Tema: sirtqi fotoeffekt. Kompton
Elektron difraksiyasida qollaniwi
Download 0.85 Mb. Pdf ko'rish
|
111111 Islam
2.2. Elektron difraksiyasida qollaniwi
Hámme mikroobektlarga da tolqınlı, da korpuskulyar ayrıqshalıqlar tán, biraq olar eski fizikada tolqın da, bólek de emes. Mikroobektlarniń hár túrlı qásiyetleri bir waqıtta kórinetuǵın bolmaydı, olar bir-birin toltırıp baradı, tek olar birgelikte mikroobektni tolıq tariypleydi. Belgili Daniya fizigi N. Bardıń toldırıwshılıq principi sonnan ibarat. Shártli túrde sonı da aytıw kerek, mikrobóleksheler tolqın sıyaqlı tarqaladı, bólek sıyaqlı energiya almasadı. Tolqın teoriyası kózqarasınan, elektronlar difraksiya tábiyat kórinisinde de-Broyl tolqınları intensivligi maksimumiga uyqas túsedi. Fotoplastinkada alınǵan maksimumlarda elektronlardıń kóp bólegi túsedi. Biraq, fotoplastinkada hár túrlı jaylarǵa elektronlardıń túsiw procesi individual halda emes. Náwbettegi elektron shashilgandan keyin qay jerge túsiwin úzil-kesil túrde aytıw múmkin emes. Elektronlardıń ol yamasa bul jayǵa túsiwiniń málim itimallıǵı ámeldegi tek. Sonday etip, mikroobektlar jaǵdayın jáne onıń ózin tutıwın súwretlew tek itimallıq túsinigi tiykarında aytıw múmkin. Mikroobektlarni súwretlewde itimallıq jantasıwın kerekligi kvant teoriyasınıń zárúrli qásiyetlerinen bolıp tabıladı. Kvant mexanikasında mikrodunyada obiektler jaǵdayın súwretlew ushın tolqın funksiya (p-funksiya ) túsinigi kirgizildi. Tolqın funksiyasınıń modulı 2 kvadratı keńisliktiń birlik kóleminde mikrobólekshelerdi tabıw itimallıǵına proporsional. Tolqın funksiyasınıń anıq kórinisi mikrobólekshe jaylasqan kólemdiń sırtqı sharayatları menen anıqlanadı. Kvant mexanikasınıń matematikalıq apparatı berilgen kúsh maydanında jaylasqan bóleklerdiń tolqın funksiyaların tabıw imkaniyatın beredi. De-Broylni sheksiz monoxromatik tolqını hesh qanday kúsh maydanı tásir etpeytuǵın erkin bólektiń tolqın funksiyası bolıp tabıladı. Difraksion jaǵdaylar, difraksiyalar júz beredi tosıqlar ólshemleri tolqın uzınlıqları menen birdey bolǵanda kóbirek kórinetuǵın boladı. Bul tolqındıń hár qanday fizikalıq tábiyaatına, atap aytqanda elektron tolqınlarına mas bolıp tabıladı. De-Broyl tolqınları ushın tábiyiy difraksion pánjere bul atom ólshemi tártibindegi fazalıq dawirli kristaldıń tártipli dúzilisi bolıp tabıladı (shama menen 0, 1 nm). Bunday ólshemli tosqınlıqlardı 24 (mısalı tınıq bolmaǵan ekran daǵı tuynuk) jasalma túrde jaratıp bolmaydı, biraq de- Broyl tolqınları tábiyaatın túsindiriw ushın qıyalda tájiriybe ótkeriw múmkin. Mısalı D keńligindegi birden-bir sańlaqtaǵı elektronlar difraksiyasini kórip shıǵamız (13-súwret). Sańlaq arqalı ótken elektronlardıń 85% ten kóplegeni difraksiya oraylıq maksimumga túsedi. Bul maksimumniń (1 múyesh yarım keńligi beyim boladı. Download 0.85 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling