Termiz davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti geografiya va iqtisodiy bilim asoslari ta’lim yo’nalishi 1-bosqich 101-guruh talabasi hamrayeva dilbarning o’zbekistonning eng yangi tarixi fani mustaqil ta’limdan tayyorlagan

T.Risqulov o’lkada ulug davlatchilik shovinizmi, burjua millatchiligi yuzaga kalayotganligi to’grisidagi masalalarni ko’tarib chiqdilar. F.Xudayev partiya ichidagi toqat qilib bo’lmas holatlarni ko’rsatib o’tdi. Ushbu vatanparvarlarning chiqishlari, keyinchalik ularni jismoniy yoq qilishda ayblov uchun asos bo’ldi.Turkistonning sotsial-iqtisodiy rivojlanishi borasida bildirilgan muqobil fikr mualliflari millatchilikda ayblandilar. Ayni shu damlarda O’zbekistonning ilgor, xurfikrli farzandlari inogolovchilik 18 lar guruhi, qosilmovchilik kali guruhbozlikda va davlatga qarshi millatchilikda ayblanib qatagon qilindilar. 20 yillarning oxiriga kelib respublikada mustabid tuzum o’zini to’liq avj oldi.

6

1929 yilda mashhur jadidchi, marifatparvar Munavvarqori Abdurashidxonov boshliq Milliy istiqlol tashkiloti azolarini qamoqqa olingan 85 azosida 15 tasi otildi, qolganlari axloq tuzatish lagerlariga jo’natildi.1930 yilda davlat Banki mamuriyatida o’tkazilgan tozalash vaqtida qator rahbar xodimlar qamoqqa olindilar. Ozbekiston SSSR sudi raisi Sadulla Qosimovning eqosimovchilik deb nomlangan ishini ko’rib chiqish boshlandi. Bu jarayonlarning mohiyati ko’zga ko’ringan siyosiy arboblarni tugatishga qaratilgan edi.30 yillarning boshi dindor va etiqodli kishilarga nisbatan zo’ravonlik siyosiy qattagonlikning choqqisi bo’ldi.Juda katta miqdordagi islom, xristian, budda diniga taalluqli asarlar yoq qilindi. Bu davrda Ozbekistondagi dindorlar, ulamolarning asosiy qismi qamoq lagerlariga jo’natildi. O’tmishda nafaqat diniy rusumlar ado etadigan, balki madaniyat, fan, tarbiya, san`at markazi xalqning ko’p arslik merosining saqlovchisi bo’lgan machit va madrasalarning deyarli barchasi yopib, qo’yildi, ayrimlari buzib tashlandi.

7

Butun respublikaning xayoti markazning qattiq nazorati ostiga o’tdi. Partiya direktivalaridan har qanday chekinish kontrrevolyutsion, siyosiy muxolifat deb baholandi.Milliy madaniyat 30 yillarda qattiq fojiaga uchradi. Inson xaq-huquqlarining poymol qilinishi kuchaydi. Abdulla Qodiriy, Cho’lpon, Fitrat, Shokir Sulaymon, Ziyo Said, Elbek, Batu, Qosim Sorokin kabi millatning yetuk ziyolilari qatagon qilindi va xalqimiz ularning asarlarini o’kishdan uzoq vaqt maxrum bo’ldi.40 — yillar oxirlarida fan va madaniyat VKP (b) MK ning 1946 yil Zvezda va Leningrad jurnallari haqidagi qarorlari qatagonlar yangi to’lqinining goyaviy asosi bo’lib xizmat qildi.Yozuvchi va shoirlarning asarlarida o’rta asr va inqilobgacha bo’lgan davrdagi xalq tarixini, madaniyatini badiiy tasvirlash — o’tmishni qumsash, ideallarshtirish deb ayblandi va ularga millatchi degan tamgalar yopishtirildi. Shu kabilarga Oybek, Abdulla Qahhor, Mirtemir, Shayxzoda va boshqa ozbek yozuvchilari qoralandi.

8