Tema: Tınıshlıq hám qáwipsizlikke qarsı jınayatlar Gilt sózler

Soraw-juwaplar
1. Agressiya túsinigi hám túrleri.
Juwap: Agressiya (lot. agressio) - hámme tarepinen tán alınǵan principler hám xalıq aralıq huqıq normalarına muwapıq tınıshlıq hám qawipsizlikke qarsı jınayat esaplanadı. Agressiya mámleket tárepinen basqa mámlekettiń suverenitetine, aymaqlıq qol qatılmaslıǵına yamasa siyasiy ǵárezsizligine qarsı yáki Birlesken Milletler Shólkemi Ustavına qarsı túrde basqasha tárzde qurallı kúsh isletiw.
Tuwrıdan-tuwrı agressiya aktlarına bir mámleket (bir topar) qurallı kúshleriniń basqa mámleket (mámleketler) ke qarsı qollanıwı onıń (olardıń) aymaǵı annekciya etiliwi esaplanadı.Tikkeley bolmaǵan agressiyada qurallı kúshlerdiń qollanıwı agressor mámleketke tiyisli bolmaǵan basqa mámleketke - agressiya jábirleniwshisine jiberiletuǵın strukturalar, qurallanǵan toparlar, jallanıwshılar, turaqlı bolmaģan áskeriy bólimler arqalı ámelge asırıladı.
2. Urıstı úgitlew degenimiz ne?
Juwap: Urıstı úgitlew- agressiya ushın zárúrli sharayat jaratıp beretuǵın hám odan aldın júz beretuǵın jınayat esaplanadı. Usınıń sebebinen tınıshlıqtı qorǵawshı xalıq aralıq kongressler urıstı úgitlewdi qatań qadaǵan etiwdi kóp márte talap qılıp atır.
Urıstı úgitlew- arnawlı bir sheńberdegi shaxslar arasında urıs ashıwģa ùgitlep, bir mámlekettiń ekinshisine qarata qozǵatıwǵa qaratılǵan qaraslar, ideyalar yamasa shaqırıqlardı tarqatıwdan ibarat. Bunday qaraslar hám ideyalar áshkara yamasa jasırın bolıwı, bir yamasa bir neshe mámleketlerge qarsı qaratılıwı múmkin.
3. Urıstıń nızam hám dástúrleri degende ne túsiniledi? Olardı buzıw degenimiz ne?
Juwap: Urıs - mámleketler ortasındaǵı, sonıń menen birge, mámleketler hám milliy-azatlıq háreketleri ortasındaǵı qurallanǵan gúres bolıp, ol tınıshlıq baylanıslarınıń úziliwi, ádette, jawınger háreketler qatnasıwshıları hám tınısh xalıq beretuǵın arnawlı bir jábirleniwshiler hám tartatuǵın azap-aqıretler menen keshedi. Sol munasábet penen xalıq aralıq jámiyetshilik kóp jıllar dawamında urıstı insaniylastırıwdıń qural hám usılların, jábirleniwshiler sanın sheklew, xalıq azapların hám áskeriy háreketlerden kelip shıǵatuģın materiallıq joģaltıwlardı kemeytiw jolların izlep atır. Sol maqsetlerde búgingi kúnde xalıq aralıq huqıqtıń hámme tárepinen tán alınǵan hám hámmege májburiy bolǵan princip hám normaları urıs nızamları hám úrp-ádetleri sıpatında xalıq aralıq jámiyetshilik tárepinen tán alınadı.
Urıs nızamları hám úrp-ádetlerin buzıw degenimiz tómendegi jaǵdaylardan birinde ańlatılıwı múmkin: xalıq yamasa áskeriy tutqınlardı jaradar qılıw, fizikalıq joq etiw, xalıqtı májburiy miynetke qosıw yamasa basqa maqsetlerde aydap alıp ketiw, xalıq aralıq huqıq norması menen sheklengen urıs quralların qollaw, qalalar hám xalıqtıń jasaw punktlerin máqsetsiz wayran etiw, jeke mulkti talan-taraj qılıw, bul háreketlerdi ámelge asırıw haqqında buyrıq beriw.
4. Genocid ne? Onıń obyektiv tárepi
Juwap: Genocid (grekshe genos - urıw, qáwim; latınsha cide - óltiremen) xalıq aralıq jınayat túri retinde rasalıq, milliy, etnik yamasa diniy belgilerge qaray xalıqtıń ayırım toparların fizikalıq qırıw bolıp tabıladı. Genocid - hámme tarepinen tan alınǵan insan huqıqları hám azatlıģı, xalıq aralıq huqıq princip hám normaların qopal tárzde buzıw bolıp tabıladı.
Genocid obyektiv tárepten túsindirme berilip atırǵan jınayat dispoziciasında belgilengen bir yamasa bir neshe jınayattı islewde hám onı quraytuǵın tómendegi kórinisler menen ańlatpalanadı:
fizikalıq genocid;
sociallıq-ekonomikalıq genocid;
biologiyalıq genocid;
5. Jallanıw túsinigi hám onıń ózgeshelikleri. Usı jınayat subyektiniń ózine tán ózgeshelikleri.
Juwap: Xalıq aralıq huqıqta jallanıw nızamsızlıģı hám jol qoyıp bolmaslıģı hám de onıń ushın mámleketler de jallanıwshılardıń jeke ózleriniń de juwapkershiligin názerde tutatuǵın norma payda bolǵan. Jınayat soqlıģısıwshı (urısıwshı ) mámleket puqarası yamasa áskeriy xizmetkeri bolmaǵan yáki urısıwshı tárep tárepinen qadaǵalanıp atırǵan aymaqta turaqlı jasamaytuģın yamasa qurallı kúshler quramında rásmiy minnetlemelerdi orınlaw ushın hesh bir mámleket tárepinen wákillik berilmegen shaxstıń shet mámleket aymaǵında yáki tárepinde qurallı urıslarda yamasa áskeriy háreketlerde qatnasıwınan ibarat.
Jınayat subyekti 16 jasqa tolǵan, konfliktlesip atırǵan mámleket puqarası yamasa áskeriy xizmetkeri esaplanbaǵan yáki urısıwshı mámleket tárepinen qadaǵalanıp turǵan aymaqta turaqlı jasamaytuģın, hesh qanday mámleket tárepinen qurallı kúshler quramında rásmiy tapsırmanı orınlaw wákilligi berilmegen shaxs esaplanadı.
6. Terrorizm túsinigi, jınayattıń obyektiv tárepi.
Juwap: “Terror” túsinigi latınshadan awdarma etkende, “qáweter, qorqınıshlı” degen mánislerdi ańlatadı. Terrorizm bolsa terror siyasatı hám tájiriybesin ámelge asırıw, fizikalıq joq etiwge shekem bolǵan kúsh isletiw, siyasiy qarsılasların bastırıw ushın olardı óltiriwdi ańlatadı.
Terrorizm obyektiv tárepten tómendegi jollar menen isleniwi múmkin:
Zorlıq kúsh isletiw, kúsh penen qorqıtıw, shaxsqa yamasa múlkke qáwip salıwshı basqa jınayatlardı islew, yáki mámleket organı, xalıq aralıq shólkemler, olardıń basshıları, fizikalıq yamasa yuridikalıq shaxslardı arnawlı bir jumıstı ámelge asırıwǵa májbúrlew, suverenitet hám aymaqlıq pútinlikti buzıw, mámleket qawipsizligine ziyan jetkiziw, urıstı keltirip shıǵarıw, sociallıq-siyasiy jaǵdaydıń turaqlılıǵın buzıw, xalıqtı qorqıtıw maqsetinde usılardı ámelge asırıw menen qorqıtıw.
7. Terrorizmniń shaxstı girew sıpatında tutqınlıqqa alıwdan hám adam urlaw jınayatlarınan parqı.
Juwap: Tiykarģı parqı obyektinde esaplanadı. Terrorizmniń obyekti xalıq aralıq qáwipsizlikti támiyinleytuģın hám insaniyattı qorģaytuģın hám Ózbekstan Respublikasınıń qáwipsizligin támiyinleytuģın sociallıq múnasiybetler
8. Milliy rasalıq, diniy dushpanlıq qozģatıw degenimiz ne? Jınayattıń obyektiv tárepi
Juwap: Milliy, rasalıq, etnik yamasa diniy dushpanlįq qozģatıw degende, túrli milletler, urıwlar, rasalar yamasa konfessiyalarga tiyisli shaxslar ortasında daw keltirip shıǵarıwǵa qaratılǵan iskerlik alıp barıw túsiniledi.
Tómendegi háreketlerdiń jınayattıń obyektiv tárepin quraydı :
puqaralardıń milliy, rasalıq yamasa diniy abırayı hám qádir-qımbatın kemsitetuģın materiallardı tarqatıw maqsetinde tayarlaw, saqlaw yamasa sonday materiallardı tarqatıw háreketleri;
puqaralardıń diniy yamasa isenimin aqıretleytuģın yamasa kemsitetuģın hár qıylı háreketler yamasa sonday dereklerdi tayarlaw ;
milliy, rasalıq, etnik yáki diniy tiyisliligine qaray puqaralar huqıqların tikkeley yamasa tikkeley bolmaǵan sheklewge qaratılǵan háreketler;
milliy, rasalıq, etnik tiyisliligine yamasa dinge munasábetine qaray puqaralarģa tikkeley yamasa tikkeley bolmaǵan ústemshiliklerin belgilew.
9. Milliy rasalıq, diniy dushpanlıq qozģatıw jınayatın kvalifikaciyalawdıń ózine tán ózgeshelikleri
Juwap: Milliy, rasalıq yamasa diniy kek yáki kelispewshilikler qozǵatıw máqseti jınayat subyektiv tárepiniń zárúrli belgisi esaplanadı. Jınayat júz islew motivı túrlishe: ósh alıw, qızǵanshaqlıq, kúnshillik, payda alıw hám basqalar bolıwı múmkin. Motivlar jınayattı kvalifikaciya etiwge tásir etpeydi, biraq jaza belgilewde esapqa alınıwı kerek. Jınayat JK 156 -statyasınıń 1-bólegi dispoziciasında belgilengen háreketlerden qandayda biri isleniwi menen aq pıtken esaplanadı. Ob'ektiv tárepten belgilengen háreketlerdi islew nátiyjesinde jınayayıy aqıbet kelip shıǵıwı talap etilmeydi, biraq ol jaza belgilewde esapqa alınıwı kerek.
10. Milliy rasalıq, diniy dushpanlıq qozģatıw jınayatınıń hújdan erkinligi yáki puqaralar teń huqıqlıģın buzıw jınayatınan parqı.
Juwap: Tiykarģı parq obyektinde esaplanadı. Milliy, rasalıq, diniy dushpanlıq qozģatıw jınayatı obyekti milliy, etnik, rasalıq yamasa diniy belgilerine kóre dushpanlıqtı qozģatıw kórinisindegi ekstremistlik háreketlerge jol qoymaw boyınsha konstituciyalıq principti támiyinlewshi jámiyetlik múnasiybetler.