Тема: кузатиш ва тажриба методи

 
 
1.Kuzatish metodi. 

---

 
Kuzatish davomida o`kuvchilar geografik borlik, vokea va hodisalarni 
bevosita ko`rishadi va kuzatishadi. O`kuvchilarni kuzatish jarayonida olgan 
bilimlariga asoslanib o`ktuvchi ularni har geografik borlik, vokea va hodisalarni 
moxiyatiga tushunishni o`rgatadi. O`kuvchilarning kuzatishga asoslangan bilimlari
puxta va chukurligi bilan ajralib turadi. 
Kuzatish sinfda , geografiya maydonchasida, o`z shahri yoki kishlog`i 
chekkasida, o`z viloyati vat umani doirasida o`tkazilishi mumkin. 
Geografik kuzatishlar mazmuniga ko`ra kuyidagi turlarga bo`linadi: 
Astranomik; meteorologik va fenologik. 
 
1.1. Astranomik kuzatishlar 
 
Astranomik kuzatishlar kuyidagilarni o`z ichiga oladi: 
–Quyoshni chikishi va botishini kuzatish; 
-yulduzlar va sayyoralarni kuzatish; 
-kutub yulduzlarini aniklash; 
-oy davrlarini aniklash; 
-iloji bo`lsa observatoriyadagi asboblar bilan tanishish; 
-planetalarga sayoxat. 
Quyoshni chikishi va botishini kuzatish. Quyoshni chikishi va botishini 
sinfdan tashkarida yani maktab xovlisida kuzatish mumkin. bevosita dars 
jarayonida kuyoshni chikishi va botishini kuzatib bo`lmaydi. Quyoshni chikishini 
kuzatish uchun avval kalendardan ertalab Quyoshni chikish vaktini aniklash lozim. 
Iloji boricha Quyoshni chikishi va botishini bahorning oxiri kuzning boshlarida 
kuzatgan ma`kul. Yozda o`kuvchilar tatilda bo`lganliklari uchun mazkur 
kuzatishlarni amalga oshirib bo`lmaydi. 
Kuyoshni kuzatish kuyidagi tartibda olib boriladi: 
-o`kuvchilar Quyoshning chikishadan 5-10 minut oldin yig`iladi; 
-Quyoshni chikishini kuzatishda kuyidagilarga axamiyat beriladi: 

---

a)Quyoshning ko`rinish vakti; 
b) Quyoshning to`la ko`rinish vakti; 
v) Quyoshning ufkdan ko`tarilish vakti; 
- Quyosh kaysi tabiiy geografik borliklar orkasidan ko`rinishi aniklanadi 
(tog`, kir, balandlik, tekislik va x.k.); 
-Quyoshning botishini kuzatish kuyidagi tartibda olib boriladi: 
a)Quyosh doirasini er yuzasiga tegish vakti; 
b) Quyosh doirasini yarmini ufk ortiga o`tish vakti; 
v) Quyoshning to`la ko`rinmay kolgan vakti; 
g) Quyoshning kaysi geografik borlik orkasiga botganligi aniklanadi; 
- Quyosh chikkan tomon shark, botgan tomon g`arb ekanligi o`kuvchilarga 
tushuntiriladi. 
Yulduzlarni va sayyoralarni kuzatish tunda olib borilganligi uchun maktab 
sharoitida kengtarkalmagan. Kutib yulduzini aniklash ham tunda olib boriladi. 
Yulduzlarni, sayyoralarni va oyning davrlarini kuzatishni o`kuvchilar mustakil 
o`rganishlari mumkin. buning uchun o`kituvchi dars paytida ulardagi yulduzlar, 
sayyoralar va oy davrlarini kanday kuzatishni o`rganishi lozim, yoki vakt topib 
ular bilan birga astranomik kuzatishlar olib borib, so`ngra boshka paytlarda ularga 
osmon jismlarini kuzatish bo`yicha topshirik berishi mumkin.