Tema Ta’lim muassalarıda axborot kommunikatsiya texnologiyaları(akt) nan paydalanıwdın’ ma’qseti, wazıypası ha’m imkaniyatları Informatsiyaliq –kommunikatsiyaliq texnologiyalardan bilimlendiriw protsessinde paydalaniw

Virtual kompakt diskti tayarlaw- bul qatti diskte kompakt disk sharqin jaratiw. Jeke kompakt diskti jaratiw ushin mag`lfwmatlardi sonday sho`lkemlestiriw, qayta du`ziw ha`m qayta indeksatsiyalaw kerek, na`tiyjede qatti diskte strukturalastirilg`an mag`liwmatlarg`a sa`ykes kelsin. Sonnan son` tan`lang`an ko`lemde jaziw ushin fayllardi qayta atamalaw ha`m indeksatsiyalaw kerek boladi. Mag`liwmatlardi tayarlag`an ha`m optimallastiriw, qatti diskte sharhi yaki virtual kompakt disk alinadi. Aqirinda barliq kerekli tekseriwler o`tkiziledi ha`m disk sharhin jaratiw protsesi baslanadi.
Jazilatug`in kompakt diskler. Bir neshe jil aldin bir kompakt diskti jaziw ushin bir bo`lme toli apparatura, eki ta`jiriybeli qa`niyge h jumis saaii talap etiler edi. Bu`gin bolsa CD-R jaziw toplag`ishqa iye Mac8n59sh komp`yuteri ja`rdeminde bir diskti bir saatta jaziw mu`mkin.
Ta`lim ha`m oqitiw tarawlarinda mul`timedianin` qollaniwi (Computer Based Training -CBT) jeke paydalaniw ha`mde biznes islerin jolg`a qoyiw ushin mo`lsherlengen. Mul`timediani usi tarawlarda qollaw ko`lemi ku`nden-ku`nge ja`nede artip barmaqta. Sebebi joqari ka`siplik ta`jiriybeni ta`miyinlewshi bilim ha`r waqitta tez o`zgerip turadi. Bu`gu`ngi o`siw da`rejesi, a`sirese, texnika tarawinda turaqli jan`alaniwdi talap etedi. Sol sebepli ba`sekige tiykarlang`an ka`rxana o`z is ha`reketinde bir qansha iykemlesiwshi bolmag`i kerek. Bul a`piwayi xizmetkerler ushin ha`m, basshilar ushin ha`m birdey tuwri jol. Komp`yuterlerden paydalang`an halda oqitiw ushin ma`lim sistema kerek, biraq bunday sistemani islep shig`ariw ushin bung`an qa`niygelesken firmag`a buyirtpa beriw kerek. Usi ku`nge shekem komp`yuterler ja`rdeminde u`yreniw qa`niyge xizmetkerdi oqitiw ha`m ta`jiriybesin asiriw ushin salistirmali islep shig`ariw tarawinda ko`birek qollanilatug`in edi. Opel firmasi xodimlari ja`ma`a`t bolip oqitiwdin` jan`a usilinilgeri su`rmekte. IBM firmasi ha`m lokal tarmaqlar jumisin ko`rgizbe etiw ushin komp`yuterlerden paydalanilg`an halda oqitiw usilin qollamaqta.
Jetpisinshi jillarda oqitiw ushin birinshi iret komp`yuterlerden paydalaniw bir qansha na`tiyjesiz boldi. Sebebi sol payitlardag`i texnikaliq ha`m da`sturiy qurilmalardi islep shig`ariw sipati onsha joqari bolmag`an. Bunnan tisqari, da`stu`rler(programmalar) jeterli da`rejede sa`ykes emes edi.
Bu`gingi ku`nde bolsa oqitiw da`stu`rleri sonday du`zilgen, paydalaniwshini oqitiwdin` tu`rli variantlarinan paydalaniw mu`mkin. Yag`niy, ol oqiw materialin o`zlestiriw dawaminda oqitiw tezligin, material ko`lemin ha`m onin` qiyinshiliq da`rejesin o`zi belgileydi.
Ko`pg`ana izleniwler komp`yuterlerden paydalang`an halda oqitiw sistemasinin` jetiskenliklerin ko`rsetpekte. Eski traditsiyaliq ta`lim usillari menen ob`ektiv salistiriw ju`da` qiyin, biraq, mul`timedia bazasinda o`zgeriwshi interaktiv programma(dastur) menen islewge itibar eki ma`rtege ku`sheydi. Aniq bir materialdi u`yreaniw ushin waqitti tejew traditsiyaliq(a`detiy) ta`lim usillarina salistirg`anda ortasha q0O` ti quraydi, o`zlestirilgen bilim bolsa yadta biraz uzaq saqlanadi.
Marketing boinsha ekspertler a`lleqashan (oqiw sistemasinda mul`timedia qosimshasi payda bolmastan burin) ko`p ma`rte ta`jriybelerinde oqiw usili menen o`zgertirilgen materialdi yadta tiklew (eslew) ortasinda ku`shli baylanis barlig`in tastiyiqlag`an. Ma`selen, esitgen materiallardin` tek to`rtten bir bo`limi yadta qaladi. Eger oqiwshi usi materialdi ko`riw arqali o`zlestiriw imkanina iye bolsa, yadta qalgan material ko`lemi otiz payizg`a ko`beyedi. Nabada, ha`m ko`riw, ha`m esitiw arqali material o`zlestirilse onin` 50 payizi yadta qaladi eken, eger oqiwshi u`yreniw protsessinde belsene qatnasip ha`reket etse, ma`selen, mul`timedia ilovasi kibi interaktiv oqitiw programmasi(da`stu`ri) ja`rdeminde paydalanilsa, o`zlestiriw ko`lemi 75% ti quraydi.
Biz bul jerde ha`tte shama menen sanli mag`liwmatlardi keltiriw qiyinlig`in ko`rsetip o`tpekshimiz, sebebi tu`rli izertlewlerde bul jo`ninde tu`rli na`tiyjeler keltiriledi. Ta`jriybe na`tiyjelerinin` ha`r kiyli boliwi ta`jriybe na`tiyjelerin natuwri shig`ariwda emes, ba`lkim tu`rli parametrlerea ha`m baylanisli. Yag`niy, o`zlestiriw, eslep qaliw qa`bilieti birdey bolg`an insanlardan ibarat eki topardi tabiw mu`mkin emes. Sol sebepli temada bunnan bulay keltiriletug`in mag`liwmatlar ortasha qatnasta (nisbatda) aling`anlig`ina itibar berin`.
O`z islewshi xizmetkerlerinin` bilimin jetilistiriw ushin ha`r jili oqiwg`a ma`lim bir qarji ajiratatug`in iri firmalardin` joqarida aytilg`an ma`selelerin esapqa alg`an halda biraz iri qarjini tejep qaliw mu`mkin. Ma`selen, DEC firmasi oqitiw ha`m qayta oqitiwdag`i qa`rejetlerin komp`yuter texnologiyasinan paydalang`an halda n`0 mln. dollarg`a tejep qaldi. Bilim aliwdag`i bunday usilg`a to`mendeshiler sebebshi:

• 
  u`yrenilip atirg`an materialdi teren`irek ha`m jaqsiraq tu`siniw:
  
• 
  oqiwshini jan`a ilim tarawi menen baylanisqa kiriwine isendiriw:
  
• 
  oqitiw waqtin sezilerli da`rejede qisqartiriw esabina waqitti tejew:
  
• 
  o`zlestirilgen bilim yadta uza waqit qaladi ha`m a`meliyatda qollaw za`ru`r bolg`anda qisqasha ta`kirarlansa tezde esge keledi.
  

Mul`timedia bazari menen shug`ullaniwshi Shveytsariyanin` Prognos institutinin` izertlewlerine qarag`anda, jaqin keleshekd ka`rxanalarda mul`timedialar ju`da` ken` qollanila baslaydi. Tuwri, apparat qurallarinin` bahasi tu`sip barmaqda, biraq esaplaw texnikasi sistemasi (ETS) nan paydalanip, oqitiw sistemasin ja`riya etiw qa`rejetleri biraz o`sip barmaqda. Bir oqiw programmasinin`(da`sturinin`) bir saatliq oqiw waqtin jaratiw ushin, a`dette, programmalastiriwshinin` (da`stu`rlewshinin`) g`00-g`o`0 jumis saati ketedi. Programmani (da`sturlerdi) jaratiw ushin a`sbap-u`skene qurallarinin` sipati jaqsilang`anlig`i ha`m imkaniyati ken`eytirilgenligine qaramay, oqiw programmasin (da`sturin) jaratiw qa`rejetleri ko`beyip barmaqda. Sebebi da`stu`r interfeysige talaplar ku`sheymekde, sonliqtan, mul`timedianin` jan`a ha`m jan`a elementlerin da`stu`rlerge kirigiziwge tuwri kelip atir.
A`lbette, tabislarg`a erisiw ma`lim bir mag`anada qoyilg`an ma`qsetke ha`m baylanisli. Eger biz a`meliy is-ha`reket usillarin jan`alawdan baslaytug`in bolsaq, mul`timedianin` interaktiv da`stu`rinen paydalang`an halda oqitiw usilin keleshekte u`lken tabislar ku`tpekde.
Ja`ne bir kemshiligi sonnan ibarat, esaplaw texnikasi sistemasinan paydalanip oqitiw sistemasin jaratiwg`a bolg`an buyirtpa u`shinishi ta`repten mag`liwmat ha`m islep shig`ariw sirlarin ashiw menen baylanisli. Bunda sonni umitpasliq kerek, bunday mul`timedia ilovalari qariydarlar bazarinda o`z ma`pin go`zlew predmeti bolip qaladi ha`m bul ma`p go`zlewler za`ru`r qurilmalar bahasin turaqli tu`siwi benen baylanisli.
Lotus firmasinda, ma`selen, mul`timedia elementlerine iye bolg`an oqitiw da`stu`ri jaylastirilg`an kompakt diskler bar.