Тема. Qarim – qatnas ha’m shaxs psixologiyasi (2s.) Joba

2. Qatnastıń interaktiv tárepi. Qarım – qatnastıń interaktiv tárepi birgeliktegi xızmetti shólkemlestiriw hám ámelge asırıwda individlerdiń bir – birine óz – ara tásir ótkeriwi. Qatnastıń interaktiv tárepi adamlardıń birgeliktegi jumıslardı shólkemlestiriwinde kórinedi. Bul is – háreketler boyınsha bilim – ideyalar menen bólisiwge erisilgen óz - ara túsinisiw hám birgeliktegi is – háreketi bolıp tabıladı. Psixologiyada barlıq múmkin bolǵan eki qarama – qarsı túrlerge bólinedi: 1. Kooperaciya – birgelikte islew: bunda birgeliktegi is – háreket etiw subektlerdiń toparlıq maqsetke erisiwde shólkemlestiriwge múmkinshilik beretuǵın birgeliktegi háreket. 2. Konkurenciya (konflikt) – birge háreket etiw subektlerdiń bir – birine qarma – qarsı baǵdarlanǵan maqsetler bolıp bunda qızıǵıwshılıqlar, poziciyalar, kózqaraslardıń soqlıǵısıwı júz beredi. Konflikt óz – ara baylanıslardıń negativ tipi sıpatında qaraladı. Hámmege málim sóylesip atırǵan adamlardıń biri sóyleydi, al ekinshisi tıńlaydı. Sáwbettiń nátiyjeliligi sonnan ibarat, eki táreptiń bir – birine qanshelli say ekenligi, bir – birin tolıqtırıwına baylanıslı.
3. Qatnastıń perceptiv tárepi. Qarım – qatnastıń dúzilisi hám wazıypaları. Adamlardıń bir – birin túsinip qabıl etiw procesi qarım – qatnastıń ajıralmas bólegi bolıp, bul qarım – qatnastıń perceptiv tárepi bolıp esaplanadı. Insannıń insan tárepinen qabıl etiliwi «social percepciya» delinedi. Dáslep bul atama Dj. Burner tárepinen 1947 – jılı úyrenilgen bolıp, ol perceptiv processlerdiń social determinaciyasın ańlatqan. Qarım – qatnas procesinde bir – birin qabıl etip atırǵan adamlar bir – birin túsiniwge háreket etedi. Bul tómendegi mexanizmlerde kórinedi.
1. Identifikaciya
2. Reflekciya
3. Stereotipizaciya
4. Empatiya.
Identifikaciya (lat. – teńlestiriw ) – ol adamlardı teńlestiriw, salıstırıw mánisin bildirip, insan óziniń qıyalında sáwbetlesi ornına qoyıw arqalı onıń oy – pikirin túsiniwge háreket etedi.
Reflekciya (lat. – sáwleleniw) – insannıń sáwbetlesiwi tárepinen qanday qabıl etip atırǵanın hám túsinip atırǵanın ańǵarıwı.
Stereotipizaciya (lat. – ózgerissiz tákirarlanıw) – insannıń óz sáwbetlesin túsiniwge háreket etiwde belgili bir shablonnan paydalanıw.
Empatiya – insannıń óziniń qıyalında sáwbetlesi ornında qoyıw arqalı onıń ishki sezimlerin túsiniwge háreket etiw, bunda insannıń emocional mashqalaları túsiniledi.
Ataqlı Amerikalı psixolog D.Karnegi: «Jaqsı sáwbetles, jaqsı sóylewdi biletuǵın emes, al jaqsı tıńlawdı biletuǵın sáwbetles bolıp esaplanadı» – degen edi. Jáne de nemis filosofı A.SHopengauer: «Adamlarda ózińiz haqqıńızda jaqsı pikir payda etkińiz kelse, olardı tıńlap biliń» – degen edi.