Termiz davlat universiteti geografiya kafedrasi markaziy osiyo davlatlari geografiyasi

2. MOD sanoati. Markaziy Osiyo iqtisodiyotida sanoatning ulushi katta. Bu yerda yoqilg`i-energetika, rangli va qora metallurgiya sanoati, qishloq xo’jaligi mashinasozligi, qurilish materiallari sanoati, yengil va oziq-ovqat sanoati tarkib topgan va ularning o’nlarcha yo’nalishlari rivojlantirilgan. O’lka sanoat ishlab chiqarishda kattagina regional farqlar bor. Masalan, Markaziy Osiyoning hududiy jihatdan yirik bo’lmish va sanoati ancha rivojlangan regioniQozog`izston davlatida neft va ko’mir, har xil mashinasozlik, qurilish materiallari sanoati, oziq-ovqat va yengil sanoat rivojlangan. MODning iqtisodiy jihatdan rivojlangan regioni - O’zbekistonda yoqilІi-energetika va rangli metallurgiya sanoati, qishloq xo’jaligi va transport mashinasozligi, kimyo va neftokimyo sanoati, qurilish materiallari va farfor-oayns sanoati, yengil va oziq-ovqat sanoati tarmoqlari.Qirg`izistonda ko’mir sanoati tarmoqlari, energetika sanoati, avtomobilsozlik, priborsozlik, oziq-ovqat sanoati tarmoqlari, Turkmanistonda neft qazib olish va neftni qayta ishlash hamda gaz sanoati, ximiya sanoati, neft sanoati mashinasozligi ayniqsa rivjlangan.

Markaziy Osiyo davlatlari o’z siyosiy mustaqilliklarini qo’lga kiritishlari bilan sanoat ishab chiqarishdagi qoloqliklarini bartaraf qilish yo’lini izlamoqda va bu borada salmoqli ishlar qilmoqda. Mazkur davlatlar oldidagi birinchi galdagi vazifa iqtisodiy qoloqlikdan chiqish yo’llarini izlab topish, azalda bo’lganidek, o’lkani xom-ashyo rayonidan sanoatning barcha tur mahsulotlarini murakkab vazifani bajarish Markaziy Osiyo davlatlaridan oqilona ish yuritishni, MODaro iqtisodiy integratsiyani rivojlantirib yaxlit iqtisodiyotni barpo qilishni, ilmiy va o’zaro (davlatlararo) ishonchga tayangan siyosat olib borishni taqozo qiladi.

Endilikda MOD rivojlanishning yangicha poydevorini quymoqdalar. Jumladan, birinchidan xalq xo’jaligining ko’p sohalarini rivojlantirishda umumiylik (bir-biriga bog`liqlik) asos qilib olinmoqda. Sanoatni, agrosanoat majmuini, xalqaro transport kommunikatsiyasini yaratish va transport aloqalarini rivojlantirishda rejalashtirish ishlari umumiy asosda tashkil qilinmoqda. Orol dengizining taqdiri regionda vujudga kelgan keskin vaziyatni barqarorlashtirish ham MODda umumiylik asosida o’z yechimini topmoqda. MODning bir-birlari bilan yaqin qo’shnichilik, qon-qarindoshlikka tayangan diplomatik munosabatlar o’rnatish, iqtisodiy, savdo-sotiq, texnikaviy, madaniy aloqalarni yo’lga qo’yish, yirik sanoat va yo’l qurilishlarini amalga oshirishdagi hamkorligi davrimiz taqozosiga aylangan. Ikkinchidan esa, Markaziy Osiyo davlatlarining jahonning rivojlangan mamlakatlari bilan bevosita aloqa o’rnatish, ularning texnika vositalaridan, ishbilarmon mutaxassis kadrlaridan foydalanish MODda iqtisodiyotni rivojlantirishning yangi asoslarga qurilgan muhim poydevordir.