Тема: кузатиш ва тажриба методи

2.2.Gedrosfera mavzusini o`rganishda tajriba metodidan foydalanish 
 
Gedrosfera mavzusini o`kitish jarayonida kuyidagi tajribalarni kilish 
mumkin: 
-suvni isiganda kengayib soviganda tarayishi; 
-tog` jinslarining o`idan suvni turlicha o`tkazishni; 
-suvning tuzilish birligiga karab tog` jinslarini yuvilishi va jarlarni xosil 
bo`lishi; 
-sharsharani vujudga kelishini. 
Suvni isiganda kengayishi, soviganda torayishini kuyidagi tajribada ko`rish 
mumkin (O.Mo`minov, 1986): 
-kolbaga suv kuyiladiva suvga bir necha tomchi siyoxtomizib rangli kilinadi; 
-suvning kolbadagi satxi (kolbaning tor og`zi)ga ip boylab belgilanadi va 
kolbaning og`zio`rtasidan shisha naygao`xshagan kopkok bilan yaxshilab 
berkitiladi; 
-kolbadagi suvni spirt lampasi yordamida kizdiriladi. Shunda suv ip bilan 
belgilab ko`yilgan satxdan yukori ko`tarilib, shisha naycha ichiga kiradi. 
Turli tog` jinslarini suvni turlicha o`tkazishini kuyidagi tajribada kursatish 
mumkin: 
-ikkta shisha varonka shtativga o`rnatiladi va ularning pastki teshigi paxta 
bilan berkitiladi; 
-birinchi k5olbaga yarim stakan gil (tuprok), ikkinchisiga yarim stakan kum 
solinadi; 
-voronkalardagi gil va kum ustiga yarim stakan suv kuyiladi; 
-tajribada suv kumdan tez o`tishi va gildan juda sekin o`tishi aniklanadi. 
-suv kuyilishi va uni kum yoki tuprokdan o`tishi vaktini belgilab er osti 
suvlari tozaligini ham aniklash mumkin. 
Bundan tashkari turli tog` jinslarini suvda eruvchanligini ham o`rganish 
mumkin. buning uchun tslindrgva suv kuyiladi va unga o`rganmilayotgan tog` 

---

jinslarining bir bo`lagi solinadi va uning to`la erish vakti kuzatiladi. Erigan tog` 
jinslariga turli xil tuzlar, tuproklar va kumtoshlar kiradi. 
Mazkur tajribalar asosida o`kuvchilar turli tog` jinslarini turlicha suv 
o`tkazishni o`rganishda va er osti suvlarini xarakati xakida bilimlarga ega 
bo`lishadi.