Tema: Qolda keste tigiw óneri Joba

Kesteshilikte qollanilatug’in tigis tu’rlerin tigiw
A’sbap ha’m buyimlar: stol, stul, tigilgen u’lgiler, gu’lsiz gezleme bo’legi, iyne, oymaq, qayshi, santimetr lenta, texnologiyaliq karta, tu’rli ren’degi sabaqlar toplami:
1. Miynetti qorg’aw ha’m texnika qa’wipsizligi, sanitariya-gigiena qag’iydalari ta’kirarlanadi.
2. Keste tigis tu’rleri ko’rsetilgen texnologiyaliq karta tarqatiladi.
3. 20x20 sm wo’lshemdegi gu’lsiz gezleme bo’legi qirqip alinadi.
4. Gezleme bo’leginin’ shetki qirqimlarinin’ jibi 0,5–1,0 sm ge shekem suwirip alinadi.
5. Gezleme bo’leginde keste ko’shirmelerin tigiw ushin kerekli siziq ha’m belgiler sizip alinadi (bunda tarqatilg’an tigis u’lgileri tigilgen ko’rgizbeli qurallarg’a itibar qaratiladi).
6. Qaytpa tigis, suw tigis, iroqi ta’rizli tigis, petlya tigis, po pop tigisler birme-bir texnologiyaliq kartadan paydalanip tigiledi.
7. Tigislerdi tikkende harqiyli ren’degi jiplerden paydalaniladi.
8. Tigiw u’lgileri tigip boling’annan keyin, gezleme bo’legi da’slep teris, son’inan on’ ta’repinen utyuglenedi.
9. Orinlang’an keste u’lgisi albomg’a jabistiriladi.
Orta Aziyada kesteshilik ju’da’ ken’ tarqalg’an bolip, shan’araqta ha’rbir hayal keste tigiwdi biliwi kerek bolg’an. Sonin’ ushin ha’rbir shan’araq wo’zi ushin zerdiy wal, pa’lek, gu’lko’rpe, sozana, dorpech, aynaqalta, chayqalta, perde, belbew, dastiq u’stine japqish, qol oramal, taqiya, jaynamaz, sumka, jen’siz, ma’si-galosh, tu’rli o’lshemdegi qaltalar ko’rkem talg’am menen gezlemege tigip tayarlag’an. Qiyiqsha-belbew erkekler beline baylanatug’in oramal (54-su’wret). Belbew bizde ju’da’ a’yyem zamanlardan berli paydalanip kelinedi. Ele sa’depler qollanilmag’an zamanlar- da-aq shapannin’ aldi jabilip turiwi ushin belbew menen bekkem baylap qoyg’an. Payti kelgende belbew, jaynamaz, dasturxan, peshanabaw, qol oramal, tu’yin orninda da qollanilg’an. Qiyiq-belbew tigiw ushin gu’lsiz su’rpi, satin, ceylon, atlas ha’m tovar gezlemeler qollanilg’an. Belbewdin’ gu’lleri ilme, jarma, suw, baspa tigislerde tigilgen ha’m ha’r tu’rli o’lshemli bolg’an. Ha’zir de belbew xalqimizdin’ tu’rli ma’resimlerinde qollaniladi. Qiyiqtin’ o’lshemi 110x110 sm boladi.

Qiyiqta onin’ nag’isi, tiykarinan, 4 shetki bo’liminde jaylasqan boladi. Da’slep nag’istin’ gu’li qiyiqqa tu’sirip alinadi ha’m shinjir tigiste gezleme ren’inen pariqlaniwshi ren’li jipte tigip shig’iladi (55-su’wret). A’sbap ha’m buyimlar: stol, stul, shinjir ta’rizli popop tigis u’lgileri, 110x110 sm o’lshemdegi gu’lsiz gezleme bo’legi, iyne, oymaq, qayshi, santimetr lenta, ha’r tu’rli mulina jipler, jiyek.
1. 110x110 sm o’lshemdegi gu’lsiz gezleme bo’leginin’ qirqimlarina tigiw mashinasinda islew beriledi.
2. Belbewdin’ to’rt ta’repinen birdey ken’liktegi nag’is siziladi. Belbewde gu’ldin’ nag’isi, tiykarinan, 4 shetki bo’limnin’ jiyeginde jaylasqan boladi. (Nag’istin’ eni tigiletug’in tigistin’ enine sa’ykes keliwi kerek (55-su’wret).
3. Da’slep nag’is gu’li qiyiqqa tu’sirip alinadi, belbew bo’lip-bo’lip jiyekke tartiladi ha’m shinjir tigiste gezleme ren’ine pariqlaniwshi ren’li jipte tigip shig’iladi. Bunda mulina jiplerin eki qabat etip qollaniw usinis etiledi.
4. Belbewge nag’istan tisqari wonin’ 4 ushi ta’repine (nag’istan ishkeride boladi) nag’istin’ gu’lin tu’sirip tigiw de mu’mkin.
5. Nusqa tigip boling’annan son’, belbewdin’ da’slep teris, son’inan on’ ta’repinen utyuglenedi.




Ázelden-aq qaraqalpaq hayal-qızları úyde toqılǵan, geometriyalıq naǵıstı ózi-aq nusqaytuǵın paxta gezlemesinde iyne hám jipek sabaq penen mayda naǵıslı kestelerdi toqıytuǵın bolǵan. Bunday texnika shırıs naǵıs delingen. Sheber xayal-qızlar fabrikadan shıǵatuǵın suknoda ilmekli tambur tigisin toqıw arqalı iykemshil naǵıstıń dónip turıwına erisken. Buyımnıń shetleri qolda toqılǵan jiyek, sonday-aq shıyratılǵan jipekten islengen shashaqlar menen bezelgen.

Naǵıslar tiykarınan hayal-qızlar kiyim-kensheklerine, sonıń ishinde taqıya, kóylek, «kapyushonı» bar kiymeshek, jegdege salınatuǵın bolǵan. Boyı jetken qızdıń ózi tárepinen bir neshe jıllar dawamında jaratılatuǵın kelinshekler kiyim-kenshegi – uzın kók kóylek, ónirdi jawıp turatuǵın qızıl kiymeshek, sáwkeleniń halaqası naǵıslarǵa tań qalarlıq dárejede bay bolıwı menen ózgeshelenip turǵan. Uzatılatuǵın qız toydan aldın shapan hám ton ushın jeń ush, kóylek hám jegdeler ushın jaǵa, sonday-aq qayın enesi hám kúyewi ushın sawǵalar (aq jegde, shapan hám postın ushın tumar, shay qalta), turmıslıq mayda buyımlar (sháynek ushın tutqısh, qara úydiń tumarı) hám taǵı basqa zatlardı kestelep toqıytuǵın bolǵan.

Qaraqalpaqlardıń qádimgi kesteshiligi toyǵın qızıl (bordo) reń basım keletuǵın, kontrast sabaqlardan toplanǵan ornamenttiń mayda elementlerin ózinde jámlestirgen.
Qaraqalpaq ornamentleri kosmogoniyalıq tańbalardan quralatuǵın bolǵan: atanaq hám dúbeley tárizli rozetka (kún menen túnniń teńlesiwi, dúnyanıń tárepleri), zigzag (aspan ıǵallıǵı), romb (hasıldarlıq). Qoshqar múyiz, qurbaqa, ǵaz moyın, shayanquyrıq, ǵarǵatırnaq, qus tili, iyt taban, shaqa naǵıs (shaqa putaq) hám gúl sıyaqlı naǵıslarǵa qut-berekettiń nıshanı retinde ayrıqsha máni berilgen. Zergerlik bezeniw buyımları, miynet hám ań awlaw qurallarınıń kórinisleri de ushırasıp turǵan.


Ózbek milliy kestedo'zlik xalıq ónermentshilik kórkem óneriniń eń áyyemgi túrlerinen bolıp, ol xalıqtıń óz turmısın gózzal qılıw qálewi nátiyjesinde júzege kelgen. Keste kiyimler hám buyımlardı bezewde hám de ruwzıger bezew buyımları tayarlawda áyyemginen qollanıladı.
Tıgıwshı hayallıǵımız kórkem óneri tekǵana mámleketimizde, bálki sırt ellerde de maba qazanǵan. Ózbek sheber ustaları qolı menen tikilgan kirpıch, qol óneri dóretpeleri, zardevor, gulko'rpa, prostınya sıyaqlılar Fransiya, Italiya, Yaponiya, Germaniya, Belgiya, Amerika, Indiya sıyaqlı shet el, sonıń menen birge Respublikamizning Ferǵana oypatlıqsında tek xojalıqlarda emes, bálki ámeliy kórkem óner muzeylerinde kóp úlgileri toplanıp, turaqlı ekspozitsiyaga aylanıp qalǵan.
Házirge shekem buyımlar ayriqsha gózzallıq, elegant bezewlerdiń reń-barangligi menen kisilerdi tańlanıwǵa salıp kelip atır. Kórkem tıgıwshı hayallıq uzaq tariyxga iye, bunı arxeologik tabilǵan zatlar hám jazba derekler tastıyıqlap berip atır. Ózbek tıgıwshı hayallıǵı ıqlımı, tábiy sharayat, ortalıq menen baylanıslı halda barlıq kásip-ónerleri menen birgelikte rawaj tapqan. XIV - XV ásirlerge tiyisli miniatyuralar arqalı tıgıwshı hayallıqtıń júdá áyyemginen rawajlanǵanlıǵın kóriw múmkin. Ispan elshisi Rui Ganzalem de Klavixo Ámir Temur sarayında ózbek milliy keste bezewlerin kórgenin kúndeliginde jazıp qaldırǵan. Kámaliddin Behzod " Jeńisnoma" ga islegen.
"Temur taxtda" miniatyurasida shatırǵa islengen kesteni de sáwlelendirgen.
Ózbek tıgıwshı hayallıǵı qońsılas xalıqlar tıgıwshı hayallıǵı tásirinde bayıdı hám rawajlandi. Ózbek kestelerine itibar bersak, ol jaǵdayda hind, Kitay, orıs, qazaq, qırǵıshz hám tájik tıgıwshı hayalliklarining usılların ushıratamız.
Tıgıwshı hayallıq kórkem ónerinde hár bir millettiń ayriqsha eń kóp qollaytuǵın naǵısları boladı.
Ózbek kestelerinde ósimliksimon, geometriyalıq forma hám de gúl naǵısları kóp qollanıladı. Áyyemgi dástúrlerge kóre, ózbek qızları -bolajaq kelinchak qızǵa beriletuǵın dúńyaları bolǵan hár túrlı tıgıwshı hayallıq buyımların yaǵnıy qol oramal, choyxalta, perde, belbog', sumka, jeńsiz, jaynomoz, gulko'rpa, kirpıch, zardevor, prostınya, qol óneri dóretpeleri, kiyim bezewleri hám bas kiyimlerin, sıylıqlardı ózleri tayarlawǵan. To'yda kúyewdiń úrim-putaqlarına kelin ózi tikn buyımların sıylıq etken. Toydan aldın qızǵa beriletuǵın dúńya yoyib kórgezbe etińar, bul kelindiń sheberligin, miynetsevarligini kórsetiwi hám keste qanshellilik názik, shıraylı bolsa joqarı bahalanar edi. Qızlar júdá jaslıgınan baslap keste tıgıwǵa uyretilip, olar úsh, tórt jıldan keyin ǵárezsiz keste tıgıwdı baslaǵanlar. Orta Aziyada tıgıwshı hayallıq júdá keń tarqalǵan bolıp, shańaraqta keste tıgıw menen hayallar shuǵıllanıwǵan. Ótken zamanda bul kesteler aq hám tábiy qońır shoyi, adras, hisoriga, maqpal shúbereklerge tikilgan, keyinirek satin, shoyi, maqpalǵa tikiladigan boldı. Jumıs processinde olar óz uqıpların asırıwǵan, bir-birinen hám úlkenlerden áwladlar tájiriybesin úyreniwgen. Xalıq kórkem ónermentshilik ónimleri tek biziń mámleketimizde emes, bálki shet mámleketlerde de sheksiz talap etiledi. Pliniyning aytiwina qaraǵanda, vavilon tıgıwshı hayallıǵı áyyemginen ataqlı bolıp, matoga túrli reńdegi sabaqlar menen keste tıgıwdı sol jerde jańalıq ashısqan.
Keyinirek Vavilon Rim imperiyasi quramına kirgach jipek, zer yamasa jún sabaq qosıp tikilgan reń-barang tıgıwshı hayallıǵı menen maba qazanǵan. Tıgıwshı hayallıq kórkem óneriniń dástúrleri vizantiyada da rawaj tapqan.
XIII hám Xv ásirlerde Kishi Aziya sheńberinde payda bolǵan hám de vizantiya imperiyasini joq qılıw etken usmoniy túrkler de bul kórkem ónerge ózleriniń múnásip úleslerin qosqanlar. Qrim hám Kavkazning qay jeridaki vizantiya mádeniyatı uzaq waqıt kúshli tásirin tiygizgen bolsa, sol jerde tıgıwshı hayallıq rawajlanavergan. Áyyemgi Orıs da vizantiyaga eliklew etip tıgıwshı hayallıq kórkem ónerin úyrengen. Orıs kestesi gulleriniń xarakterine hám úńiliw usıllarına kóre júdá hár túrli bolıp tabıladı. Popok (yo'rma) jikli keste tıgıw Olonets, vologda oblastlari hám Arxangelsk oblastining batıs bóleginde keń tarqalǵan. Házirgi waqıtta Rossiyada ellikten artıq tegisimon kestedo'zlik kárxanaları bar. Ivanovo, Ryazan, Kalinin, Smolensk hám basqa oblastlarda kestedo'zlik orayları bolıp, ondaǵı kárxanalarda túrli kiyimler hám úy ruwzıgerdi bezaydigan túrli buyımlar islep shiǵarıladı.
XIX ásirdiń ekinshi yarımında keste tıgıw mashinasınıń oylap tabıw etiliwi tıgıwshı hayallıq kárxanalarınıń payda bolıwına tiykar salındı.
Kestedo'zlikning iri wákillerinen Andijan daǵı " Qızıl bayraq" arteli súwretshi kestedo'zi X. Názerov, Samarqanddagi " Hayal-qızlar miyneti" arteli kestedo'zi Usmon Shokirov, Tashkentlik kestedo'z hám sızılmakash Xayri Sobirovalar keste buyımlarına jańa hár qıylı naǵıs kompozitsiya hám tıgıw usılların jarattılar. X. Sobirova anası Rezerv Mirxoliqovadan qolda, mashinada tıgıw sırların hám sızılmachilikni úyrendi. X. Sobirova 15 jasından baslap onasining kestedo'zlik ónerin dawam ettirib, " Shıǵıs guli" hám " Aldıńǵı" atlı Stalin artelida 16 jıl islep kóp shákirtler jetistiriwde óz úlesin qosdı.
Jetisip shıqqan tıgıwshı hayallar óziniń kórkem óneri hám tábiyaatına kóre gózzallıq haqqındaǵı ármanların ańlatıwǵa háreket etkenler.



O’nermentshilik, ónermentlik — milliy-dástúriy mayda taw ar islep shıǵarıw, ápiwayı miynet quralları járdeminde jalǵız tártipte hám qol miynetine tiykarlanǵan sanaat túri; sonday ónimler tayarlanatuǵın kásiplerdiń ulıwma atı. Iri sanaat payda bolıwına shekem keń tarqalǵan, ayırım tarawları keyin de saqlang’an. Kem rawajlanǵan mámleketlerdiń xalıq xojalıǵında házir de zárúrli orın iyeleydi.
Ónermentshilik insannıń ishki shiyki iskerligi menen payda bolip, jámiyet rawajlanıwı dawamında az-azdan dıyqanshılıq hám sharwashılıqtan ajralıp shıqtı, túrli social tarixiy dáwirler sheńberinde texnika rawajlanıwı menen baylanıslı halda rawajlanıp bardı ha’m túrli qánigelikler (gúlallıq, aǵash ustashılıq, temirshilik, mıskerlik, qurılısshılıq, tash ustalıq, naǵıs oyıwshılıq, kestedo'zlik, kóńshilik, tigiwshilik, toqıwshılıq, zergerlik, shoyınshılıq, quyma metall zatlar tayarlawshı ustalıq, zardozliq, boyawshılıq, kemasazliq, qańıltırsazliq hám basqalarg’a) ga ajraldi. Ónermentshilik tábiyiy resurslarınıń bar ekenligine qaray, mas, paxta hám nawqan bar jerde toqımashılıq, sapalı shiyki ónim bar jerde (mas, Rishton-de) gúzeshilik, jún hám teri kóp jerde toqımashılıq hám kóńshilik, soǵan qaray qol ónermentishilik, tog’aylar kóp jerde aǵashsazliq metallarǵa bay jerlerde metall hám temirshilik, teńiz hám dárya boyida kemasazliq hám basqa rawajlang’an. Jámiyet rawajlanıwı basqishlari, miynet bólistiriwi menen baylanıslı halda ónermentshiliktin’ 3 túri qáliplesken:
1) úy ónermentshiligi;
2) buyırtpa menen ónim tayarlaytuǵın ónermentshilik ;
3) bazar ushın ónim tayarlaytuǵın ónermenshilik;
Úy ónermentshilik kapitalizmge shekem bolǵan dáwirlerde ónermentshiliktiń eń kóp tarqalǵan túri bolip esaplanadi. Ónermentshiliktiń bul túri natural xojalıqtıń ajıralmaytuǵın bólegi esaplanadı. Qalalar rawajlanıwı buyırtpa menen ónermentshilik ónimleri tayarlaw hám bazarǵa ónermentshilik ónimlerinıń jedel ósiwi menen ajıralmas baylanisli. Nátiyjede ónermentshilik ónimleri tawarǵa aylandı, tawar ayırbaslaw ushın islep shıǵardi. Dáwir talabı menen ónermentshiliktiń jańa-jańa túrleri boldi. Ónermentler de túrli ónimler tayarlaw boyınsha qánigelesip bardi. Qalalardaǵı máhelleler ónermentlerdiń kásiplesine qaray qáliplesken (misali, XX -asirdıń baslarında Tashkentte kóńshiler, gúlallar, ershiler, besikshiler, o'qshilar, qol ónermentler máhelleleri bolǵan ). Ayırım máhelle, kvartal, qala, úlkelik ónermentshiliktiń málim ónimleri menen abiroyi arttirip basladı.
Ónermentshilik tawar — pul munasebetlerine keńlew hám tereńrek tartıllıǵi tárepke siyasiy gruppalastı. Uqıplı hám hareketli ónermentler bayibp dáslepki kapital jiynalıwı sebepli kapital iyesine aylandı hám olardıń ustaxonalari negizinde kishi zavod hám fabrikalar payda boldı, bul kárxanalarda jarlılasqan ónermentler jallanip isley basladı. Nátiyjede ónermentshiliktin’ rawajlanıwı bazar ekonomikasınıń kapitalıstik formasın júzege keltirdi. Ónermentshilik Evropa qalalarında sanaat rawajlanıwına da óz úlesin qosdı (toqıw qozaqları rawajlanıwlasdı, XIV-a sir ortalarında Germaniyada domna pechlariniń payda bolıwı metallurgiyapa saldamlı ózgerislerge alıp keldi. XIV—XV-asirlerde kósher otar qurallar islep shıǵarıla baslandı ). Kapitalıstik i. ch. munasábetleri ónermentshiliktiń keyingi rawajlanıwına zarba berdi, ónermentshiliktiń kóplegen tarawları túskúnlikke dus keldi. Sanaat awdarıspaǵı áqibetinde tez hám arzan ǵalabalıq islep shıǵarıla baslaǵan fabrika, zavod ónimleri ónermentshilik ónimlerin bazardan sig’ip shıǵardı.
Rawajlanǵan mámleketlerde jalǵız buyırtpalar hám qımbat bahalı kórkem buyımlar tayarlaytuǵın ónermentshilik tarawları -kek (tigiwshilik, etikshilik, ǵalıshılıq, zergerlik, naǵıs oyıwshılıq hám b.) saqlanıp qaldı.
XX -asir baslarında bolsa mashinalasqan i. ch. keń jolǵa qoyılıwı menen ónermentshilik ónimleriniń tur quramı hám i. ch. kólemi keskin kemeydi. XX-asir dawamında hám XXI-asir baslarına kelip iri industrial i. ch. qarar tapqan bolsa -da, o’nermentshiliktin’ poziciyasi saqlanıp qaldı. Ónermentchilikning bazarda segmenti kishi bolǵanınan iri i. ch. iyelep almaytuǵın, talap individuallasqan óz ornı bar. Mini texnologiyanıń payda bolıwı o’nermentshilikde tovarlardı jalǵız tártipte hám sapalı i. ch. imkaniyatın beredi. Buǵan milliy ustboshlar, milliy asbap ásbapları, mayda ásbap -úskeneler, túrli estelik buyımları i. ch. hám xizmet kórsetiwdi kirgiziw múmkin. Házirgi ónermentshilik kishi biznes quramındaǵı jalǵız miynet iskerligi hám shańaraqqa tiyisli kárxanalardan ibarat.
Ózbekstan aymaǵında neolit dáwirinde ónermentshiliktin’ dáslepki zárúrli tarmaǵı esaplanǵan ılaydan islengen ıdıs buyımlar i. ch. hám toqımashılıq payda boldı (Xorezm oazisindegi Kaltaminor mádeniyatı, Surxondaryodagi Ílaydan islengen ıdıslitepa hám b). Mil. av. 2-a. den baslap ónermentshilik ónimleri sawdasında Ullı jipek jolı zárúrli áhmiyetke iye boldı. Orta ásirlerde Shıǵıs mámleketlerinde islep shıǵarılǵan ónimler (Arab xalifaligida polat, Orta Aziya hám Indiyada shoyi, shını, qaǵaz ) Evropa bazarlarında qadrlandi. Indiyada paxtadan elegant shúberek, Kitayda jipek shúberek to'qiydigan qozaqlar payda boldı, Kitay hám Orta Aziyada shıyshe tayarlaw texnologiyası rawajlanıwlasha bardı.
IX—X -asirlerde Orta Aziyada iri ónermentshilik orayları payda boldı. Sabaq shúberek, ǵalı (Urǵanch, Shosh), shoyi (Marv), mıs hám temirden qarıw-jaraq, pıshaq tayarlaw (Ferǵana ), shoyi shúberekler, shıyshe ónimleri tayarlaw (Buxara ) háwij aldı. 13-a. de mo'g'ullar shabıwılı ónermentshilik rawajlanıwına zarba berdi. Temuriylar mámleketiniń payda bolıwı ónermentshilik rawajlanıwına kútá úlken unamlı tásir kórsetdi.
Orta Aziyada ónermentchilikning barlıq túrleri 20 -a. dıń 20 -y. larigacha saqlandi. buxara, Samarqand, Qo'qon, Xiva, Tashkent sıyaqlı qalalardıń i. ch. munosa-batlarida ónermentlik úlken rol oynadı (mas, 19 -a. dıń 60 -y. larida Xivada ónermentchilikning 27 túri rawaj tapqan, qala daǵı bazarlarda ónermentlerdiń 556 dúkanı bolǵan, 80-y. larda qalada 2528 xojalıq H. menen shuǵıllanǵan ).
Ózbekstandaǵı ónermentshilik tereń qánigelesken bolıp, ózinde túrme-túr kásipkorlarni birlestirgen. Mas, terini qayta islew salasında kóńshiler, etikshiler, maxsido'zlar, kovushchilar, er-turmanshılar, malaqayshılar, postınshılar, qamarshılar ; toqımashılıq salasında bózshiler, atlasshılar, ǵalıshılar, palas hám kiyizshiler; metalldı islew salasında temirshiler, taqachilar, mıskerler, temirshi ustalar, zergerler sıyaqlı kásipler bolǵan. Bular ónermentchilikning tarmaq strukturasın belgilengen.
Shıǵıs daǵı musulman ustaxonalarida bolǵanı sıyaqlı Ózbekstanda sheberlik, tıgıwshı hayallıq menen hayallar úyde o'ti-rib shuǵıllanıwǵan (q. Bólip alıp islewshilik). H. dıń social strukturasında usta, xalfa hám shákirt sıyaqlı social toi-falar ámeldegi bolǵan. Ónermentchilikning ishki tártip hám qaǵıydaların onıń qaǵıydası retindegi «Qollanbalar» belgilep bergen. Hár bir kásiptiń óz jetekshisi, yaǵnıy piri hám «Qollanbası» bolǵan, áwladdan -áwladqa ótetuǵın ádetleri hám úrp-ádetlerine ámel etilgen. Mas, jumıs baslawdan aldın usta óz pirini yadqa alıp odan jardem soraw, shákirtiga pátiya beriw sıyaqlı ádetlerge ámel etilgen.
Ózbekstan Rossiya koloniyasına aylangach, ónermentshilik metropoliya sanaatınıń básekiine dus kelip, óziniń ilga-rigi poziciyasin joǵatǵan bolıwına qaramay, onıń kóp tarmaqları saqlanıp qaldı, sebebi ol milliy mútajlikti qandiradigan tovarlardı, chunon -ne, kiyim-keshek, ıdıs -tabaq, túrli úy-ruwzıger buyımları, mayda miynet quralların jaratıp, olardı jergilikli bazarǵa jetkezip berdi. Ónermentchilikning jasaǵıshlıǵın támiyinlewde sırt elden keltirilgen sheki onim, materiallar, kishi úskeneler zárúrli rol oynadı. Mas, AQSHdan keltirilgen teri bo'yog'idan paydalanıp kóńshiler amirkon dep atalǵan juqa sherim islep shıǵara basladı. Sol munasábet menen amirkon etik, mási hám kovushlar payda boldı. Germaniyadan «Zinger» firmasınıń tigiw mashinaları keltirilishi menen tigiwshilik (sheberlik) keń yoyildi.
XX-asirdıń 20-jillarinda kebirolar hákimiyat qáliplesiwi menen ónermentlerdiń tiykarǵı bólegi da’slep artellarga, keyinirek, z-d, f-kalarga, kórkem buyımlar kárxanalarına tartindi. Olarǵa sheki onim, material, ásbap -úskeneler mámleket tárepinen jetkezip beriletuǵın, jaratılǵan ónimler dúkanlar hám matlubot kooperatsiyası arqalı satılatuǵın boldı. Uqıplı ónermentler dóretiwshilik shólkemlerge qabıllandı, ámeliy bezew kórkem óneri rawajlantırıldı (mas, 30 -y. larda Tashkentte oqıw - i. ch. kombinatı shólkemlestirilip, jas óner-mandlar ol jaǵdayda tálim aldılar, 1968-y. de Buxarada naǵıs oyıwshılar mektep ustaxonasi, 1978-y. de Qoqanda aǵash naǵıs oyıwshılıǵı mektep ustaxanasi dúzildi).
Ózbekstan ǵárezsizlikti qolǵa kirgizgennen keyin ónermentshilik rawajlanıwında jańa dáwir baslandı, xalıq ónermentshiligi bazar qaǵıydaları zamirida qaytaldan tiklendi. Ózbekstanda jergilikli sanaat kárxanalarınıń birinshiler qatarı jekelashtirilishi nátiyjesinde mayda mámleket kárxanaları óner-mandlarning jeke kárxanalarına aylantırildi, jańa ónermentshilik kárxanaları ashıldı. Ónermentshilik tek ishki bazarǵa emes, bálki kiripke de isley basladı. Ónermentshilikting shólkemlestirilgen forması da ózgerdi: kishi shańaraqqa tiyisli kárxana, jalǵız tártip degi miynet iskerligi formasında rawajlana bardı. 1995-y. 24—25 okt. de Tashkentte BMTning Ózbekstandaǵı turaqlı jánekolatxonasi menen ámeliy sheriklikte Ózbekstan xalıq ustaları hám ónermentleri 1-Respublika yarmarkası ótkerildi. 1997-y. de respublika xalıq ámeliy kórkem óneri hám ónermentleri ustalarınıń «Usta» dóretiwshilik i. ch. birlespesi dúzildi. Respublika Prezidentiniń 1997 jıl 31-martındaǵı «Xalıq kórkem ónermentchiligi hám ámeliy kórkem ónerin jáne de rawajlandırıwdı mámleket jolı menen qollap -quv-vatlash ilajları tuwrısında»gi pármanı hám basqa ilajlar Ózbekstanda ónermentchilikning tikleniwi hám jáne de rawajlanıwda, onıń umıtılǵan birpara túrlerin qayta qayta tiklewde zárúrli áhmiyetke iye boldı. Ónermentler daslep Ózbekstan Tavar óndiriwshiler palatasına, keyininen Sawda -sanaat palatasına kirdilar. Olar arnawlı shólkem — «Ónerment» Respublika awqamına birlestirildi. Ónermentshilik subektleri Ózbekstanda isbilermenler, ónermentler hám fermer xojalıqlarınıń hár jılı ótkeriletuǵın «Ǵayrat» respublika kórik-tanlo-vida qatnasadılar. 1996—2005-jillar dawamında 10 dana ónerment xalıq ónermentshilik ida erisken jetiskenlikleri ushın «Ǵayrat» tańlawınıń jeńimpazı dep tabildi.