Tema: Uilyam Gilbert ómirbayanı, tajriybeleri ha’m fizikaǵa qosqan úlesleri Jobası: Uilyam Gilbertin’ ómirbayanı shipaker sıpatında mártebesi Ámelge asırılǵan tajriybeleri Jerdin’ magnit sıyaqlılıg’ı, magnitleniw

Alım retinde mártebe
Ol qashannan berli paytaxt xalqı arasında málim abırayǵa iye bolǵanında, Gilbert jónelis boyınsha komissar etip tayınlanǵan Farmakopeya Londinensis 1589 jılda. Bunnan tısqarı, bul shıǵarmada ol " dep atalǵan temanı jazıw ushın juwapker bolǵan. Filula”.
Ózin medicinaǵa baǵıshlaganiga qaramay, ol hesh qashan basqa tarawlarda oqıwdı tastap, sol waqıtta tastıyıqlanǵan ilimiy bilim retinde qollanılǵan birpara ótirik ıqtıqatlardı joq etiwge urınıp kórdi. 1600 jılda ol magnit hádiysesin úyreniw boyınsha óziniń eń tásirli shıǵarmasın baspa etdi. Teksttiń atı De magnete, magnitisque corporibus hám basqa magno magnete tellure; fiziologiya jańa, plurimis hám argumentis, hám eksperimentlar kórgezbesi.
Birpara dereklerde Uilyam Gilbert bul tekseriwlerdi universitette islegen waqtından keyin ámelge asırǵan, dep atap ótiwedi, biraq tekstti baspa etiwden aldın bul temaǵa qansha waqıt baǵıshlaganligi haqqında anıq maǵlıwmat joq.
Gilbertning jumısı, Magnet tárepinen, altı bólekke bólingen. Birinshisinde ol magnetit tariyxı hám evolyutsiyasına shaqırıq etdi. Keyin ol barlıq fizikalıq ayrıqshalıqlardı ózi kórsetken kórsetisler menen birlestirdi.
Toqtamadı Magnet tárepinen Gilbert oqıwdı basqa tekstte dawam ettirdi, biraq onı turmısı dawamında hesh qashan baspa etpedi.
Tek " Magnitda... " kompozitsiyasi hám atı qaldı. Kópmi yamasa ozmi? Itimal, bul sorawǵa eń jaqsı juwap ingliz shayırı Jan Drayden bolıp, ol sonday jazǵan edi: " Gilbert magnit ózine tartıwdı toqtatmaguncha jasaydı". hám biz, áwladlar, jer magnitlanıwı pániniń ullı jaratıwshısına qanday háykel ornatdıq? Onıń yadına, CGS birlikler sistemasındaǵı magnit háreketlendiriwshi kúshdıń birligi búgingi kúnde Hilbert dep ataladı! " Elektr kúshiniń magnit menen uqsaslıǵı tuwrısında" Gilbert jerdiń magnit ekenligin tastıyıqladı. Ol magnit tastan o'yilgan terella qasındaǵı magnit iyne háreketin úyrenip shıqtı hám óz modelinde magnit uqıplardıń sebebin kórsetdi. Toptıń eki noqatında Robert Normanning oqları shıǵıp turardı. Tap sol noqatlarǵa qoyılǵan eń jaqsı kompaslardıń qolı hesh kimge jónelis tańlay almay, nashar búrildi. Jer magnitı nege uqsaydı? Onıń magnit maydanınıń suwreti qanday? Óytkeni, biz, adamlar, bunı kórmeymiz, esitmaymiz hám ulıwma sezim etpeymiz... Tuwrı, bir júdá áyyemgi tájiriybe bar. Bul sonshalıq áyyemgiki, bunı birinshi bolıp kim etkeni de belgisiz. Bul sonday ámelge asıriladı. Ápiwayı sızıqlı magnitqa siz bir bólek qalıń qaǵaz qoyasız hám ústine temir úzindilerin sepasiz. Keyin barmaǵıńızdı betke basıń hám talaş magnit maydandıń kúsh sızıqları boylap olardıń baǵdarın kórsetip, tıńlaǵıshlıq menen bólistiriledi. Ápiwayı tájiriybe, lekin júdá ingl. Magnit maydanǵa túsken hár bir temir danası tezlik penen magnitlanadı hám go'yo kishi kompas oǵına aylanadı. " Ápiwayı" magnitqa sáykes keletuǵın bolsaq, ol óziniń arqa uchini tezlik penen qońsılas magnittıń qubla polisi menen, magnit kúshleri baǵdarı boyınsha jaylasqan keyingi hám taǵı basqa menen baylanıstıradı. Talaş qalıńlaw bolǵan polyusda magnit maydan kúshlilew boladı. hám talaş kemrek tarqalǵan orında hám atız zaifroq. Tap sızıqlı magnit sıyaqlı, Jerimizning magnit maydanı da tap sonday kórinedi. " Ol planeta ishinde, onıń orayında, úlkenligi Bobil minarı sıyaqlı birdey " magnit ústin" jasırınǵan emespe? " - biluvchilar úlken suwretden tańlanıwda pikir yuritdilar. Uzaq waqıt dawamında hesh kim túsindiriw ushın jaqsılaw zattı o'ylay almadı. Biraq bul erda ulıwma basqa tarawdaǵı faktlar toplana basladı, biraq magnit menen baylanıslı. Olar tórt ásir dawamında ámeldegi bolǵan jer magnitlanıwı pániniń rawajlanıwda jańa basqıshnı ashtılar. Ekenin aytıw kerek, 1600-jılda Londonda Uilyam Xilbertning ataqlı " Magnit haqqında" kitapı baspa etilgen bolıp, ol erda biziń planetamız óziniń sırtqı kórinisinde basqa sharsimon magnitlardan parq etpeytuǵın úlken sferik magnit ekenligi birinshi ret anıqlanǵan. magnit. Top magnitları Hilbert tárepinen tábiyiy magnitlanǵan temir rudasidan (magnetit) o'yilgan hám Úlken Jerdiń modelleri retinde úyrenilgen. Globustıń bunday kishi modeli Gilbert terrella tárepinen atalǵan - er bólegi. Keyingi ásirlerde planetamizning magnitlanıwın úyreniw jedel rawajlandi. Házirgi waqıtta Jerdiń magnit maydanı teoriyası Jer hám Quyash haqqındaǵı kóplegen pánler menen baylanıslı bolǵan keń bilim tarawı bolıp tabıladı. Eń sońǵı ilimiy izertlewler sebepli, eń sońǵı payıtlarda, hesh bolmaǵanda, ulıwma mániste, er magnitlanishining kelip shıǵıwın anıqlawtirishga múmkinshilik beretuǵın usıllar anıqlandi. Kóp on jıllıqlar dawam etken qızǵın izertlew hám izertlewlerden keyin ilimpazlar birinshi ret tekǵana planeta maydanında, bálki Jerden úlken aralıqlarda da geomagnit maydandıń intensivligin ólshewge muvaffaq boldı. Házirgi waqıtta jasalma joldaslar hám raketalarǵa ornatılǵan ásbaplar magnit maydanınıń Jer orayından úlken aralıqlarǵa tarqalıw sırların ashıp berip atır. Endi biz qıyqımlıq menen baqlaw tiykarında er ústi magnitlanıw dárekleri tiykarlanıp planetamizning ush aymaǵında jaylasqanlıǵın aytiwimız múmkin: yadro, qabıq hám joqarı atmosferada. Jerdiń tiykarǵı magnit maydanı kóbirek yamasa kemrek turaqlı bolıp tabıladı. Bul kóplegen zamanagóy izertlewler menen sırtqı qabıǵı er maydanınan 3000 kilometr uzaqlıqta jaylasqan suyıqlıqqa uqsas yadro daǵı elektr toklarınıń jabıq sistemalarınıń tásiri nátiyjesinde anıqlama bernedi. Yadrodıń ishinde, tap elektr tokı menen aylanıp juretuǵın ótkizgishtiń bobini bar. Ol Jerde baqlanǵan baslanǵısh magnit maydandı payda etedi hám kompas iynesi háreketin basqaradi. Biraq baslanǵısh maydan qatań turaqlı emes: ol ózgeredi, elektr toklarınıń kúshi hám baǵdarı daǵı ózgerislerdi sáwlelendiredi.
Gilbert, v. (2010 ). Magnitda, magnitlanǵan denelerde hám ullı magnitda Jerde jańa fiziologiya kóplegen dáliller hám tájiriybeler menen kórsetildi.. Gutenberg joybarı.
Ólim
Uilyam Gilbert 1603 jıl 30 -noyabrde Angliyanıń London qalasında opat etdi. Ol 59 jasda edi hám hesh qashan turmısqa shıqpaǵan. Ol Kolchesterda, Múqaddes Úsh Birlik shirkewi áwliyeine kómiw etilgen.
Gilbertning óliminiń anıq sebebi málim emes, biraq eń keń tarqalǵan versiyası sonda, bul XvII ásirdiń baslarında Angliyada tez-tez ushraytuǵın bubonik tırıspa edi. Onıń zatların Korollıǵılıq shıpakerleri kolledji kitap dúkanına miyraslar etip qaldırǵan. Biraq 1666 jılda júz bergen Londonning Ullı Órtında shólkemdiń shtab-kvartirasi wayran etilgeninen berli hesh bir element saqlanıp qalmaǵan. ad Óliminen keyin, onıń inisine 1651 jılda tolıq bolmaǵan tolıq bolmaǵan baspa etilgen dóretpelerin toplaw hám baspa etiw tapsırildi. De Mundo Nostro Sublunari filosofiyası jańa, lekin bul júdá tabıslı emes edi.
Magnitomotiv kúshleriniń birligi bul alımdıń úleslerine sharapatlı retinde " Gilbert" dep atalǵan. Bul birlik CGS sistemasınıń bir bólegi bolıp tabıladı hám bir búklem ushın 0, 79577 amperga tuwrı keledi. Onıń hám Grove geologı Karl Gilbertning famılıyası menen atalǵan Ay krateri.
Miflar
Oqıwdı tamamlaǵannan keyingi on jıl ishinde onıń turmısı haqqında azǵantay maǵlıwmat bar. Biraq, birpara derekler, sol waqıt ishinde Uilyam Gilbert bir qatar sayaxatlardı ámelge asırǵan dep ishontiradi.
Itimal, ol Evropa kontinentinde sayaxat etip, oqıwdı tereńlestirgen. Geyparalar onı Italiyalıq Giordano Bruno menen ushrashqan dep oylasadı, sebebi ekewi de Kopernikning Quyash sistemasınıń tártibi haqqındaǵı qarawlarına qosıwǵan, biraq bul ushırasıw júz bergenligi tuwrısında hesh qanday dálil joq. ad Sonıń menen birge, sayaxatshılar menen baylanısları sebepli magnetizmni úyreniwge bolǵan qızıǵıwshılıqı payda bolǵanlıǵı, sebebi ol kompaslardıń islewin túsiniwge háreket etkeni sebepli, olar kemelerde ózlerin jóneltirishgan.