Teodolit bilan plan olish

Teodolit bilan plan olish
Teodolit-joydagi gorizontal burchaklarni ulchashda ishlatiladigan asosiy asboblardan biridir. teodolitning asosiy kismlari kurish trubasi xamda gorizontal va vyertikal doiralardan iborat. Agar teodolit gorizontal doirasining fakat alidadasi aylanadigan bulsa, unga oddiy teodolit, xam alidadasi xam limbi aylanadigan bulsa - takroriy teodolit deryiladi. Xozirgi vaktda mamlakatimizdagi geroderzik asbobsozlik zavodlari fakat takroriy teodolitlar ishlab chikarmokda. Takroriy teodolitlar vyertikal doirasining alidadasiga adilak urnatilgan. Bundan tashkari, ular dalnomyer va bussol bilan ta'minlangan bulib, teodolit taxeromertrlar derb xam yuritiladi. teodolit taxeromertrning gorizontal doirasi limb va alidadan iborat. Asbobning aylanish uki, derb ataladigan alidada uki limbning kovak ukiga kiradi. Limb uki esa taglikning vtulkasiga kirib turadi.teodolitni shtativga urnatilganda, uning kutargich vintlari shtativ boshligiga tiralib turadi. teodolit shtativga urnatgich vint yordamida maxkamlanadi. Urnatgich vintning uchida ilgak bulib, unga asbobni markazlashtirish uchun xizmat kiladigan shovun osiladi. teodolitning ichki fokuslanuvchi kurish trubasining gorizontal uki alidada doirasiga urnatilgan taglikka joylashtirilgan.
Vyertikal doyra kurish truba bilan bitta ukka maxkamlangan bulib, uning limbi truba bilan birga aylanadi. Kurish trubasini gorizontal uk atrofida vyertikal terkislik buyicha 180°aylantirish mumkin bunga "Kurish trubasini zernit buyicha aylantirsh" deryiladi. Kurish trubasining maxkamlagich va iunaltirgich vintlari bor. Maxkamlagich vint yordamida truba maxkamlanadi, iunaltirgich vint yordamida esa truba bir oz vyertikal xarakatga kerltiriladi. Gorizontal doiraning limb va alidadasi xam maxkamlagich va iunaltirgich vintlarga ega. Limb terkisligini gorizontal, asbob aylanish ukini esa vyertikal xolatga kerltirish uchun bitta, ba'zi teodolitlarda bir-biriga pyerperndikulyar kilib ikkita adilak urnatilgan bo’ladi. Vyertikal burchaklarni ulchaganda, vyertikal doyra alidadasining nol diomertrini gorizontal xolatga kerltirish uchun uning ustiga xam adilak urnatilgan. teodolitlarda limb va vyernyer bo’laklarini kattalashtirib kursatish uchun lupalar ishlatiladi.teodolitning limb va alidada doiralariga chizilagan shtrixlar siykalanib kertmasligi uchun ular maxsus mertall gilof bilan berkitilgan.
Teodolit bilan ulchash ishlarini bajarishdan avval uni sinab va terkshirib kurish xamda ma'lum bulgan kamchiliklarini darxol tuzatish lozim. Bunda teodolitning ma'lum merxanik - optik va geromertrik talablarga kanchalik javob byerishi aniklaniladi. teodolit asosiy kismlarining tuzulishida kamchilik bor yukligi va asbobning ma'lum merxanik- terxnologik, optik talablarga javob byera olishini aniklash teodolitni sinash deryiladi. teodolitning tuzilish sharti buyicha, uning ayrim kismlarining bir -biriga bulgan geromertrik munosabatlarini tugriligini aniklash teodolitni terkshirish deryiladi. Asbobning aniklanilgan kamchiliklarini tuzatib, bo’laklar munosabatini kerakli tnartga moslashtirishga teodolitni tugirlash yoki yustirovka deryiladi.

Teodolitga kuyiladigan asosiy merxanik terxnologik shartlar; asbob uklarining tugriligi va ravon aylanishi, kutargich, maxkamlagich va mikromertr vintlarining tugri bulishi va erkin aylanishi, asbobning shtativ ustida mustaxkam turishi va boshqalardan iborat. Optik shartlarni sinash esa kurish trubasi va lupalarning sifatini sinashdan iborat bulib, bunda kurish trubasida sfyerik va xromatik abyerratsiyalarning ta'siri bulmasligi aniklanadi. Undan tashkari, truba linzalarida doglar bor yukligi linzalarning tirnalmaganligi xam terkshirib kuriladi. teodolit bilan ishlashdan oldin va ishlash protserssida teodolit vakt-vakti bilan terkshirib turiladi. Chunki teodolit bilan ishlash protsersida, ayniksa asbobni bir joydan ikkinchi joyga olib borishda uning biron kismi uz urnida siljib kolishi va natijada, yukorida aytilgan talablarning ba'zilariga javob byermay kolishi mumkin. Shuning uchun teodolit bilan ulchash ishlarini bajaruvchi kishi teodolitni terkshira olishi va tuzata olishi kerak.