Teoriyaliq materiallar 1-tema. Finanslıq analiz pániniń teoriyalıq tiykarları

12.3. Ekonomikalıq bankrotlıq analiziniń maǵlıwmat derekleri
Bankrotlıq – qarızdardıń pul minnetlemeleri boyınsha kreditorlar talapların qandırıwǵa hám (yaki) májbúriy tólemler boyınsha óz minnetlemelerin orınlay almawınıń sud tárepinen keltiriliwi bolıp tabıladı.

Anıqlamadan kórinip turǵanınday, bankrotlıq ekonomikalıq bankrotlıqtı belgilew ushın subyektlerdiń pul minnetlemelerin sáwlelendiriwshi hám olardı qaplaw boyınsha qarjılardıń bar ekenligin sáwlelendiriwshi maǵlıwmat derekleri talap etiledi.

Ekonomikalıq sharasızlıq hám bankrotlıqtı analizlewdiń maǵlıwmatlar bazasına júdá kóp dereklerdi kiritiw múmkin. Olardıń mazmunına qaray finanslıq esabat maǵlıwmatları, statistikalıq esabatlar, salıq esabatı maǵlıwmatların kiritiw múmkin. Sonday-aq, shólkemlestiriw hújjetleri, auditorlıq juwmaqları, rejeli tekseriw nátiyjeleri hám t.b. esaptan tısqarı dereklerden de paydalanıladı.

Áhmiyetli itibar minnetlemelerdiń júzege keliwinde tiykar bolıwshı xojalıq shártnamaları, qarızdarlıq maǵlıwmatnamalarına qaratıladı.

Tiykarǵı derek sıpatında xojalıq subyektleri tárepinen dúziletuǵın finanslıq esabatlar hám olar boyınsha auditorlıq juwmaqlarınıń bar ekenligine áhmiyet qaratıladı. Finanslıq esabat formaları ishinde buxgalteriya balansı hám finanslıq nátiyjeler haqqındaǵı esabat forması, sonday-aq finanslıq esabatlardıń tiyisli bántleri boyınsha túsindirmeler, jazıwlar hám túsindirmelerge óz aldına áhmiyet beriledi. Finanslıq esabatqa qosımsha qılınatuǵın múddeti ótken debitorlıq hám kreditorlıq minnetlemeler haqqındaǵı qosımsha da minnetlemelerdiń kreditorları hám múddetli boyınsha maǵlıwmatları óz aldına bólinedi.

Ekonomikalıq bankrotlıq analizinde maǵlıwmatlardıń anıqlıǵı, isenimligi, haqıyqıylıǵına úlken áhmiyet qaratıw kerek. Sebebi kópshilik jaǵdaylarda jalǵan bankrotlıq boyınsha arzalar da ushırasadı.

Jalǵan bankrotlıq hám onı tán alıwda álbette nızamshılıq normalarında awır juwapkershilikler belgilengen. Biraq usıǵan qaramay bul boyınsha ayırım mashqalalı múrájatler gúzetilmekte. Sebebi sudqa shekem hám sudtan keyingi processlerde básekige sebep bolıwshı jaǵdaylar kóbinese maǵlıwmatlardıń jeterli hám tiykarlı emesligi menen túsindiriledi.

Analizlewde ekonomikalıq bankrotlıqtı bahalawda tómendegi usıllardan paydalanıladı: keń kólemli kriteriya kórsetkishlerdiń analizi; sheklengen muǵdardaǵı kórsetkishlerdiń analizi; indikator kórsetkishlerdiń analizi; skoring modeli; reyting analizi; multiplikativ diskriminant analizi.