Tema: Tasiw sanin aniqlaw Joba

Ionlardıń jıldamlıǵı
Joqarıda ionlar alıp ótken ulıwma elektr muǵdarı i(CFUCFv)1000
Ekenligi kórgen edik. Om nızamına kóre; I boladı. Tájiriybe shártiga qaray YE1 v edi. Sonday eken 1000sCFUCFv hám teńlemediń eki tárepin C ga bolsaq hám ekenligin esapqa alsaq E (FUFv) ni payda etemiz
Kúshli elektrolitlarda hám suyultirilgan kúshsiz elektrolitlarda  ligini inabatqa alamız.
Ion tezligi eritpeden ótip atırǵan elektr tokınıń kernewi (YE) ga hám eritpe temperaturasına tuwrı proporsional bolıp tabıladı. YE1 v hám t 180 S bolǵanda, sheksiz suyultirilgan eritpe degi ionlar tezligi ionlardıń absolyut tezligi dep ataladı hám U0 hám de v0 menen belgilenedi. Sonlıqtan, bo‘lganda _e esa _ bo‘ladi.
Demak, _FU₀FV₀ ilgarigi tenglamalardan

- elektr o‘tkeriwsheńlik koeffitsiyenti delinedi.
Suyultirilğan kushsiz elektrolit eritmalar ushun bo‘ladi.
Joqarıdaǵı teńlemege ionlardıń absolyut tezligin qóysaq hám dep alsaq
 FU0, -Fv0, -
boladı jáne bul jerde , - lar kation hám anion jıldamlıǵı. Kol'raushning ionlardıń ózbetinshe háreketleniw nızamına qaray, kúshli elektrolitlar hám sheksiz suyultirilgan kúshsiz elektrolit eritpelerdiń ekvivalent elektr ótkezgishligi kation hám anion jıldamlıǵı jıyındısına teń.
Geyde , - larni ionlardıń elektr ótkezgishligi dep da ataladı.
Málimlemeler degi ionlardıń jıldamlıgınan paydalanıp sheksiz ekvivalent elektr ótkezgishligin esaplaw múmkin.
Ionlardıń tasıw sanı hám jıldamlıǵı ortasında tómendegi baylanısıwlar ámeldegi:
_ n_  _; _-n_-  _;
Joqarıdagilardan paydalanıp, dissotsialanish dárejesi hám konstantasi arasındaǵı baylanısıwdı yadqa alsaq yoki

Bul teńleme Ostvaldtiń suyultiriw nızamı dep ataladı hám ol ekvivalent elektr ótkezgishliktiń konsentraciyaǵa baǵlıqlıǵın ańlatadı.

Elektrolit eritpelerindegi ionlardıń háreketin ifodolovchi túsinik ionlardıń jıldamlıǵı dep ataladı. Ionlardıń jıldamlıǵı olardıń haqıyqıy tezligine tuwrı proporsional bolıp tabıladı. Iondıń eritpe ishinde potensiallar ayırması santımetrga bir volt bolǵandaǵı tezligi, yaǵnıy iondıń bir sekundta neshe santımetr jol júriwin kórsetetuǵın san ion háreketiniń absolyut tezligi dep ataladı. Mısalı, birpara ionlardıń absolyut háreket tezligi tómendegishe, N+ ioniniki 3, 242
• 10 -3 sm/sek ga ON-ioniniki 1, 802
• 10 -3 sm/sek ga, K+ ioniniki 0, 665
• 10 -3 sm/sek ga Cl ioniniki 0, 676 sm/sek ga teń.
Eritpe degi ion harakati absolyut tezligining Faradey sanı (G’ = 96500) ga kóbeymesi iondıń jıldamlıǵı dep ataladı. Iondıń jıldamlıǵı ion túrin, erituvchining tábiyaatına hám temperaturaǵa baylanıslı. Temperatura artpaqtası menen ionlardıń jıldamlıǵı asadı.
Elektroliz waqtında ionlar túrli tezlikte háreket etiwin Gittorf tekserip anıqladi. HCl eritpesi elektroliz etilgende H+ ionlari Cl-ionlariga qaraǵanda 5 ret tez háreket etedi. N+ va ON-ionlarining jıldamlıǵı barlıq ionlarnikidan joqarı. Eger elektrolit arqalı 96500 Kulon elektr o’tsa, 12 – ekv. Elektrolit bóleklenedi; sonda 1 g – ekv. Anion hám 1 g – ekv. Kation eritpege shıǵadı. Eger ionlardıń jıldamlıǵı teń bolsa, anod keńislikn katod keńislikke ótken hám katod keńislikn anod keńislikke ótken ionlardıń grami – ekvivalent muǵdarı bir- birine teń boladı. Eger jıldamlıq túrlishe bolsa, 2 – ekv. Muǵdarı hár túrlı boladı ; bir elektrod keńisliksidan ekinshi elektrod keńisliksine ko’chgan ionlardıń 2 – ekv. Muǵdarı sol ionlardıń jıldamlıǵına tuwrı proporsional :

Bul jerde: na – katod keńislikn anod keńislikke ótken anion g. Ekv. Muǵdarı.

Nl – anod keńislikn katod keńislikke ótken kation g. Ekv. Muǵdarı.
La – anionlarning háreketleniwi;
Lk – kationlarning háreketleniwi.
Elektrolit eritpe arqalı 96500 kulon elektr tokı ótkerilgende, 1 g – ekv. Element ajralib shıǵarıwı ushın na + nk = 1 boladı. Eger na ni n dep belgilesak.
Nl = 1 – n hám bunnan :
N hám 1 – n shamalar ionlardıń elektr tasıw sanları dep ataladı. Ionlardıń elektr tasıw sanı degende sol ion elektr muǵdarınıń qansha bólegin tashib ótkeziwin kórsetiwshi bólshek son bolıp tabıladı. Ionlardıń elektr tasıw sanın anıqlaw ushın elektr aldında ionlardıń konsentraciyası ózgeriwinen paydalanıladı. Iondıń elektr tasıw sanı elektrod aldında ion konsentraciyasınıń ózgeriwge teris proporsional boladı :

Bul jerde: n – anionning elektr tasıw sanı, Δsa – anod aldında konsentratsiyaning azayıwı, 1 – n – kationning elektr tasıw sanı hám Δsa – katod aldında konsentraciyanıń tómenlewi.

Kolraush nizami
Elektrolit eritpelerdiń elektr ótkezgishligi temperaturaǵa, ionlar konsentraciyasına, erituvchi túrine hám ionlar tezligine baylanıslı. Eritpelerdiń elektr ótkezgishligin Kolraush úyrenip, olardıń ekvivalent elektr ótkezgishligi birdey temperaturada sheksiz suyultirilgan eritpede ionlar tezligine baylanıslı ekenligin anıqladi.
Kolraush elektrolit eritpelerde uqsas ionlar bolǵanda ekvivalent elektr ótkezgishligin salıstırıp kórip, tómendegi nızamdı jarattı : áyne iondıń elektr ótkezgishligi elektrolit quramında sol ion qanday ion menen birikkanligiga baylanıslı emes, eritpe sheksiz suyultirilganda elektrolitning ekvivalent elektr ótkezgishligi anion hám kation jıldamlıǵınıń jıyındısına teń. Bul nızam tómendegishe ańlatpalanıladı :
Λ∞ = la + lk
Joqarıdaǵı teńlemeni tómendegishe anıqlama beriw múmkin, mısalı, KNO3 eritpesiniń 180 S de sheksiz suyultirilgan jaǵday daǵı ekvivalent elektr ótkezgishligi 126, 1 ge teń, NaNO3 eritpesiniki 104, 9 ǵa teń, olar arasındaǵı parq 126, 1 – 104, 9 = 21, 2 ge teń. Bul baha kaliy hám natriy ionlardıń jıldamlıǵı arasındaǵı ayırmanı kórsetedi. Tap sonıń menen birge, KCl hám NaCl eritpeleriniń 180 C de sheksiz suyultirilgandagi ekvivalnt elektr ótkezgishligi uyqas túrde 129, 8 hám 108, 6 ǵa teń, olar arasındaǵı parq 129, 8 – 108, 62 = 21, 18 ge teń boladı. Ionlardıń jıldamlıǵı olardıń absolyut tezligine tuwrı proporsional boladı :
La = F
• Ua; lk = F
• Uk
Bul jerde: Faradey sanı = 96500 kulon ;
Ua – anion tezligi;
Uk – kation tezligi.
Joqarıdagilarga tıykarlanıp Kolraush nızamın tómendegishe ańlatıw múmkin:
Λ∞ = G’ (Uk + Ua)
Kolraush nızamın ionlardıń elektr tasıw sanın ańlatiwshı formula menen birlestirilse, ionlardıń jıldamlıǵın tómendegi formulalar járdeminde esaplaw múmkin: λ∞ = lk + la; ;.
Bular tiykarında :
La = na λ∞
Lk = nk λ∞
Formulalardı payda etinadi. Mısalı, temperatura 180 S de AgNO3 dıń sheksiz suyultirilgan eritpesindegi elektr ótkezgishligi λ∞ ­= 115, 6 ; ionlardıń elektr tasıw sanı – na = 0534 hám nk = 0, 466 ǵa teń bolsa :
La = 0, 534 – 115, 6 = 61, 7; lk = 0, 466
• 115, 6 = 53, 9
Elektrolit eritpelerde temperatura artqanda ionlardıń háreketlanganligi da artadı. Nátiyjede eritpelerdiń elektr ótkezgishligi de kópayadi.

Xulosa
Ionlar zaryadlanǵan bólekler bolıp tabıladı. Kationlar hám anionlar sıyaqlı eki tiykarǵı forma bar. Biraq, bul eki ion da elektrolitning ótkezgishligine úles qosıwı múmkin. Qısqasha aytqanda, ion jıldamlıǵı hám ion tezligi bul ximiyalıq túsinikler bolıp, bul ionlardıń qural arqalı háreketleniwin xarakteristikalaydı. Ion jıldamlıǵı hám ion tezligi ortasındaǵı tiykarǵı parq sonda, ionlardıń jıldamlıǵı ionlardıń orta ortalıqqa ótiw qábiletin belgileydi, ion tezligi bolsa ionlardıń qural arqalı qanshellilik tez háreketleniwin belgileydi.