Tеmpеratura, issiqlikdan kеngayish va idеal gaz qonunlari 2-Maruza

Gazli termometrlar va absolyut temperatura shkalasi
Turli xildagi yuz gradusli termometrlar muzli suv va bug’da kolibrlanganida, ular (aniqlanishicha) 0 °S va 100 °S larni to’g’ri ko’rsatsada, biroq oraliq temperaturalarda ular ko’rsatkichlari turlicha bo’lishi mumkin. CHetlashish bug’lanish nuqtasidan yuqorida va muzlash nuqtasidan pastda ancha sezilarli bo’ladi. SHuning bilan birga gazli termometrlar guruxi mavjudki, ularda o’lchangan temperaturalar xattoki kalibrovka nuqtasidan yiroqda ham bir-biriga mos keladi. Doimiy xajmli gaz termometrlarida gaz xajmi saqlanadi va gaz bosimining o’zgarishi temperaturaning o’zgarishini o’lchashda qo’llaniladi (4-rasm).

4-rasm. Doimiy xajmli gaz termometri. U siyraklashtirilgan gaz bilan to’ldirilgan kolbadan iborat bo’lib, simobli manometr bilan ingichka trubka orqali ulangan. O’ng tomondagi manometr trubkasini ko’tarib, yoki tushirib chap trubkadagi simob tayanch belgi bilan mos tushishi uchun gaz xajmini doimiy saqlab turish mumkin.

Muzlash nuqtasi va bug’lanish nuqtasi bosimlari termometrni muzli suvga va bug’li suv vannasiga kiritish yo’li bilan aniqlanadi. Ikkala nuqta orasidagi interval aniq 100 gradusga (yuz gradusli shkala uchun) bo’linadi. Agar temperaturasi aniqlanishi kerak bo’lgan vannadagi bosim R_t bo’lsa, temperatura sel siy gradusi bo’yicha
3
kabi aniqlanadi.

5-rasm. Turli gazlar bilan to’ldirilgan o’zgarmas xajmli gaz termometrlari orqali o’lchangan oltingugurtning qaynash temperaturasi. Termometr kolbasidagi gaz miqdorining ko’payishi yoki kamayishi bilan suvning qaynash nuqtasi temperaturasi R100 bosim atrofida o’zgaradi. Agar gaz miqdorini kamaytirsak, oltingugurtning barcha termometrlarda o’lchangan qaynash temperaturasi 444,60^0S ni beradi. SHuni qayd qilamizki temperatura o’qi temperaturaning 444°C dan 446°C gacha diapazonini ko’rsatadi.

6-rasm. sel siy shkalasi bo’yicha temperatura funktsiyasi kabi gaz bosimi. To’g’ri chiziqni nolinchi bosimgacha ekstropolyatsiyalanganida temperatura o’qining -273,15^0S qiymatini kesib o’tishi ko’rsatilgan.