Tema: Trenerdiń shınıǵıw processindegi travmalardıń aldın alıw hám tez birinshi járdem kórsetiw

Dzyudo da jaraqatlardıń aldın alıw

Dzyudoshılar ortasında jaraqat alıwdıń aldın alıwda profilaktika zárúrli orın tutadı. Shınıǵıw procesine bólek itibar beriliwi kerek, yaǵnıy texnikanı orınlaw texnikasına ámel qılıw, jıǵılıw hám atıw waqtında óz-ózin qamsızlandırıwlawdı úyreniw, sonıń menen birge shınıǵıwdan aldın tolıq isinish. Sonıń menen birge, jaraqatlardıń aldın alıw ushın sport zalidagi úskenelerdiń jaǵdayın, tatami ǵalıchasini hám sport kiyimleri sapasın baqlaw zárúrli bolıp tabıladı. Aqırǵı izertlewler sonı kórsetdiki, jaraqatlar qáwipine jarıs aldından sportshınıń dene salmaǵınıń keskin azayıwı da tásir etedi. Sonday etip, dene salmaǵınıń 5% ga azayıwı zıyanlanıw qáwpin 20% ga asıradı.
Balalar ushın eń qawipsiz dzyudo. Balalar iskerliginiń qawipsizligi, birinshi náwbette, qurtıwshı hám awrıwlı usıllardan, tutqıshlardan hám travmatik atıwlardan paydalanıwdı qatań qadaǵan etiw menen támiyinlenedi. Sonı da atap ótiw múmkin, sportshı ushın qamsızlandırıw polisi da zárúrli rol oynaydı. Qamsızlandırıw hádiyse júz bergen táǵdirde finanslıq kompensatsiyanı támiyinleydi. Qanday etip kompensatsiya alıw múmkin, qamsızlandırıw hádiysesi betinde oqiń.



1.2 Dzyudıshalarda tikleniwdiń psixik-pedagogikalıq quralları
Dzyudoshınıń bulshıq et-skelet sistemasınıń eń hálsiz bólimleri dize, tobıq, jelke hám tirsek buwınlari bolıp tabıladı. Arqa mıy da zaif bolıp tabıladı.
Tiz qosımshasınıń menisklariga eń kóp zálel etkazish, lateral hám xoch ligamentlarinıń zıyanlanıwi.
Dzyudoshılardıń jıllıq shınıǵıwlar ciklında eń kóp jaraqatlar (shama menen 70%) jarıslar dáwirinde eń stresslisi retinde júz boladı. Tayarlıq hám ótiw dáwirlerinde sezilerli dárejede kemrek jaraqatlar (30%) belgilengen. Shınıǵıwlar waqtında jaraqatlar jarıslarǵa qaraǵanda 3 ese kóp.
Dzyudoshılardıń jaralanishining tiykarǵı sebepleri tómendegiler bolıp tabıladı: shınıǵıw procesi hám jarıslardı nadurıs shólkemlestiriw; oqıtıw usıllarındaǵı qáteler; báseki qaǵıydaların buzıw; texnikanı texnikalıq tárepten nadurıs qóllaw.
Dzyudoshılarda jaraqatlar payda bolıwınıń orayında birinshi náwbette májburiy shınıǵıwlardan, yaǵnıy júklerdiń kólemi hám intensivligin keskin asırıwdan ibarat bolǵan stilistik qáteler jatadı.
Shınıǵıwdıń dáslepki bóleginde jaraqatlardıń payda bolıwı psixologiyalıq munasábettiń kemshilikleri, jaman ótkerilgen isinish menen baylanıslı. Shınıǵıwdıń juwmaqlawshı bóleginde charchoq fonında jaraqatlar payda boladı. Tárbiyashınıń bólek itibarı jarıslarǵa tayarlıqtıń juwmaqlawshı basqıshında arnawlı tayarlıqtıń úlken bólegine (90% ge shekem) ılayıq bolıp tabıladı, arnawlı bolmaǵan tayarlıq (ulıwma rawajlanıw, oyın shınıǵıwları) bolsa tek 10% ni quraydı, bul sonı kórsetedi, basqa sport túrleri, qánigeliktiń málim bir torligi haqqında.
Dzyudoshılardıń zıyanlanıwine alıp keletuǵın qáteler jámáátlik sport túrlerin tiyisli stilistik, shólkemlestirilgen hám texnikalıq járdemsiz shınıǵıwlarǵa kirgiziw menen baylanıslı.
Bunnan tısqarı, olar hújim yamasa qorǵaw xarakteriniń arnawlı elementlerin nadurıs orınlaw nátiyjesinde de payda boladı. Dzyudoshılarda jaraqatlar mexanizmi túrlishe. Jıǵılıw, urıw menen baylanıslı zıyanlanıwdiń tikkeley mexanizmi 40% ge shekem; jaraqatlardıń shama menen 50% ótkir, muwapıqlastırılmaǵan yamasa zorlıqshılıq menen fleksiyon, keńeyiw, buwınnıń burıwıwı nátiyjesinde júzege keledi hám 10% ge shekem zıyanlanıwdiń kombinatsiyalanǵan mexanizmi menen baylanıslı.
Texnikanı orınlaw texnikasın buzıw jábirleniwshine de, raxipke de ziyan etkazishga alıp keledi (2: 1 koefficientte). Bul jaǵdaydı Dzyudoshınıń shınıǵıwlar, saralaw hám juwapkerli jarıslar waqtı daǵı psixo-emotsional jaǵdayı menen anıqlama beriw múmkin. Izertlewler sonı kórsetedi, dzyudoshılarda jaraqatlar bosanqında, hátte kóbirek hádden tıs tınıshsızlanıwlanganda júz boladı. Jara alǵan birpara dzyudoshılarda urıs etiwge qızıǵıwshılıq joq yamasa utıw qálewi júdá kúshli.
Sportshınıń psixo-emotsional biyqararlıǵı, etikalıq hám shıdamlılıqlik tayınlıǵı hám jawınger pazıyletleriniń etarli dárejede joq ekenligi tekǵana sport kórsetkishleri nátiyjeleri menen, bálki málim dárejede jaraqatlar chastotası menen de baylanıslı.
Zıyanlanıwdiń aldın alıw ushın, birinshi náwbette, seriklerdi qatań tańlaw zárúrli bolıp tabıladı. Juplıqlar salmaq taypalarınıń teńligi hám olardıń texnikalıq tayınlıǵına ámel etken halda ámelge asırılıwı kerek. Sonıń menen birge, shınıǵıwlar daǵı tánepisten keyin, dzyudoshı ıqtıyatlılıq menen hám tek shıpakerdiń ruxsatı menen shınıǵıwlarǵa kiritiliwin támiyinlew kerek.
Dzyudoda jaraqatlardıń aldın alıwǵa qaratılǵan eń zárúrli ilajlardan biri (joqarıda aytıp ótilgeni sıyaqlı) qanday etip ótiwdi úyreniw bolıp tabıladı. Paspaslar arasındaǵı boslıqlardıń joq ekenligi, qatlamdıń pútinligi, ásterli paspaslarning bar ekenligi qawipsizlik kepilligi elementleri esaplanadı.
Awrıwlı hám qurtıwshı usıllardı úyreneyotganda, serikke taslim bolıw tuwrısında dawıs menen yamasa tatami yamasa sherigine silash arqalı signal berilgende, háreket tezlik penen toqtap qalıwın támiyinlew kerek.