Теrmiz davlat universiteti “fuqarolik jamiyati” каfedrasi

 0 ‘zbekistonning diniy ekstremizm va terrorizmni oldini olish 
va unga qarshi kurash borasida olib borayotgan siyosatining
mohiyati
0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 1-moddasida « 0 ‘zbekiston - suveren demokratik davlat» deb, e’tirof etilgan bo‘lib, « 0 ‘zbekiston Respublikasi
xalqaro munosabatlaming to‘la huquqli sub’ektidir. Uning tashqi siyosati davlatlrning 
suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik, chegaralaming
daxlsizligi, nizolami tinch yo‘l bilan hal etish, boshqa davlatlaming ichki ishlariga 
aralashmaslik qoidalariga va xalqaro huquqning umum e’tirof etilgan 
boshqa qoidalari va normalariga» asoslanishi ham Konstitutsiyaning 17 
moddasida o ‘z aksini topgan.
Har qanday davlat, jumladan 0 ‘zbekiston Respublikasi ham o ‘z siyosatini ikki
yo‘nalishda, ya’ni tashqi va ichki siyosat tarzida amalga oshiradi. Ular davlatning bir-biri bilan chambarchas bog‘langan yagona siyosatini tashkil etadi.
0 ‘zbekiston davlati o ‘z tashqi va ichki siyosatining ustivor yo‘nalishlarini belgilab olgan bo‘lib, ular m a’lum bir tarmoq yoki sohalarga bo‘lingan holda amalga oshiriladi.
Jinoyatchilikka qarshi kurash esa, 0 ‘zbekiston Respublikasining ichki ijtimoiy siyosatining bir bo'lagidan iborat davlat siyosatidir.0 ‘zbekiston Respublikasining jinoyatchilikka qarshi 
kurash siyosati Oliy Majlis va 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan 
belgilanadi. Jinoyatchilikka qarshi kurashuvchi ichki ishlar, prokuratura, soliq, bojxona 
va boshqa organlar esa, bu sohadagi davlat siyosatini bevosita amaliyotda tatbiq
etadilar. Jinoyatchilikka qarshi kurash muammolari har bir davlat ichki siyosatining
ajralmas bo‘g ‘ini hisoblanadi. 0 ‘tgan asming oxirgi o ‘n yilligi va XXI asrning dastlabki yillari xalqaro terrorizm deb nomlangan o ‘ta og‘ir va havfli jinoyatlami sodir etish bilan bog‘liq «huruj» hatti-harakatlarlar dunyoning turli qit’alarida xohlagan joyni kutilmagan 
paytda to ‘s-to‘polon bilan hatti- harakatlar larzaga sola boshladi.Unga qarshi 
hamkorlikda kurashish rivojlangan yoinki rivojlanish yo‘lida borayotgan barcha-barcha davlatlaming global muammosiga aylandi.Terrorizmga qarshi kurash ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, mafkuraviy masalalar qatoridan o‘rin egalladi. Jinoyatchilikka qarshi 
kurash, ayniqsa, uning oldini olishda, uning qilmishini keltirib chiqaruvchi barcha omil, hodisa va voqealami chuqur tahlil qilishga alohida e ’tibor berish zamr. Jinoyatchilik juda murakkab salbiy ijtimoiy voqeyliklar mahsuli sifatida yuzaga keladi. Insoniyat 
sivilizatsiyasi yuksaklikka yuz tutib taraqqiy etgan, rivojlangan sari ijtimoiy hayot, fan, 
madaniyat, sa’natda mislsiz o ‘zgarishlar, yuksalishlar ro‘y beradi. 0 ‘tgan XX asr atom 
energiyasi, kosmos, avtomatika, kompyuter asri degan nomlar bilan tarixdan joy oldi. Yangi XXI asmi axborot, intellektual rivojlanish, globallashuv asriga aylantirish uchun 
har qanday yovuzliklardan voz kyechish, inson intelektual faoliyatining, aql zakovatining 
mahsuli hisoblangan har qanday ilmiy texnik, fan yutuqlarini ezgulik uchun xizmat
qildirishga intilish allaqachon boshlangani bilan kishi e ’tiborini o ‘ziga tortadi, ammo 
ezgulik bilan yovuzlik, yaxshilik bilan yomonlik, savob bilan gunoh, yuksalish bilan 
inqiroz yonma-yon yurganidek, jamiyat va davlatlar taraqqiyotiga to‘sqinlik qiluvchi, 
unga yondosh jinoyatlaming tobora ijtimoiy xavflilik darajasi yuqorilab borayotgani, o ‘ta 
og‘ir, yanada qo‘rqinchli, yangicha tus olayotgani jamiyatni tashvishlantirmoqda.
0 ‘ta shafqatsizlik, rahmsizlik bilan turli-tuman usul va uslublami qo'llab sodir
etilayotgan xalqaro terrorchilik harakatlaridan ko‘pchilik holatlarda begunoh 
insonlar qurbon bo ‘lmoqda. XXI asming sentabr oyida AQShda ro‘y bergan
terrorchilik harakati oqibatida birgina «Dunyo savdo uyi» binosidagi portlatishlar natijasida turli davlatlarga, millatlarga mansub begunoh minglab fuqarolar sanoqli daqiqalarda 
jinoyat qurboniga aylandilar. Bu terrorchilik harakati dunyodagi eng ko‘p odamlar
o ‘limiga, moddiy talofatga sababchi bo‘lgan jinoyatlardan biri hisoblanadi.
Shuning uchun AQSh davlati terrorizmga qarshi urush e’lon qildi. AQSh davlatini 
asr vabosi - terrorizmga qarshi kurashida, ilg‘or fikr asosida ish yuritadigan 
jahondagi ko‘pgina mamlakatlar. Shu jumladan 0 ‘zbekiston davlati ham uning yonida 
kamarbasta bo‘ldi.Bunda 0 ‘zbekiston Respublikasi o‘zining jahon hamjamiyati oldidagi burchini bajarar ekan, eng avvalo, amaldagi qonun hujjatlariga tayanadi. Binobarin, 
Respublika JKning 2 moddasida ta’kidlanganidek, «Jinoyat kodeksining vazifalari 
shaxsni, uning huquq va erkinliklarini, jamiyat va davlat manfaatlarini, mulkni, tabiiy muhitni, tinchlikni, insoniyat xavfsizligini jinoiy tajovuzlardan qo‘riqlash, shuningdek, jinoyatlaming oldini olish, fuqarolami republika Konstitutsiyasi va qonunlariga rioya qilish 
muhitida tarbiyalashdan iboratdir».
Shaxsning qonun bilan ta’qiqlangan qilmishi jinoyat sanaladi. Jinoyat sodir etilishi
oqibatida jamiyatga m a’lum bir miqdorda moddiy va ayni vaqtda hisobsiz m a’naviy zarar yetkaziladi.
Alohida hududlarda, davlatlarda sodir etilayotgan, xalqaro xususiyat kasb etgan, sub’ektlari millat, hududga ega bo'lmagan «baynalmilal» yollangan jinoyatchilardan iborat 
terrorchi jinoyatchilaming qilmishlari nafaqat bir davlatga, balki dunyodagi deyarli barcha davlatlarga jiddiy havf tug‘dirib, ulaming tinchligi, barqarorligi, taraqqiyotiga aniq tahdid solmoqda.
0 ‘zbekiston Republikasi terrorizm va diniy ekstremizmga qarshi kurash bilan bog‘liq 
davlat siyosatini davr talabi darajasida moslashtirib, izchilik bilan bunday jinoyatlaming oldini olish choralarini ko‘rmoqda.
0 ‘zbekiston Respublikasining jinoyatchilikka qarshi kurash bo'yicha davlat siyosatini 
quyidagi bir necha yo‘nalishlarga bo‘lish mumkin:
1) 0 ‘zbekiston Respublikasida jinoyatchilikka qarshi kurash tizimini erkinlashtirish.
2) Hozirgi davr talabi asosida jinoyatchilikka qarshi kurash bilan bog'liq soha
qonunlariga insonparvarlik g ‘oyalarini singdirish chorasini ko‘rish.
3) Ijtimoiy adolatni, qonun ustivorligini ta ’minlash.
4) Jinoyat ishlarini ko ‘rishga ixtisoslashgan sud organlari faoliyatida qonuniylikni izchil qaror toptirish va oshkoralikni ta’minlash.
5) Jinoyatlaming oldini olishda nafaqat huquqni muhofaza qiluvchi organlar, balki 
jamoatchilikning, fuqarolaming o'zini o ‘zi boshqarish organlarining kuchiga tayanish.
Ayni vaqtda jamoatchilikning havfsizligini ta’minlash bilan bog‘liq barcha choralarni 
ko‘rish.
6) Ichki ishlar, Milliy havfsizlik xizmati, tergov, prokuratura organlari, sudlar va boshqa organlar faoliyatining bir-biridan tashkiliy jihatdan farq qilishini hisobga olgan holda,
mazkur sohalaming har birining mustaqil faoliyat olib borishini ta’minlash, har bir
organlrning jinoyatchilikka qarshi kurash borasidagi m a’suliyatini oshirish.
7) Huquqni muhofaza qiluvchi organlaming jinoyatchilikka qarshi kurash borasidagi
faoliyatlarini muvofiqlashtirish mexanizmini ishlab chiqish va qonuniy asosda 
mustahkamlash uchun prokuratura organning bu boradagi o ‘mini «Prokuratura 
to‘g ‘risidagi» qonunda aks ettirish.
8) Jinoyatchilikka qarshi kurashda fan yutuqlaridan, ilmiy-texnika vositalaridan yanada
samarali foydalanish yo‘l-yo‘riqlari va usullarini ishlab chiqish va amaliyotda joriy etish.
9) Jinoyatchilikka qarshi kurashuvchi organlar xodimlarining kasb mahoratini oshirish.
Yuqoridagilarga asoslanib, aytish mumkinki, davlatning jinoyatchilikka qarshi kurash 
borasidagi siyosati nihoyatda ko‘pqirrali bo‘lib, uni amalga oshirish murakkab amaliy 
jarayonni o ‘z ichiga oladi.
Mamlakatimizda terrorizmga qarshi kurashda m a’naviy-ma’rifiy, mafkuraviy tarbiya 
orqali olib borishga alohida ahamiyat berilmoqda. Bunda esa, avvalo fuqarolarimizga 
dunyoviy mohiyatga ega din haqida m a’lumot berish va diniy yo'nalishdagi maktablar va machitlardagi suhbat va ma’ruzalarda terrorchilikning mohiyatini ochib tashlashdan 
foydalanilmoqda.
Respublikamiz fuqarolarining erkinliklarini, ulaming ongida demokratik qadriyatlarni va 
milliy mafkurani mustahkamlash va rivojlantirish hozirgi paytda eng dolzarb vazifalardan biri. Yurtboshimiz ko‘rsatganidek, «o‘z haq-huquqini taniydigan, o ‘z kuchi va 
qobiliyatiga tayanib yashaydigan, atrofida ro‘y berayotgan voqea-hodisalarga mustaqil
munosabatda bo'ladigan, shu bilan birga, o ‘z shaxsiy manfaatlarini mamlakat va xalq manfaatlari bilan uyg‘un holda ko'radigan erkin shaxsni shakllantirish uchun barcha
shart-sharoitni yaratish darkor». Huquqiy davlat uzish mohiyatini chuqur anglamaguncha,
uning qonun-qoidalarini hurmat qilmaguncha taraqqiyot bo‘lishi amrimahol.
Mamlakatimizning milliy istiqlolini mustahkamlash yo‘lida nafaqat murakkab iqtisodiy 
va siyosiy masalalami hal qilishga to‘g‘ri kelmoqda, shuningdek, taraqqiyot yo'nalishini 
tanlash, qurilajak jamiyatning mazmun-mohiyati, tashkiliy va boshqaruv tamoyillari,
jamiyat va inson munosabatlari qanday bo‘lishi lozimligi masalasini xalqqa tushuntirish, turli yot. soxta, reaksion, ekstremistik qarashlardan uni himoya qilishga zarurat
tug‘ilmoqda.
Muxoliflarimizning eng yovuz quroli milliy qadriyatlarimizga to‘g‘ri kelmaydigan, eng
yomoni, ertaga o ‘rnimizni egallashi lozim bo‘lgan yoki avlodning qalbi va tafakkurini
zaharlaydigan buzg‘unchi mafkuradir.G 'oyaga qarshi g ’oya, jaholatga qarshi ma’rifat 
bilan kurashish, yosh avlodni milliy g ‘oyada aks etadigan millatning haqiqiy orzusi -
ozod va obod Vatanda erkin va to‘q yashash orzusiga sadoqat ruhida tarbiyalash 
uchun farzandlarimiz yuragida ona Vatanga, boy tariximizga, ota-bobolarimizning 
muqaddas diniga soglom munosabatni qaror toptirishimiz, ulaming mafkuraviy 
immunitetini kuchaytirishimiz zarur.
Turli g'oyaviy xurujlar avj olayotgan, ular bizning eng muqaddas 
g‘oyalarimizga va maqsadlarimizga tahdid solayotgan bir paytda fojealar sodir bo’lmasidan
ilgariroq uning oldini olishning eng to ‘g ‘ri va yagona yo‘li begona va soxta g'oyalarga qarshi g‘oyaviy immunitetni kuchaytirish lozim.
Milliy mafkuraning shakllanishiga to‘sqinlik qiluvchi eng katta sabab bu eski aqidalardan 
xalos bo‘lishning og‘irligi.
Hozirgi zamondagi eng katta xavf insonlaming qalbini va ongini egallash uchun uzluksiz davoni etayotgan mafkuraviy kurashdir. Endilikda yadro maydonlarida emas, mafkura
maydonlarida bo'layotgan kurashlar ko‘p narsani hal qiladi. Bun i1- Prezident 
Islom Karimov: «Hozirgi vaqtda qudratli davlatlar va muayyan siyosiy markazlar o‘z 
maqsadlariga erishishi uchun, avvalo, zabt etmoqchi, o ‘z ta’sir doirasiga olmoqchi 
bol’gan mamlakatlaming aholisi ongini o ‘ziga qaram qilishga intiladi», - deb ta’riflaydi.

tamoyili kuchaymoqda. G ‘oyaviy tazyiqning bunday shakli turli tuman. Jumladan, islom 

omilidan foydalanish, ekstremizmni kuchaytirish orqali diniy terrorizmni amalga
oshirishga intilish yuqori mavqega ega bo‘lmoqda. Islom dini yuksak madaniy, axloq-odob, ma’naviyat, m a’rifat mezoni sifatida hayotimizdan chuqur o ‘rin olgan. Bizning 
diniy aqidalarimiz turmush tarzimizning mazmuniga aylangan. Milliy 
an’analarimiz, urf-odatlarimiz islom dini qoidalari, talablari va mezonlari asosida shakllangan. 
Bizning dunyoqarashlarimizda, hayotga munosabatlarimizda, turmush tarzimizda islom 
dinining ta’siri va o‘mi katta. Buni inkor qilib boMrnaydi. Buni inkor qilishda nomaqbul g‘ayriinsoniy hodisani yaqin o ‘tmishimizda ko‘rdik. Kommunistik mafkuraning «Din - afyundir», degan shiori Sobiq Sho‘ro musulmon xalqi hayotini xonavayron qildi,
uning ruhini sindirdi, m a’naviy jihatdan shikasta qilib qo‘ydi.Mafkuradagi bunday
nomaqbul holat hech qachon yashovchan bo‘lmaydi. Chunki odamlar o ‘z sha’ni, his-tuyg‘usi va oriyatiga aylanib ketgan g‘oyalarga qarshi turgan g ‘oyani mutlaqo qabul
qilmaydi. Ular qalbi va ongiga esa, mafkurani zo‘ravonlik, tazyiq va zulm orqali 
singdirib boMmaydi. Agar mafkura chindan ham zo'ravonlik yo‘lini tanlasa, jamiyat
taraqqiyotiga to‘g ‘anoq bo‘ladi. Chunki hukmron g‘oyaning quliga aylangan fuqaro 
mutelik va tobelik kayfiyati bilan yashaydi. O'zini erkin va ozod his qila olmaydi.
Demak o‘z imkoniyatlarini, yaratuvchilik iqtidorini, bunyodkorlik iste’dodini to‘la 
namoyon eta olmaydi.
Milliy istiqlol mafkurasining din orqali va dinning keng imkoniyatlaridan foydalangan
holda, xalqimizning ma’naviy-ruhiy ehtiyojlariga mos ravishda yo‘l tutishi hayot
haqiqatidir