Тема. Psixologiyada biliw processleri joba

6-7. Muskul-háreket hám statikalıq seziwler. Muskul-háreket seziwler motor seziwler yamasa kinestetikalıq seziwler dep ataladı, olar awırlıqtı, qarsılıqtı, organlar háreketin biliw seziwleri, olarģa – gewde muskulları, taban, buwınlardan ibarat.
8. Organikalıq seziwler – Organikalıq seziwlerdiń seziw receptorları ishki organlarda: qızıl óńeshte, ishekte, qan tamırları, ókpe hám t.b. jaylasqan boladı.
3. Este saqlaw haqqında ulıwma túsinik
Este saqlaw haqqında túsinikti túsiniwden aldın bizler ótken temalarda táriyplep ótken dıqqat, seziw hám qabıl etiw processleri menen baylanıslı ekenligin biliwimiz kerek. Sebebi kópshilik adamlar óz este saqlaw processinen shaģım etedi. Bul tek bir este saqlaw menen baylanıslı emes, este saqlawdıń jaqsı bolıwı, biz qaratqan dıqqat, qabıl etiwge baylanıslı boladı. Dúnyadaģı nárse hám hádiyselerdi sáwlelendiriw tásirler, keshirmeler, pikir hám sáwbetler, ámelge asırılģan háreketler esimizde ózine tán halda izin qaldıradı. Olardıń esimizde jámleniwi tájriybe tiykarında bolıp, adamnıń óziniń «meni»ni ańlawı menen bayıp baradı. Este saqlaw insannıń jańa maģlıwmatlar alıwı, oqıwın hámde professional sheberligin iylewine tásir etedi.
Psixologiyada este saqlaw «individtiń óz tájriybesinde este alıp qalıwı, este saqlawdı hám keyin ala onı jáne eske túsiriwdi este saqlaw dep ataydı. I.M.Sechenovtıń «Este saqlawdan ayırılģan adam jańa tuwılģan bala jaģdayında bolar eken» dep bildirgenindey adamnıń este saqlaw qábileti bolmaģanda jańa tuwılģan bala jaģdayında ómirlik qalıp ketken bolar edi. Este saqlaw barlıq psixikalıq processlerdiń eń áhmiyetlisi bolıp, insannıń birligi, pútinligi, biologiyalıq hám sociallıģın támiynlep turadı. Adamnıń este saqlaw nızamlıqların úyreniw psixikanıń tiykarģı mashqalalarınıń biri bolıp esaplanadı.
XIX ásirdiń 70-80 jıllarınan baslap nemec psixologi G.Ebbingauze este saqlap qalıwdıń jańa usılın payda etti. Bul usıl mánissiz buwınlardı yadlap alıwdan ibarat bolģan. XIX ásirdiń aqırında Amerikalı psixolog E.Torndayk haywanlarda kónlikpelerdiń payda bolıw processin úyrengen. Akademik I.P.Pavlov shártli reflekslerdi úyreniw metodın jarattı.
Bul metod bas miy úlken yarım sharında jańa baylanıslardıń payda bolıwına hám bekkemleniwdiń tiykarģı fiziologiyalıq mexanizmlerin tekseriw imkaniyatın payda etti. L.S.Vıgotskiy balalarda este saqlaw formasın izertlegen. A.A.Smirnov, P.I.Zinchenkolar este saqlap qalıwdıń háreket maqsetine baylanıslılıģın ilimiy jaqtan anıqladı.