Teoriyaliq materiallar 1-tema. Finanslıq analiz pániniń teoriyalıq tiykarları

12.2. Bankrotlıq institutı hám onıń rawajlanıw perspektivaları. Ekonomikalıq sharasızlıqtı tártipke salıwdıń huqıqıy normaları
Bankrotlıq institutı – quramalı huqıqıy mekeme: huqıqıy mekeme tárepinen beligilenetuǵın processual normalardı belgilew, tártipke salıwdı ámelge asırıwdı óz ishine aladı.

2003-jıl 24-aprelde Nızam jáne jańa basılımda járiyalandı. Ol 192 - statyadan ibarat bolıp, bankrotlıq belgileri hám principlerine tiyisli bolǵan, tólemge jaramsız bolǵan qarızdarlardıń tólemge jaramlılıǵın tiklewdi maqset etip qoyǵan kóplegen jańa qaǵıydalardı ózinde birlestirdi. Nızamǵa eki jańa bap kiritildi hám olar jańa bankrotlıq principlerin ózinde ańlattı: gúzetiw hám sud sanaciyası, sonday-aq, barlıq bankrotlıq principleri sud basqarıwshıları tárepinen ámelge asırılıwı, sud basqarıwshıları sud tárepinen tayınlanıwı hám qadaǵalanılıwı belgilendi.

Xojalıq júritiwshi subyektlerdiń bankrotlıǵı Ózbekstan Respublikasınıń «Bankrotlıq haqqında»ǵı Nızamı hám oǵan keyinshelli kiritilgen qosımsha, ózgertiwler menen hám basqa normativ hújjetler menen tártipke salınadı.

Ámeldegi nızamshılıqqa muwapıq, bankrotlıq degende sud tárepinen keltirilgen qarızdardıń pul minnetlemeleri boyınsha kreditorlardıń talapların tolıq kólemde qandırıwǵa hám (yaki) májbúriy tólemler boyınsha óz minnetlemesin tolıq kólemde orınlawǵa jaramsız ekenligi túsiniledi. Sonı aytıp ótiw kerek, qarızdardı bankrot dep tabıwda kreditorlar talapların hám májbúriy tólemlerdi tolıq qandıra almawı emes, al «Bankrotlıq haqqında»ǵı nızamnıń 5-statyası ekinshi bóliminde belgilengen talaplar esapqa alınadı. Bul bántte tómendegiler aytıladı:

Ózbekstan Respublikası Xojalıq processual kodeksiniń 30-statyasına muwapıq, shólkemler hám puqaralardıń bankrotlıǵı haqqındaǵı jumıslar qarızdar jasaytuǵın jerdegi sudta kórip shıǵıladı.

Bul Kodekstiń 23-statyasına muwapıq, yuridikalıq shaxs statusına iye bolǵan shólkemler yaki isbilermen fizikalıq shaxslar sudta bir tárep sıpatında qatnasıwı múmkin. Yaǵnıy, kárxananıń yuridikalıq shaxs huqıqına iye bolmaǵan bólimleri bankrot dep tabılıwı múmkin emes. Sebebi olardıń qarız minnetlemeleri boyınsha joqarı shólkemi juwap beredi.

Bankrotlıq haqqındaǵı jumıs bankrotlıq belgileri bar bolǵan jaǵdayda, eger qarızdar yuridikalıq shaxsqa qatnasta jámi talaplar bazalıq esaplaw muǵdarımuǵdarınıń keminde bes júz esesin quraytuǵın bolsa, qarızdar jeke tártiptegi isbilermenge qatnasta bolsa bazalıq esaplaw muǵdarımuǵdarınıń keminde otız esesin quraytuǵın bolsa, sud tárepinen qozǵatılıwı múmkin.