Tema: Tálım texnologiyasınıń dúzilisi

Material tálim quralları. Bul oqıw qóllanbaları, sabaqlıqlar, kesteler, maketlar, modeller, oqıwtexnik qurallar, mebel, oqıw-laboratoriya apparatları, kórgezbeli qurallar bolıwı múmkin.
Ideal tálim quralları - bular pedagog hám oqıwshılar jańa bilimlerdi iyelewde qollanılatuǵın qurallar: sızılmalar, sxemalar, diagrammalar, suwretleytuǵın, kórkem óner, sóylew, xat hám basqalar. Ideal qurallar - bul «pıkırler haqqındaǵı pikirler» oqıtıwshı olardı úyretiw ushın belgilengen formada kórsetiwi zárúr. Mısalı, materializatsiya - abstrakt simvollar formasında kórsetiletuǵın qural (grafiklar, kesteler, sızılmalar ), verbalizatsiya - sóylew bayanı formasında kórsetiletuǵın qural (analiz, talqılaw, dálillew). Material hám ideal qural bir-birin toldıradı. Material tálım qural qızıǵıwshılıq hám dıqqattı oyatıw, ámeliy háreketlerdi ámelge asıruw menen baylanıslı bolsa, ideal qurallar - logikalıq talqılaw. Materialdı tushuntirish, sóylew mádeniyatı, yad alıw menen baylanısli. Oqıw informaciyasına munasábetine kóre tálim quralları jańa materialdı úyreniw quralları, tákirarlaw, bekkemlew, ulıwmalastırıw quralları, bilimlerdi qadaǵalaw quralları, oqıw procesin shólkemlestiruwdı basqarıw quralları hám informaciya qurallarına bólinedi. Oqıw processindegi wazıypasına kóre tálim quralları kommunikatsiya (baylanıs) hám oqıw jumısları qurallarına klassifikaciya etiledi. Oqıw jumısı wazıypa, mashqala, máselelerdi sheshiw, túrli shınıǵıwlardı orınlaw procesi bolıp tabıladı. Tálim - kommunikatsiya (baylanıs) oqıtıwshı hám oqıwshılardıń oqıw iskerligi esaplanatuǵın kommunikativ-iskerlikli process. Kommunikatsiya - bul kodlaw (oqıtıwshı sóylewindegi atamalarda ), uzatıw (jazılıw ) hám oqıwshılardıń informaciyanı qabıllawı (túsiniw hám dáslepki eslep qalıw ). Didaktik qurallar sezim qılıw, seziw ushın paydalanıwına kóre de klassifikaciya etiledi. Bunday baylanıslılıqqa kóre didaktik qurallar vizual (kóriw) - haqıyqıy (original) zatlar yamasa túrli obrazlı ekvivalentleri, diagrammalar, kartalar ; audial (esitiw) - radio, magnitofon, muzıka ásbapları ; audioizual (kóriw-esitiw) - dawıslı filmler, televidenie, kompyuterler, didaktik mashinalar, elektron sabaqlıqlar. Tálimniń texnikalıq quralları bul ózinde oqıw - informaciyaların ekranlı -dawıslı sáwlelendiriwshi ásbap hám úskeneler bolıp tabıladı. Olarǵa tómendegiler kiredi: oqıw kinofilmlari; diafilmlar; kompyuterler; magnitofon qayısları ; radioe**tirish; teleko'rsatuvlar. Tálimdiń texnikalıq quralların tómendegi túrlerge ajıratıw múmkin: informaciya ; aralas (kombinatsion); trenajyor ; bilimlerdi baqlaw quralları ; audiovizual qurallar. Ta'limning texnikalıq quralları tómendegi funktsiyalardı atqaradı : tálimdiń sapası hám natiyjeliligin asıradı ; oqıw procesiniń jedellashuvini támiyinleydi; oqıwshılardı aqıl etiwge jóneltiredi; oqıwshılarda bilimlerdi iyelewge salıstırǵanda úlken qızıǵıwshılıq payda etedi; dúńyaǵa kózqarastı, isenimdi, oqıwshılardıń etikalıq túsin qáliplestiriwge járdem beredi; oqıw jumisına salıstırǵanda oqıwshılarda emotsional munasábetti asırıwdı támiyinleydi; bilimlerdi qadaǵalaw, ózinen-ózi baqlawdı támiyinleydi.
Temani bekkemlew ushin sorawlar.
Tálim quralları neler kiredi?
Tálim qurallarinıń klassifikatsiyasıni tusindirip berin
Tálimniń texnikalıq qurallarına misallar keltirin
Tema: Xabar texnologiyası túsinigi hám klassifikatsiyasi
Joba :
1. Informaciya texnologiyası túsinigi hám klassifikatsiyasi
2. Informaciya texnologiyasınıń rawajlanıw tariyxı
3. Tálim usılları hám texnikalariniń qásiyetleri.
4. Tálim usılların tańlaw
" Informaciya" sózi latınsha " Information" sózinen alınǵan bolıp " túsindiriw", " xarakteristikalaw", " maǵlıwmat" degen mánisti ańlatadı. Bizni túrli rayon informaciyalar qamtıp alǵan. Biz olardı kóremiz, xis etemiz, esitemiz, o'qiymiz tájiriybe tiykarında payda etemiz.
" Texnologiya" informaciyanı alıw usılı bolıp tabıladı. " Informaciya texnologiyaları" informaciyalardı toplaw qayta islew hám uzatıw procesi bolıp tabıladı. Bul processni uyreniwshi pánge " informatika" páni dep ataladı.
Informaciyanıń rawajlanıwlashtirilishi jámiyeti informaciyalastırıwda áhmiyetli faktor esaplanadı. Informaciya texnologiyaları informatika nızam qaǵıydaları tiykarında rawajlantırıladı.
Informaciya - bul maǵlıwmat hám xabarlar kompleksi bolıp, mazmunan jańalıqǵa iye boladı.
Informaciya texnologiyaları - informaciyalardı jıynaw, saqlaw, uzatıw, qayta islew usıl hám quralları kompleksi bolıp tabıladı.
Informaciyanıń payda bolıwı hám rawajlanıwın belgileytuǵın ishki hám sırtqı faktorlar bolıp, olardı tómendegishe xarakteristikalaw múmkin:
Ishki faktor- bul informaciyalardıń payda bolıwı, túrleri, ózgeshelikleri, informaciyalar menen túrli ámellerdi orınlaw, olardı jıynaw, uzatıw, saqlaw hám hám.t.lar kiredı.
Sırtqı faktorlarǵa - informaciya texnologiyasınıń texnika - quralları arqalı informaciyaları menen túrli wazıypalardıń ámelge asırılıwın ańlatadı.
Kúndelik turmısda hár qıylı daǵı informaciyalardı uzatıw yamasa qabıl etiwge dus kelamiz. Mısalı : tekstli, grafiklı, kesteli, dawıslı, súwretli, video hám basqalar bolıp tabıladı.
Informaciyanıń waqıtında keliwi hám waqıtında orınlawshılarǵa jiberiliwi, yaǵnıy operativligi de júdá zárúrli bolıp tabıladı. Ol basqarıw procesiniń, sonlıqtan, óndiristiń úzliksiz barıwına járdem beredi, sonıń menen birge, dáslepki informaciyanı basqarıw túrli maqsetler ushın ańsat ózgeris, odan basqarıwdıń barlıq buwınlarında paydalanıw múmkinligi, informaciyanıń úzil-kesil isleniwi, odan qosımsha ishlov bermesten paydalanıw da úlken áhmiyetke iye. Informaciyalardı túrli qural arqalı qabıllaw, qayta islew hám de uzatıw múmkin. Barlıq túrdegi qurallar jamnlanmasi da óz ornında jańa texnologiyanı quraydı.
Informaciya texnologiyaları maǵlıwmatlardı basqarıw hám qayta islew texnologiyaları bolıp tabıladı. Ádetde bul termin astında kompyuter texnologiyaları túsiniledi. Informaciya texnologiyaları salasında túrli informaciyanı EHM hám kompyuter tarmaqları arqalı jıynaw, saqlaw, qorǵaw, qayta islew, uzatıw sıyaqlı ámeller ústinde jumıslar alıp barıladı.
Informaciya texnologiyası tiykarǵı texnikalıq quralları retinde esaplaw - shólkemlestirilgen texnikadan tısqarı baylanıs quralları - telefon, telefaks hám basqalar qollanıladı.
Informaciya texnologiyası insaniyat rawajlanıwınıń túrli basqıshlarında da ámeldegi bolǵan bolsa -de, házirgi zaman informaciyalasqan jámiyetiniń ayriqsha ózgesheligi sonda, civilizatsiya tariyxında birinshi ret bilimlerge erisiw hám óndiriske sarplanatuǵın kúsh energiya, shiyki zat, materiallar hám materiallıq tutınıw buyımlarına sarplanatuǵın xárejetlerden ústinlik qılıp atır, yaǵnıy informaciya texnologiyaları ámeldegi jańa texnologiyalar arasında jetekshi orındı iyelep atır.
Búgingi kúnde informaciya texnologiyasın shártli túrde " saqlawshı, ratsionallashtiruvchi, jaratıwshı" túrlerge ajıratıw múmkin. Birinshi túrdegi texnologiyalar miynetti, materiallıq resursların, waqtın tejeydi. Ratsionallashtiruvchi informaciya texnologiyalarına shıptalar buyırtpa qılıw, mexmonxona esap-kitapları sistemaları mısal boladı.
Informaciya texnologiyalarınıń házirgi zaman rawajlanıwı hám de jetiskenlikleri pán hám insan iskerliginiń barlıq tarawların informaciyalastırıw zárúr ekenligin kórsetip atır.
Jámiyeti informaciyalastırıw degende, informaciyadan ekonomikanı rawajlandırıw, mámleket pán-taxnika rawajlanıwın, jámiyeti demokratiyalastırıw hám intellektuallıqlastırıw processlerin jedellashtirishni támiyinleytuǵın jámiyet baylıǵı retindefoydalanish túsiniledi.
Darxaqiqat, jámiyeti informaciyalashtirish—inson ómiriniń barlıq jabxalarida intellektuallıq iskerliginiń rolin asırıw menen boglik ob'ektiv process esaplanadi.
Jámiyeti informaciyalastırıw respublikamız xalqi turmıs dárejesiniń jaqsılanıwına, social yextiyojlarning kondirilishiga, ekonomikanıń usishi hám de pán-texnika tarakkiyotining jedellesiwine xızmet etedi.
Jámiyetiń informaciyalastırıw procesin 5 tiykarǵı basqishqa ajıratıw múmkin:
• Miynet, texnologiyalıq hám islep shıǵarıw procesi quralların kompleks avtomatlastırıw.
• Ilimiy izertlewler, proektlestiriw hám islep shıǵarıw informaciyalastırıw.
• Shólkemlestirilgen- ekonomikalıq basqarıwdı avtamatlastırıw.
• Xalıqǵa xizmet kórsetiw tarawin informaciyalastırıw.
• Tálim hám kadrlar tayarlaw procesin informaciyalastırıw.
Bilim alıwda, yaǵnıy málim túrdegi informaciyalardı uzlashtirishda kompyuter sistemasınıń járdemi benixoya úlken bolıp tabıladı. Informaciya qanday kóriniste ańlatılıwınan qaramastan, onı yigish, saqlaw, kayta islew hám paydalanıwda kompyuter texnikasınıń rolin tómendegiler belgileydi:
Birinshiden, oqıtıwda jańa informaciya texnologiyalarınan paydalanıw Standart (dástúriy) sistemaǵa salıstırǵanda ukuv procesin jedellashtirib, studentte ilmga kizikishni asıradı, olar dóretiwshilik iskerligin ústiradi, bilim beriwge differentsial jantasıw, alınǵan bilimlerdi tákirarlaw, bekkemlew hám baqlawdı kiyim-kensheklestiredi, studentti ukuv procesiniń sub'ektine aylantıradı.
Jámiyette adamlar ortasındaǵı baylanıs faktori bólimler ortasındaǵı «ko'prik»- bul informaciya bolıp tabıladı. Sonday eken, bilimdi «o'zi ushın» informaciyaǵa aylandırıw mexanizii informaciyalı ortalıqın payda etiwde ayrıqsha orın yegallaydi. +adimda informaciyalı ortalıq júdá jarlı bolıp, ol tar sheńber degi jeń kerek hám chekli maǵlıwmatlar kompleksinen ibarat yedi, bul qal adamlar arasındaǵı baylanıslı sheńberin mıń yillab shegaralap keledi hám adamdıń jámiyet informaciyalı ortalıqındaǵı ulesti kemeytirip jiberedi.
Búgingi kúnde social túrli kórinistegi informaciyalar kompleksi keń hám rawajlanǵan bolıp, onıń jámiyette tutqan ornı júdá áhmiyetlı bolıp tabıladı.
Aqırǵı dáwirde informaciyalı ortalıqta úlken ózgerisler bolıp barıp atır. Áne sol ózgerisler qaǵazsız texnologiya zárúriyatın keltirip shıǵaradı. Bul yesa óz gezeginde, EHM dıń jáne de keń rawajlanıwına sebep boladı. Informaciyalı ortalıqtıń keleshekte insan ómirinde ornı hám áhmiyeti, búgingi jaǵdaydan talay joqarı bolıwı ushın atqarılıwı kerek bolǵan wazıypalar kólemin kegeytiriw talap yetiladi.
Tálim beriw usılı - belgilengen tálim beriw maqsetine erisiw boyınsha tálim beretuǵın hám tálim alıwshılar óz-ara iskerligin tártipli shólkemlestiriw jolı.
Usıllardıń tańlawdı tiykarǵı qaǵıydası → túrlishe emes tálim beriw maqsetine sáykes keliwi Usıllarǵa qóyıladgan tiykarǵı talap → nátiyje beretuǵın, tek birewin qóllaw. Usıldıń tiykarǵı nátiyjeliklıǵınıń kriteryası → belgilengen wazıypanı sheshiw ushın onı qóllawdıń sáykesligi hám puxtalıǵı. Tálim texnologiyasın proektlestiriwde usıldı sanalı tańlaw, olardı hár birewiniń múmkinshiliklerin kóre biliw kerek.
Aktiv tálim beriw usılı - tálim alıwshılardıń bilim xızmetlerin xoshametlantiruvchi usıl bolıp tabıladı. Ol yamasa basqa mashqalanı sheshiw tuwrısındaǵı pikirlerdi erkin almasınıwın názerde tutatuǵın sáwbet tiykarında qurıladı.
Interaktiv tálim beriw salasında ulıwma jańa hádiyse-buǵan qaray tálim beretuǵın proces :
1) oqıtıwshı, basqa studentler, administraciya menen tek jeke ushırasıw jolı menen emes, bálki tálim procesiniń barlıq sub'ektleri menen aktiv óz-ara háreket etiwi múmkin;
2) mulg'timediali ob'ektlerdi analiz etiw processinde olardıń mazmunı, forması, ólshewi hám reńin ózgeriwshen basqarıw, olardı hár tárepden kórip shıǵıw, soǵan uqsas basqa háreketlerdi orınlawdı, eń kóp kórgezbelilikka erisiwde toqtatıw hám qálegen jayında taǵı jumısqa túsiriwi múmkin.
Interaktiv dáreje qansha joqarı bolsa, tálim beriw procesi sonsha nátiyjeli boladı.
Pedagogikada tálim usılların klassifikaciyalawǵa (tártiplestiriw, bir gruppaǵa birlestiriw) túrli jantasıwlar júzege keldi. Olar sistemalasıruw túrli tiykarlarda dúzilgen.
Tálim usılların bilimlendiriwge tiyisli maqsetlerge erisiw boyınsha tálim beretuǵın (úyretiw) hám tálim alıwshını (úyreniw) bırgelıklı process iskerligin jolı retinde kórsetiw olar ózgesheligi hám oqıw iskerligin nátiyjeleri boyınsha tómendegishe gruppalastırıw imkaniyatın beredi:
1 - gruppa: tayın ózlestiruvchilik oqıw iskerligi hám tálim alıwshılarǵa bilimlerdi 1 -
dárejede ózlestiriwdi támiyinleytuǵın, usıllar;
2 - gruppa: este qalǵanlardı suwretleytuǵın oqıw iskerligi hám tálim alıwshılarǵa bilim hám
kónlikpelerdi 2 - dárejede ózlestiriwdi támiyinleytuǵın, usıllar ;
3 - gruppa : talqılaw etiwshi, bólekan-ızlenuvchilik oqıw iskerligi hám tálim alıwshılarǵa bilim hám kónlikpelerdi 3 - dárejede ózlestiriwdi támiyinleytuǵın, usıllar ;
4 - gruppa: ǵárezsiz ızlenuvchilik iskerligi hám de 4-dárejede bilimlerdi ózlestiriwdi támiyinleytuǵın, usıllar.
Lekciya - dawamlı waqıt ishinde oqıtıwshı tárepinen úlken kólem degi oqıw
materialın monologik bayanlawı.
Gúrriń - hádiyse, waqıya, haqıyqat tuwrısında oqıtıwshın monologik xabar beriwi
ádetde ol teoriyalıq jaǵdaylardı anıqlawtırıw, úyreneip atırǵan materialǵa qızıǵıwshılıqtı oyatıw, jollama beriw - kásiplik tayarlıqta keń paydalaniletuǵın ǵárezsiz usıl bolıp, ol studentlerge anıq háreketlerdiń wazıypaların, olardı ámelge asırıw jolların, ámeliy tapsırmalardı sheshiw talapların, kónlikpelerden ibarat haraktlar rejimin, málim tipga tán bolǵan jaǵdaylar xarakteristikası hám olardı ámeliyatda qóllawdı túsindiriw.
Sáwbet - dialoglı (grekshe: dialogos-eki yamasa bir neshe insanlar arasındaǵı
sóylesiw), tálim beriw hám úyreniwdiń soraw -juwaplı jolı. Eń áhmiyetlisi sorawlardı tuwrı qáliplestiriw hám beriw zárúrli. Olar óz-ara logikalıq baylanıslılıqqa ıyelewi kerek, úyrenilip atırǵan soraw mánisin ashıp beriwi, sistemada bilimlerdi ózlestiriwge járdem beriwi kerek. Sorawlar mazmunı hám formasına kóre tálim alıwshılardıń rawajlanıw dárejesine sáykes keliwi kerek. Túsindiriw - bayanlainayotgan materialdı túrli jaǵdayların klass taxtasına jazıp túsindiriw, analiz qılıw, túsindirme beriw hám tastıyıqlaw arqalı oqıw materialın bayanlaw.
Tálim texnologiyasinngi kontse'tual tiykarları. TTning bul bóleginde tómendegiler yoritiladi:
- oquv pániniń aktuallıǵı, maqset hám wazıypaları, auditoriya saatlarınıń ulıwma
kólemi hám oqıw pániniń úlgili programmasına muwapıq olardı temalar boyınsha bólistiriwi, jumıs túrleri;
- oquv pániniń mazmunı, oqıw pániniń úlgili programmasına muwapıq oqıw
pániniń tema mazmunı aytıladı ;
- oquv shınıǵıwlarında tálim texnologiyasın islep shıǵıwdıń kontse'tual
jaǵdayları - tálim beriw, baylanıs, informaciya hám basqarıwdıń jol hám quralların tańlawdıń hasası bolatuǵın, tálim texnologiyasın proektlestiriw hám joybarlawdıń kontse'tual tiykarları.
Lekciya, ámeliy hám seminar shınıǵıwlarına joybarlanǵan tálim texnologiyası.
Hár bir bilimlendiriwge tiyisli texnologiya tálim texnologiyası, tálimdiń texnologiya kartası, texnologiya kartasına qosımshalardan ibarat boladı.
Temani bekkemlew boyinsha sorawlar
1.Informacion texnologiyası túsinigi
2. Informaciya texnologiyasınıń rawajlanıw tariyxı haqqinda nelerdi bilesiz?
3. Tálim usılları hám texnikalariniń qásiyetleri haqinda aytiń
4. Tálim usılların aytiń

Tema : Oqıw processinde xabar texnologiyalarınıń tiykarǵı baǵdarları hám en jaydırıw

Joba :
1.Oqıw processinde informaciya texnologiyalardıń tiykarǵı baǵdarları jáne onı ámelde qollanıw.
2. Tiykarǵı baǵdarlar
3. Joqarı oqıw orınlarında information texnologiyalardan paydalanıwdıń tiykarǵı baǵdarları
Tálimdegi informaciya texnologiyaları házirgi waqıtta jámiettiiń informaciya tsivilizatsiyasiga ótiwiniń zárúrli shárti bolıp tabıladı. Zamanagóy texnologiyalar hám telekommunikaciyalar oqıw procesin shólkemlestiriw tábiyaatın ózgertiwge múmkinshilik beredi, studentti informaciya hám tálim ortalıǵına tolıq sińiredi, tálim sapasın jaqsılaydı, maǵlıwmat hám bilimlerdi aqıl qılıw processlerin xoshametlentiredi. Jańa informaciya texnologiyaları iskerliginiń túrli tarawlarında, sonday-aq tálimde shólkemlestiriw hám basqarıw ushın kompyuter hám telekommunikatsiya támiynatı ortalıǵın jaratadı. Informaciya texnologiyalarınıń tálim programmalarına qosılıwı barlıq dárejelerde ámelge asıriladı : mektep, universitet hám joqarı oqıw jurtınan keyingi tálim.
Jámiyeti rawajlandırıw hám qayta qurıw, úzliksiz tálimdiń birden-bir sistemasın jaratıw menen birge tálim procesin turaqlı túrde jetilistiriw Rossiyada tálimdiń ayriqsha ózgesheligi. Mámleketdegi mektep reforması tálim mazmunın házirgi ilimiy bilim dárejesine muwapıqlastırıwǵa, barlıq oqıw jumısları natiyjeliligin asırıwǵa hám oqıwshılardı informaciya jámiyetke ótiw sharayatında iskerlikke tayarlawǵa qaratılǵan. Usınıń sebepinen, informaciya texnologiyaları tálim mazmunınıń ajıralmaytuǵın bólegine, oqıw procesin optimallastırıw hám natiyjeliligin asırıw quralına aylanıp atır, sonıń menen birge, tálimdi rawajlandırıwdıń kóplegen principlerıni ámelge asırıwǵa úles qosıp atır.
Tiykarǵı baǵdarlar