Termiz davlat universiteti geografiya kafedrasi markaziy osiyo davlatlari geografiyasi

MOD qishloq xo’jaligi. MOD xalq xo’jaligida qishloq xo’jaligi muhim o’rin tutadi. Uning yetakchi tarmoqlari o’simlikshunoslikda: paxtachilik va paxta kompleksi, donchilik (ayniqsa, buІdoy va sholi yetishtirish), mevachilik va uzumchilik, polizchilik va sabzavotchilik; chorvachilikda: qoramolchilik va qo’ychilik, yilqichilik va tuyachilik, parrandachilik va baliqchilik.Qishloq xo’jaligida regional farqlar ham borligi ko’zga tashlanadi. O’zbekiston paxtachilik va donchilikda,Qozog`izston dehqonchilikka, Turkmaniston va Tojikiston paxtachilikka,Qirg`iziston davlati esa mayin tolali jun yetishtirishga o’ta darajada ixtisoslashgan.

Markaziy Osiyo qishloq xo’jaligi ham bir tomondan tarmoq tuzilishini o’zgartirmoqda, ikkinchi tomondan esa agrosanoat integrasiyasi negizida rivojlanish yo’liga o’tmoqda. Endilikda Markaziy Osiyoning ko’pgina davlatlarga xos bo’lgan jarayon paxta “yakkahokimligi”ga barham berish, paxtadan bo’shagan yerlarga donli ekinlar ekish va shu bilan birga mahalliy xalqning don va don mahsulotlariga bo’lgan ehtiyojini qondirishdan iborat. Meva va uzum yetishtirish doirasi ham kengaytirilmoqda. Chorvachilik ham turk xalqlari ehtiyojidan kelib chiqib jiddiy o’zgarishlar qilinmoqda. Jumladan, barcha davlatlarda cho’chqachilik tugatilib, uning o’rniga qo’ychilik rivojlantirilmoqda. Yaylov chorvachiligining doirasi toraymoqda, chorva mollarini qo’lda boqishga e'tibor qaratilmoqda.

Јishloq xo’jaligi xom ashyosi rayoni bo’lmagan ushbu region qishloq xo’jalik mahsulotlarining xomashyo tarzida boshqa regionlarga chiqarishga chek qo’yilmoqda va ularni joy-joyida sanoat usulida qayta ishlash avj olmoqda. Shu asosda MOD agrosanoat majmui izchillik bilan rivojlanib boryapti. Iqtisodiyotda bunday ish tizimi ham region xalq xo’jaligida umumiylikni ta'minlamoqda. Markaziy Osiyoning alohida olingan davlatlari agrosanoat majmui mahsulotlari yetishtirish, ishlab chiqarish va xarid qilish bo’yicha keng hamkorlik qilmoqda. Masalan, yaqin kelajakda Qozog`izston davlati MOD xalqlarining don va don mahsulotlariga, O’zbekiston va Tojikiston qozoq xalqining ho’l meva va uzum mahsulotlariga bo’lgan ehtiyojini qondirishga xizmat qiladi. Turkmaniston turkiy xalqlarning sitrus mevalariga,Qirg`iziston shakar-qand va mayin tolali jun mahsulotlariga bo’lgan ehtiyojini qondirishga xizmat qiladi. Shu tarzda Markaziy Osiyo iqtisodiyotida umumiylik boshlanadi, aste-sekin yagona xalq xo’jalik tizimi - MODaro yaxlit iqtisodiyoti qaror topadi. Iqtisodiy taraqqiyotdagi bu tizimning bosh yo’nalishi biron bir markazning, biron-bir alohida olingan xalqning manfaatiga emas, balki turkiy xalqlarning mushtarak manfaatlariga xizmat qiladi.