıge qarsı dep tán alınıwı múmkin bolǵan hár qanday mápdarlıqtan erkin bolıwı shárt.
Tómendegi jaǵdaylar auditorlardin’ ǵárezsizligine kesent salıp qoyıwı múmkin:
- mijaz shólkemdiń jumısı sudta bolsa ;
- mijaz shólkemdiń jumıslarında auditor finanslıq tárepten qatnassa ;
- auditor klient aldında finanslıq hám múlkshilik baylanıslılıǵı bolsa;
- mijaz shólkemde aǵayınları islewi munasábeti boyınsha tikkeley bolmaǵan finanslıq tárepten qatnassa.
Ǵárezsizlik, hadallıq hám obiektivlik. Ǵárezsizlik principine kóre, auditor óz iskerliginde klient, ol yamasa bul bank iyesi, yamasa basqa shaxs máplerine qaray jumıs tutmasligi kerek.
Ǵárezsizlik auditordin’ eń zárúrli qásiyetlerinen biri bolıp tabıladı. Auditor tek ǵana óz xızmeti wazıypasın orınlawı dawamında audit predmetine salıstırǵanda ǵárezsizlikti saqlawıǵana emes, bálki finanslıq esaptan paydalanıwshılar da auditordin’ ǵárezsizligine ıseniwları zárúrli bolıp tabıladı. Bul eki maqset haqıyqıy hám sırtqı ǵárezsizlik dep ataladı.
Hadallıq hám obiektivlik principine kóre, auditor dálillerdi kózkóreki buzip kórsetpesligi, basqalar pikirin óziniń pikirine bo'ysundirmasligi kerek.
2. Audit salasında tereń huqıqıy hám ekonomikalıq bilim, ilmiy tájriybege hám joqarı texnikalıq uqıpǵa ıyelew. Bul principke kóre, auditor óz iskerligi dawamında tómendegi standartlarǵa muwapıq jumıs júrgiziwi kerek:
- kasbiy tereń mamanlıq. Auditor buyırtpalardı kásiplik kom-petentlik menen orınlawına ısengen táǵdirdagina qabıllawı kerek;
- tapsiriqti orınlaw waqtında auditor zárúr kásiplik qıyqımlıqtı kórinetuǵın etiwi zárúr;
- auditor tapsırmanıń atqarılıwın zárúrli tárzde joybarlawı hám baqlawı zárúr;
- auditor atqarap atırǵan tapsırma boyınsha juwmaq hám usınıslardı nızamlı hám ilimiy tiykarlaw ushın jeterlishe maǵlıwmatlar toplawı kerek.
3. Klientler aldındaǵı minnetleme. Auditor óziniń klientleri menen alagólek hám ashıq bolıwı hám de olarǵa múmkin shekem jaqsılaw xizmet kórsetiwi zárúr;
4. Kásiplesleri aldındaǵı minnetleme. Auditor awqam kásip wákilleri menen kishi piyil, mehriban bolıwı, sheriklik ushın sharayat jaratılıwması zárúr;
5. Basqa minnetlemeler. Auditor óz kásipi ústinligin joqarı kóteriwi jáne bul kásip iyeleri qábiletlerin jámiyet mápleri ushın xizmet etiwge múmkinshilik beretuǵın dárejede tutıwı zárúr.
Audit processinde auditorliq shólkeminde ulıwma rejenin’ ayırım qaǵıydaların qayta kóriw ushın tiykar payda bolıwı múmkin. Rejege kiritilip atırǵan ózgerislerdi, sonıń menen birge, ózgerisler sebeplerin auditor tolıq hújjetlashtirishi kerek.
Ulıwma rejede auditorliq shólkemi auditdi ótkeriw múddetlerin názerde tutıwı hám auditdi ótkeriw, esabat (xojalıq jurgiziwshi subiekt administraciyaına jazba informaciya) hám auditorliq juwmaǵın tayarlaw grafikların dúziwi kerek. waqıt sarpın joybarlaw processinde auditor tómendegilerdi esapqa alıwı kerek:
Haqıyqıy qa’rejetler;
Aldınǵı dáwirde (qayta audit ótkerilgen táǵdirde) waqıt sarpı esap -kitapı jáne onıń ámeldegi esap -kitap menen baylanısı ;
Zárúrlilik dárejesi;
Auditorliq riskların bahalawdı ótkeriw. Ulıwma rejede auditorliq shólkemi dáslepki analiz nátiyjeleri, ishki qadaǵalaw sistemasınıń isenimliligin bahalaw, audit riskların bahalaw tiykarında auditdi ótkeriw usılın belgileydi.