бўйинтуруқ
|
Қишлоқ хўжалиги:
Омочнинг иш ҳайвони бўйнига тақиладиган қисми (ЎТИЛ, 403).
|
анатомия:
(бўйинтурук чуқурчаси) ён томонлардан тўш-ўмров-сўрғичсимон мушаклар билаи чекланган, тўшнинг бўйинтурук камгаги устидаги бўйин олд юзасининг қуйи қисмидаги чуқурча (ТТИЛ, 46).
|
|
Бўлма
|
1. Айн. хона (ЎТИЛ, 411).
2. Айн. бўлим (ЎТИЛ, 411).
|
Ботаника:
Барг бўлмаси (lobus) - ўйма барглардаги барг бўлакчалари (БиоҚИЛ, 48).
|
|
бурун
|
|
Итбурун (ўсимлик)
|
|
Бурун
|
1. Ҳидлаш, ҳид билиш аъзоси; шу аъзонинг ташқи қисми (ЎТИЛ, 381).
2. с.т. Жўмрак. Чойнакнинг бурни.
3. Қулфнинг калит солинадиган тешиги.
4. Кеманинг олд қисми, тумшуғи (ЎТИЛ, 381).
|
география:
қурукликнинг океан, денгиз ва кўлларга энг кўп туртиб чиққан учлик қисми. Тоғ муюлиши ҳам бурун дейилади (МЖАТИЛ).
|
|
гавҳар
|
|
анатомия:
кўз соққаси ичида рангдор парда ортида жойлашган, икки томони қавариқ тиниқ тана; кўрилаётган объектнинг узоқ-яқинлигига монанд қавариқлигини бўрттириб ёки камайтириб туради; кўзнинг оптик системаси аъзоси (ТТИЛ, 51).
|
|
гул
|
|
Гулкарам
|
|
гул
|
Ботаника:
Ёпиқ уруғли ўсимликларнинг урчиш учун хизмат қиладиган, гулбанд, косачабарглар, тожбарглар, чангчилар ва уруғчидан иборат қисми (ЎТИЛ, 516).
|
тиббиёт:
қизилча, қизамиқ ва бошқа баъзи бир касалликлар билан оғриган вақтда баданда пайдо бўладиган майда қизил тошма (ЎТИЛ, 517).
наққошлик:
бирор нарсага табиатдаги гуллар шаклида чизиб, тикиб, босиб ёки ўйиб туширилган безак, нақш; орнамент (ЎТИЛ, 516).
|
|
гумбаз
|
|
анатомия:
1.организмдаги аъзо ва тузилмаларнинг гумбазсимон бўлиб кўтарилиб турган қисми; мас.: плевра гумбази, диафрагма гумбази, қулоқ чиғаноғи гумбази ва бошқалар (ТТИЛ, 52)
2.организмдаги аъзоларнинг аркасимон бўлиб кўтарилиб турган кисми; масалан: мия гумбази, конъюнктива гумбази, калла (чаноғи) гумбази, ҳалқум гумбази ва бошқалар (ТТИЛ, 52).
|
|
гумбаз
|
|
Калла гумбази
|
|
ғоз
|
|
Ғозяпроқ
|
|
ғоз
|
|
Ғоз териси
|
|
Ғунча
|
Ҳали очилмаган, гулбарглари ҳали ёзилмаган гул: ўсимликнинг гул куртаги (УТИЛ-08).
|
Наккошликда
мис идишларга ўйилган, ғунча тахлит нақш (ФШКЛ).
|
|
ғурра
|
|
Ғурра, буқоқ (callus) - дарахтнинг ѐғоч қисмида баъзан бўртиб чиқувчи шиш жойлар. Бу совуқ таъсирида, механик зарарланиш (шикастланиш) натижасида ѐки бактерия ва замбуруғлар таъсирида пайдо бўлади (БиоҚИЛ, 384).
|
|
Давра
|
|
Барг давраси - баргларнинг тана атрофида маълум бир тартиб билан айланиб, спиралсимон жойлашиши (БиоҚИЛ, 48).
|
|
даҳлиз
|
|
Қин даҳлизи
|
|
думи
|
|
Самолёт (варрак, қовун, юлдуз, сабзи)нинг думи
|
|
ёл
|
|
Чўчқаёли,
|
|
Елка
|
Қўлнинг танага яқин қисми; тананинг икки елка, курак қисми, кифт (ЎТИЛ, 7).
|
кетмон елкаси - кетмоннинг энг устки қисми; ўроқ елкаси – ўроқнинг ёнидаги қайрилиб келган жойи (ФШКЛ, 262).
|
|
елка
|
|
Елка камари
|
|
елкан
|
|
Ботаника
Елкан
Fabaceae оиласига мансуб ўсимликларнинг гулидаги тожбаргнинг юқоригиси, одатда ѐрқин, очиқ тусли рангда бўлади, ҳашаротларни жалб қилишда аҳамиятли.
|
|
Ёстиқ
|
|
Ёстиқ-ўсимлик – ўсимликнинг асосий (марказий) поясининг жуда кўп шохланиши, анча секин ўсиши натижасида ѐстиқ шаклини ҳосил қилиши (Gypsophylla aretioides, Acantholimon gypsophylla). Катталиги диаметри 1 м гача, яримшар, ясси, ботиқ баъзан ғаройиб кўринишларда ҳам бўлади (БиоҚИЛ, 116).
|
|
ёстиқ
|
Бош остига қўйиб ётиш, ёнбошлаш, суяниш учун ишлатиладиган юмшоқ буюм (ЎТИЛ-08, 2, 49).
|
Ҳунармандчилик:
Дегрезлар омоч тиши қолипини ясаш процессида сий (конуссимон пона)га қум отишда ишлатадиган бир бўлак ғишт (ФШКЛ).
Бинокорлик:
хари, тўсин ёки сарров остига қўйиладиган ғўлача, ёғоч (ЎТИЛ, 49).
|
|
ёстиқча
|
|
Барг ёстиқчаси (pulvinulus) - баргнинг тана, яъни новда ѐки шохча билан бирлашган жойидаги бўртма (БиоҚИЛ, 48).
|
|
ёстиқча
|
Ёстиқ сўзининг кичрайтиириш шакли.
|
Турли хил муҳрларга сиёҳ юқтириш учун ишлатиладиган, сиёҳ шимдирилган буюм (ЎТИЛ, 49).
|
|
жигар
|
|
Жигар тугуни
|
|
Жилов
|
|
анатомия:
эпифизни оралиқ мия билан туташтириб турувчи эпиталамуснинг бир жуфт тузилмаси (ТТИЛ, 75).
|
|
жом
|
|
Буйрак жоми
|
|
зиғирак
|
Эфир мойи олиш учун экиладиган кўп йиллик ўт (ЎТИЛ-08).
|
Заргарликда:
Исирға (жумладан қашкарзира) панжарасининг оралиғига ўрнатилган майда-майда тўғарак доначалар (ФШКЛ).
|
|
Игна
|
|
Игнабарг (acanthium, echinus, acantha) - баъзи очиқ уруғли ўсимликларнинг игнасимон ингичка (япроқсиз, пластинкасиз) барги. 125 (БиоҚИЛ, 125).
|
|
игнача
|
|
Игнача (Ruscus) - Лоладошларга мансуб доим яшил ярим буталар туркуми. Шохлари қисман филлокладийларга айланган. Бу филлокладийлар барглар функциясини бажаради (БиоҚИЛ, 125).
|
|
илон
|
|
Заргарликда:
Илонбош билагузук
Икки учини илоннинг бўйин ва бошига ўхшатиб ясалган (асосан, кумушдан ишланган) билагузук (ФШКЛ, 275).
Темирчиликда:
Илонбош омбир
Жағ ва тумшуғи (нўласи) илоннинг бошига ўхшатиб ясалган омбир. Буни кетмон ясашда ишлатадилар.
Анжомасозликда:
Илонбош узма
Ўмилдирикка тақиш учун темир ёки жездан ясалган зийнат бўлакларидан бириси (узма нинг бир тури).
Наққошликда:
Илондуми
Мис идишларга илон думига ўхшатиб солинган нақш (ФШКЛ, 276).
|
|
илон
|
|
Илонўт,
|
|
ит
|
|
Итузум, итқовун, итбинафша, иттиши,
|
|
Ит
|
|
Итоёқ омбир
282
|
|
ичак
|
|
Эчкиичак, кўричак
|
|
ичак
|
|
Ўн икки бармоқ ичак, ичак сўрғичи
|
|
йўлак
|
|
анатомия:
организмдаги бирор аъзога ўтиладиган, аъзо ичига кириб бориладиган, усти (ён-атрофи) берк йўл: ички эшитув йўлаги, ташқи эшитув йўлаги кабилар (ТТИЛ, 104);
|
|
калава
|
|
буйрак калаваси
|
|
калит
|
Қулфни очиш ёки беркитиш учун ишлатиладиган металл асбоб (ЎТИЛ, 298).
|
Техника:
Гайка ва болтларни бураб қаттиқлаш ёки бўшатиш учун ишлатиладиган узунчоқ дастали ёки дастасиз жағли металл асбоб (ЎТИЛ, 298).
Мусиқа:
Беш қаторли нота чизиғининг бирортасига қўйиладиган ва шу чизиқдаги нота номи ва баландлигини билдирадиган махсус белги (ЎТИЛ, 298).
Махсус:
Тест синовларида берилган тест топшириқларининг энг тўғри жавобларини акс эттирувчи жадвал; тўғри жавоблар рўйхати (ЎТИЛ, 298).
|
|
калла
|
|
бўрикалла
|
|
каллак
|
|
Каллак, бошча (capitulum) - ўсимликларнинг бир оз торайган ѐки кенгайган ўқли тўпгули (БиоҚИЛ, 146).
|
|
каллак
|
Дарахт танасининг шох-бутоқлари кесиб ташланган юқори қисми, кесилган шохи, бутоғидан қолган қисми (ЎТИЛ, 299).
|
Михгарликда:
Михнинг боши, қалпоғи (ФШКЛ, 284).
Кулолчиликда:
Идиш ва б. ясашда ишлатиладиган мослама – чархнинг лой қўйиладиган жойи (ЎТИЛ, 300).
|
|
канал
|
|
Сийдик канали, қон-томир канали, кўрув канали, суяк канали, чов канали, меъда канали, тиш канали, соч канали
|
|
каптар
|
|
Каптарбўйин
1.кўк ва caпcap аралаш товланган бир тус.
2.мискарликда: мис идишларга ўйилган бадиий нақш элементларининг бир тури (ФШКЛ, 285). ЎзМЭ да каптардум термини ҳам ўз ифодасини топган (ЎзМЭ, 448).
Каптардуми
пичоқчиликда: қўшпичоқ (качкарт) думининг учидаги қайрилган қисми (ФШКЛ, 286).
|
|
кепак
|
|
Соч кепаги
|
|
киндик
|
|
Киндик тизимчаси
|
|
колбаса
|
|
Колбаса дарахт (Kiyelia pinnata D.C.) – бигнониядошлар оиласига мансуб тропик Африкада ўсадиган, узунлиги 60 см келадиган колбасага ўхшаш мевалари туфайли шундай номланган дарахт (БиоҚИЛ, 159).
|
|
Кўз
|
Тирик мавжудотнинг кўриш аъзоси (ЎТИЛ, 443).
|
бўтакўз (гул), чумчуқкўз, қарғакўз, балиқкўз, зағчакўз, кийиккўз, кўзмунчоқ, кўзойнак.
заргарликда:
1) узукка ўрнатилган тош ёки рангдор шиша;
2) исиргага ўрнатилган тош, шиша;
пичоқчиликда:
1) пичоқнинг дзета ёки гулвантига ўрнатилган тўгарак тош, садаф ёки рангдор мум;
2) личок дастасидаги чилмиха нақшининг ўртасига ўрнатилгая мих;
йигнасозликда:
Йигнанинг ип ўгказиладиган тешиги (ФШКЛ, 296).
|
|
кўз
|
|
Узук (хуржун, булоқ, ёғоч, деразалар)нинг кўзи
|
|
кўз
|
|
кўз олмаси
|
|
кўз
|
|
Кўз гули
|
|
кўза
|
|
Кўзасимон мева (ascidiformus - кўзасимон) - шакли кўзага ўхшаш мевалар, масалан, наъматак меваси (БиоҚИЛ, 171).
|
|
кўзча
|
|
ботаника:
кўпинча фототаксис хусусиятига эга бўлган сувўтларидаги қизил кўзча (БТИЛ, 128).
|
|
кўк
|
|
кўкйўтал
|
|
Кўкрак
|
Тананинг бўйиндан қорингача бўлган олд қисми; кўкс (ЎТИЛ, 452).
|
қумғон кўкраги – қумғон, мискўза, чойдиш каби новча идишлар қорнининг уст қисми (ФШКЛ, 297).
|
|
кўл
|
|
кўлбуқа
|
|
кулранг
|
|
Миянинг кулранг қобиғи
|
|
Курмак
|
Одатда шолипояда кўп ўсадиган ёввойи ўт ва унинг қорамтир, тариққа ўхшаш дони (ЎТИЛ-О8)
|
Наққошликда:
мис идишларга ўйилган бадиий нақш элементларидан бири (ФШКЛ).
|
|
қават
|
|
Суяк қавати
|
|
|
