Temir beton ko’priklar haqida umumiy ma’lumotlar

Temirbeton ko’priklar uchun armaturalar. Temirbeton ko’prik va quvur uchun ishlatiladigan armaturalar metalining markasi, hisob-kitob uchun QMQ.2.05.03-84 29 jadvalidan olinadi, qurilish xududi tashqi muxitning sovuqroq 5 kunligi o’rtacha xarorati va konstruksiya qismlarining ishlash shartlariga bog’liq xolda olinadi. Temirbeton ko’priklarda quyidagi turdagi armaturalar qo’llaniladi:

• 
  issiq o’qlovlangan tekis yumaloq sterjenlar AΙ sinfi; issiq o’qlovlangan qirralari taram-taram bo’rtib chiqqan AΙΙ, AΙΙΙ, AΙV, AV.
  
• 
  issiqda mustaxkamlangan yon tomoni taram-taram bo’rtib chiqqan AT-ΙV,
  

AT-V,AT-VΙ,

• 
  o’ta mustaxkam sovuq cho’zilgan sim VΙΙ;
  
• 
  o’ta mustaxkam sovuq cho’zilgan k-7 yon tomoni taram-taram bo’rtib chiqqan 7ta eshilgan simga o’xshagan.
  

*spral shaklidagi po’lat arqon, ikki marta o’ralgangan va yopiq.
A-Ι dan A-ΙΙΙgacha bo’lgan armatura sinflari zo’riqtirilmaydigan armaturali konstruksiyalarda qo’llaniladi. A-ΙV, A-V, AT-ΙV, AT-V, AT-VΙ sinfli armaturalar, yuqori mustaxkam simlar, eshilgan simlar va kanatlar oldindan zo’riqtiriladi, temirbeton konstruksiyalarda zo’riqtirilmagan armatura sifatida ishlatiladi.
Ko’priklarda konstruktiv armaturalar sifatida A-Ι, A-ΙΙ sinfdagi armaturalar qo’llash ruxsat etiladi. Konstruksiyalarni ko’tarish uchun o’rnatiladigan ilmoqlarini A-Ι sinfdagi markasi BCT3c_п2 va Aс-ΙΙ markasi 10ГT bo’lgan armaturalar ishlatiladi. Termik jilov berilgan armaturalarni, yuqori mustaxkam armaturali simlarni, K-7 sinfga oid armatura po’lat arqonlar va boshqa xar qanday kanatlarning payvandlash taqiqlanadi, chunki konstruksiya qismlarining payvandlangan joylardagi mustaxkamlik sezilarli pasayadi.
Beton va armaturalarning hisobiy tavsifi. Kubikni siqish yo’li bilan aniqlangan mustaxkamlik beton mustaxkamligining shartli tavsifi hisoblanadi.
Konstruksiyadagi betonning xaqiqiy mustaxkamligi prizma ko’rinishdagi beton namunasini siqishishga bo’lgan mustaxkamligi aniqlash yo’li bilan amalga oshiriladi, uning balandligi ko’ndalang razmerlaridan 3.5 martadan ko’proq bo’lishi kerak. Betonning prizmali mustaxkamligi uning kubikdagi mustaxkamliginig 70...75% ni tashkil etadi. Betonning cho’zilishga bo’lgan mustaxkamligi odatda kubdagi mustaxkamligidan 10...15 marta kam bo’ladi.
Betonning qirqilishga mustaxkamlik chegarasi uning cho’zilishga bo’lgan mustaxkamlik chegarasidan 2.5 barobar ko’p.
Betonning hisobiy qarshiligini ko’prik konstruksiyalarini o’qdagi siqilish va cho’zilishga birinchi chegaraviy holat guruhlari uchun hisoblashda me’yoriy qarshilikni unga to’g’ri keladigan betonning ishonchlilik koeffitsientiga va konstruksiyaning ishonchlilik koeffitsientiga bo’lish orqali aniqlanadi.
Konstruksiyaning ishonchlilik koeffitsienti, ko’prik konstruksiyalarining majburiyatini hisobga oluvchi, beton uchun λ_н=1.1 deb qabul qilinadi. Betonning hisobiy qarshiligini ikkinchi chegaraviy holat guruxlari uchun hisoblashda betonning ishonchlilik koeffitsienti λ_b=1deb qabul qilinadi.
Armaturaning cho’zilishdagi hisobiy qarshiligini birinchi chegaraviy holat guruhlari uchun hisoblashda me’yoriy qarshilikni unga to’g’ri keladigan armaturaning ishonchlilik koeffitsientiga va konstruksiyaning ishonchlilik koeffitsientiga bo’lish orqali aniqlanadi. Ular avtomobil va temir yo’l ko’priklari uchun xar-xil bo’ladi. Bunda inshootlarining majburiyat darajasini hisobga olinadi.
Armaturaning cho’zilishdagi hisobiy qarshiligining qiymatlari QMQ 2.05.0384km 31 jadvalida keltirilgan.
Zo’riqtirilmagan armaturaning siqilishdagi hisobiy qarshiligi, birinchi chegaraviy holat guruxlari uchun qo’llaniladigan, armaturaning beton bilan tishlashishi mavjud bo’lganda unga to’g’ri keladigan armaturaning cho’zilishdagi hisobiy R_s qarshiligiga teng deb qabul qilinadi. Zo’riqtirilgan armaturadagi sal kattaroq siquvchi kuchlanish R_pc elementining siqilgan qismi kesimida joylashgan va beton bilan kirishgan, betonning siqilish chegarasi shartlariga asosan 500mPa dan ko’p bo’lmagan miqdorni qabul qilishi kerak.
Ko’prik va quvurlarning temirbeton konstruksiyalarini hisoblashda beton va armaturaning egiluvchanlik tavsiflari moduli va Puasson koeffitsienti muhim hisoblanadi. Beton egiluvchan, qo’vushqoq va plastik material hisoblanadi.
Uning kuchlanishdagi to’liq deformatsiyasi egilishdagi, qo’vushqoqegiluvchan va plastik deformatsiyalarini o’z ichiga oladi, qaysiki kuchlanishning sathiga bog’liq bo’ladi. Shuning uchun egiluvchanlik moduli kuchlanish satxiga va kuchlanishning tasir vaqtiga bog’liq bo’ladi. Bundan tashqari egiluvchanlik moduli betonning mustaxkamlik sinfiga bog’liq bo’lib mustaxkamlik ortishi bilan u ko’payadi; bundan tashqari betonning yonShga va kuchlanish holatining turiga ham bog’liq bo’ladi. U betonga nam- xaroratda, ishlov berilganda, beton vaqtivaqti bilan muzlash-erish sharoitlarida ishlaganda quyosh radiatsiyasi tasirida kamayadi.
Ko’prik va quvurning temirbeton konstruksiyalarini loyixalashda betonning egiluvchanlik modulini hisobga olish qiyinlashadi, shuning uchun hisoblashda o’rtacha qiymati, betonning siqilishdagi egiluvchanlik moduli E_b ning shartli qiymati QMQ 2.05.03-84 28 jadvalidan olinadi.
Issiqnamli muxitga qo’yilib ishlov beriladigan betonlar uchun, shu bilan birga vaqti-vaqti galma-gal muzlab-erib turadigan sharoitda ishlovchi betonlarda egilish modulining qiymati 10% ga kamayadi, quyosh raditsiyasidan himoyalanmagan konstruksiyalarning betonlari egilish moduli 15% kamayadi.
Betonning siljishi moduli G_b 0.4ga teng deb qabul qilinadi, Puasson koeffitsienti µ=0.2 teng bo’ladi.
Armaturaning egilish modulini QMQ 2.05.-03-84 ni 34 jadvalidan olinadi. Metalni mustaxkamligi oshirilsa, uning egilish moduli 206000 dan 196000 gacha kamayadi. Paralel sim bog’lamining egilish moduli 177000 MPa deb, K-7 markali armatura bog’lamining, aylana po’lat arqonlar va 2 qavat bog’langan po’lat arqonlarniki 167000 MPa deb qabul qilinadi.