Tema Ta’lim muassalarıda axborot kommunikatsiya texnologiyaları(akt) nan paydalanıwdın’ ma’qseti, wazıypası ha’m imkaniyatları Informatsiyaliq –kommunikatsiyaliq texnologiyalardan bilimlendiriw protsessinde paydalaniw

Ozbekistan Respublikasinda axborat-kommunikatsiyalari bazarinin` du`ziliwi
Axborot maqsulatlarin qayta islewde texnika ha`m baylanis vositasin rawajlaniwi axborat induktsiyalarinin` quramina ulken ta`sirin tiygizbekte. Mag`lumatlardi uzatiw barisinda global ha`m milliy tarmaqlardin` payda bolg`ani sebepli paydalaniwshidan uzaq araliqta jaylasqan mag`lumatlar bazasina kiriw ja`ha`nde axborot xizmetlerinin` tiykarg`i tu`rlerinen bolip esaplanadi.
Axborotqa tovar sipatinda qaraw ko`p imkaniyatlar tuwdiradi ha`m ha`zirgi waqitta ayrim qa`wiplerdi de keltirip shig`aradi. Ekonomikaliq manpattan kelip shiqqan jag`dayda tijorat mag`lumatlar bazasina joqari talap da`rejesine iye ko`plegen paydalaniwshilarg`a kerek bolg`an mag`lumatlar kiritilgen.
Ozbekistan Respublikasi axborot-kommunikatsiyalar bazari industriyasi milliy ekonomikanin` en` tez, rawajlanip atirg`an ha`m dinamikaliq rawajlanatug`in tarmaqlardan esaplanadi.
Eger ha`zirde Ozbekistan Respublikasinda G`InternetG` axborat tarmag`inan paydalaniwshilar sani 70-80 min`di payda etiw ha`m kunnen-kunge o`sip baratirg`anin itibarg`a alsaq, ol jag`dayda telefon ha`m baylanis xizmetleri rawajlaniwinin tiykari bolip xizmet qiliwdi ko`riw mu`mkin.
Demek, axborot-kommunikatsiyalari texnologiyalar bazari-bul texnik vositalar, kommunikatsiyalar ha`m da`sturiy maxsulatlarni usinis etiwshi sub`ektler ortasinda payda bolg`atug`in o`nim ha`m pul aylaniw qatnasiqlarinin` ekanomikaliq du`zimi boladi. Usi baylanislar bazarda mirat etilgen o`nimler sani spati, bahasi ha`m talap da`rejelerin o`z-ara salistiriw na`tiyjesinde payda boladi. Albette, bul paydalaniwshinin` to`lew qabiletine de baylanisli. Talap da`rejesine domokrativ aymaq ha`m siyasiy a`meller de ta`sir ko`rsetedi.
Respublikamizda axborat infrodu`zilmesin jaratiw boyinsha ha`reketler tiykarinan xizmetlerde ko`rsetiwge qaratiliwi kerek. Sebebi, onin` tiykarrinda aldinan sheshiw lazim bolg`an mashqala ha`m axborat o`nimleri tiykarinda paydalaniwshilar talabina ta`sir ko`rsetiw mu`mkin.
Respublikamizda bazar qatnasiqlarina o`tiw jag`dayi siasiy ha`m hu`quqiy funtsiyalar tiykarinda axborat-kammunikatsiyalar bazari rawajlaniwi qoshametlewde ma`mleket tiykarg`i orin tutiw kerek, sonin` ushin:
1) axborat xizmet ko`rsetiw tarawindag`i monopoliyani tiyisli bolg`an ta`dbirkarliq talabi ha`mde axboratlastiriw, axborat do`geregi ha`m qizmetleri sertivikatsiyasi haqqindag`i nizamlar arqali joq etiw za`ru`r;
2) axborat organlarinin` karxanalarg`a tiyisli ierarxik quraminan ha`mde usi qizmetlerge talabi bolmag`an tarawlarg`a ma`jburiy halda axborat jumisin juritiwden keshiw za`ru`r;
3) paydalaniwshilarg`a axborat-kammunikatsiyalar bazarinda jumis ko`rsetiwi ushin ha`mde sipatli axborat o`nimleri jaratiwdin` zamanago`y ta`jriybelerin uyreniwde imtiyazli shig`in ha`m saliq dizimin jaratip beriw;
4) axboratlastiriw tarawinda uzaq muddetke arnalg`an ma`mleket siyasatin islep shig`ariw ha`m o`mirge basqishpa-basqish o`tiw za`ru`r. Ozbeksitan Respublikasi ha`mde MDX qatari xalq-ara axborat maydanina kirip bariw basqishpa-basqish turipti ha`m bul tarawda ush tiykar waziypa belgilengen.
1) paxta, nevt, altin siaqli ma`mleket bayliqlari esaplaniw milliy axborat resurslarin qa`lplestiriw. Usinin` menen birgelikte milliy axborat resurslarin qorg`aw ushin isenimli usil islep shig`iw kerek;
2) Respublikanin` axborat infraduzilmesi quramalastiriw ha`m jan`alaw tu`rleri;
3) mag`lumatlardi almastiriwdin` ja`ha`n standartlarina tiykarlanip avtonom, aymaqliq ha`m xalq-araliq axborat dizimin ha`mde tarmaqlarina islep shig`iw.
Oraylasqan ma`mleket basqariwinan bas keshiw, mulkshilik formasin o`zgeriwi ha`m mu`lkti ma`mleket tassarufidan shig`ariw bular ha`mmesi axborat-kammunikatsiya bazarin formalastiriwdin` da`slepki ijtimoy-ixtisodiy sha`r-sharayaatlarina esaplanadi. Paydalaniwshinin` axborat-kammunikatsiyalar bazari tovarlarina bolg`an qatnasi ha`m ixtsodiy sha`r-sharayatlarina kiredi. Sonin` ushin ha`m onin` ekanomikaliq rawajlaniw modeli to`mendegi a`melge tayanadi:
• axborat tovar esaplanip, ma`nis ha`m ayiriw narqina iye;
• milliy ekanomikanin` ha`mme tarmag`i axborat jumisi jug`illanadi;
• karxana ha`m ja`miet uluma alg`anda, basqariw ha`m baqlaw wazipalarin atqaradi ha`m bul axborat jumisinin` bir turidur;
• axborat jumisi baylanis, moliya ha`m sug`irta, ta`lim tatqiqot ha`m islep shig`ariwdi o`zinde payda etiwshi millik ekanomikanin` erkin tarmag`i esaplanadi;
• innovatsiya jan`a axborat o`nimlerin islep shig`ariw na`tiyjesi esaplanadi ha`m ekanomikaliq ha`mde ja`miettegi tarkibiy qozg`aliwlar tuwdiradi. Aqirg`i jillarda Respublikamizda axborat-kammunikatsiyalari texnologiyalarin islep shig`ariw, ornatiw, maslastiriw ha`m satiw menen jaqqinnan shug`illanatug`in ko`plegen ma`mleketlik ha`m jeke tadbirkarlar payda bolmaqta. Izertlewler ha`mme, bank, sanaat ha`m transport karxanalarinin` axborat tarmaqlari ha`m tizimlerin jaratiwg`a qizig`iwlar artqanlig`i ko`rsetilmekte. Sonday qilip, axborat-kammunikatsiyalar bazarinin` ma`mleketimizde formasi ja`ha`n a`meliyatinan kelip shiqqan jag`dayda jolg`a qoyiliwi kerek. Biraq, a`ne usi na`rse miynet o`nimdarlig`i ha`m sipatin asiriw, jalpi ishki o`nimdi ja`nede osiwinin` tiykarg`i amillari esaplanadi, ma`mlekettin` ekanomikaliq o`siwin belgilep beredi.

Bekkemlew ushin sorawlar

1.Axborotqa, ekonomikaliq axboratqa ta`rip berin`.
2. Axborottin` sipat o`zgesheliklerine neler kiredi?
3.Axborot resurslari tarkibiga neler kiredi?
4.Axborot resurslarinin` qa`sietlerin sanap o`tin`?
5.Axborottin` ma`nisi qanday qilip esaplanadi?
6.Axborotlar mug`darin qanday qilip esaplaw mu`mkin?
7.Qanday interaktiv xizmetler bilesiz?
8.Axborot o`nimlerin taqdim etiw usillarina qanday zatlar ta`sir ko`rsetedi?
9.Wzbekistan Respublikasinin` axborat-kommunikatsiyalar bazarinin` formasin qanday abzalliqlarg`a alip keledi?
10. O’zbekistan Respublikasinin` xalqara axborot maydanina kirip bariwda qanday waziypalar za`ru`r esaplanadi?