Tema: Islam dini hám sóylew mádeniyati Reje: Kirisiw Tiykarǵi bólim

Tema: Islam dini hám sóylew mádeniyati
Reje:
Kirisiw
Tiykarǵi bólim

1. 
   Islam dini qáliplesiwindegi tariyxıy sharayat, Islam dininiń payda bolıwı
   
2. 
   Islam teologiyası, onıń tiykarǵı isenimleri, Islam táliymatı
   
3. 
   Shıǵıs hám Batıs mámleketleriniń orta ásirler mádeniyatında dinning ústinligi.
   

Juwmaqlaw
Paydalanilǵan ádebiyatlar

Kirisiw

Islam tariyxında bul dinge sıyınıw kelmasidan aldınǵı dáwir bilimsiziya yamasa bilimsiziyat dáwiri de júritiledi. “Bilimsiziya” sózi kórkem ádebiyatqa baylanıslı arab tilinde “bilmew”, yaǵnıy “birden-bir xudoAllanı tanımaslik” mánislerin beredi. Bul sóz islam ilimpazları tárepinen Islamdan aldınǵı dáwir ushın qollanıladi. Birpara izertlewshilerdiń bilimsiziya dáwiri 100-200 jıl dawam etken degen pikirdi ańlatadılar. Biraq bul dáwirdi anıqlaw, jazba ádebiyattıń ozligi sebep qıyınshılıqlı. Mil. av. 8 asirdeyoq hár bir arab qáwimi óz butına iye edi. Tez tez bolıp turatuǵın qáwimleraro urıslardan keyin, ádetde, jeńiliske ushıraǵan qáwim jeńimpaz butına sig'ina baslardı. Araviyanıń túrli erlerinde arnawlı bir butlardıń rezidenciyası ámeldegi bolıp, olar zıyaratgohlar retinde málim edi. Olardan biri Makkadagi Ka'ba edi. Makka áyyemgi Araviyanıń diniy orayına aylangach, ol erdagi Ka'baga butlar toplandi. Makka basıp alıw etilgen 630 jılı Ka'ba ishinde 360 ta but bolǵan. Butlar ushın bul nomer kútá úlken kórinedi, biraq arnawlı bir but bir neshe qáwimde sıylasıq etilgen bolsa, ol Ka'baga sonsha nusqada qoyılǵan bolıwı múmkin.

Islamǵasha sahra adamı (kóshpelinchi) arablarda urıw sezimi yamasa shańaraq dini etakchi bolǵan. Sahra adamılar arab xalıq awızsha ijodi hám jazba ádebiyatınıń tiykarlawshileri edi. Sol sebepli qubla arablarning sóylesim (dialekt ) lari joq bolıp ketti, biraq shalbar. Arablarning sóylesimleri saqlanıp, ol Quran tili retinde xamon jasap kelip atır. 7 ásir basınasha kóshpelinchilar jasaytuǵınlıq sahralarda kópxudochilik saqlanǵan bolsa. Otırıqshı xalıq jasaytuǵınlıq jaylar hár tárepleme sırtqı tásirge dus kelgen edi. Makka qalasında bolatuǵın úlken bazarlarǵa sawdasotiq ushın na tek kóp xudochilikka ishonuvchilar, usınıń menen birge xristian hám evrey dinlerindegi jalǵızxudoga sig'inuvchilar da keliwardi.