Agar tashqi sharoitning oʻzgarishi bilan har gal xarakter boshqacha boʻlib, oʻzgarib qoladigan boʻlsa, unday paytda odamning xatti-harakatlari tashqi sharoit ta’siriga nisbatan passiv javob reaksiyasiga aylanib qolgan, xatti-harakat batamom passiv moslashishga aylangan boʻlar edi. Odamning xarakter xususiyatlari juda xilma-xil hayot sharoitlarida ham qarshilik qiluvchi sharoit boʻlishiga qaramay uning xatti-harakatlarini boshqaradi. - Agar tashqi sharoitning oʻzgarishi bilan har gal xarakter boshqacha boʻlib, oʻzgarib qoladigan boʻlsa, unday paytda odamning xatti-harakatlari tashqi sharoit ta’siriga nisbatan passiv javob reaksiyasiga aylanib qolgan, xatti-harakat batamom passiv moslashishga aylangan boʻlar edi. Odamning xarakter xususiyatlari juda xilma-xil hayot sharoitlarida ham qarshilik qiluvchi sharoit boʻlishiga qaramay uning xatti-harakatlarini boshqaradi.
- Xarakter ma’lum darajada plastikdir (egiluvchandir). Xarakterning plastikligi ikki xil ma’noga ega, birinchidan, xarakterning barqarorligi singari muhim faol ta’sir qilishidir. Ikkinchidan, xarakter ma’lum darajada plastik boʻlganligi uchungina istalgan odamning xarakterini qayta tarbiyalay olamiz.
- Kishiga mustahkamlanib, uning shaxsiy xususiyatiga aylanib qolgan iroda sifatlari xarakterning iroda bilan bogʻliq boʻlgan xislatlaridan, bu sifatlar alohida koʻrinib emas, balki shaxsning fazilatiga aylanib qoladi, gʻat’iyat, sabr-toqat, chidamlilik, dadillik, oʻzini tuta bilish, mustaqillik, intizomlilik, ma’suliyatni his qilish, oʻz-oʻzini tanqid qilish axloqiy xislatlardir.
- Xarakterning u yoki bu xususiyati miqdoriy ifodaliligi oxirgi marraga yetib va normaning eng oxirgi chegarasiga borib qolganda xarakterning aksentuatsiyasi (ortiqcha urgʻu berilishi) deb ataladi.
- Xarakterga ortiqcha urgʻu berilishi ayrim xarakter xususiyatlarining kuchayishi natijasi sifatida normaning oxirgi variantlaridan biri sanaladi. Bunda individda boshqalariga nisbatan barqarorlik boʻlgani holda bir xil stressogen (qattiq hayajonlanuvchi) omillarga zaiflik ortishi kuzatiladi. Xarakterning aksentuatsiyasi oʻta noqulay vaziyatlarda patologik buzilishlarga va shaxs xulq-atvorining oʻzgarishlariga, psixopatiyaga olib borishi (xarakter shaxsning adekvat ijtimoiy adaptasiyaga toʻsqinlik qiluvchi va amalda takrorlanmaydigan patologiyasi, garchi toʻgʻri davolash sharoitlarida ba’zi tuzatishlarga berilsa ham) mumkin, lekin uni patologiyaga oid deb hisoblash nooʻrindir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
