Termiz davlat universiteti o’zbek filologiyasi fakulteti

Olmoshlar turkiy tillarda fonetik o‘zgarishlar bilan kuzatiladi. Masalan, bo’lishsizlik olmoshlarining tuva tilidagi ko'rinishlari quyidagicha: Turkiy tillarda Tuva tilida hec kim kim daa hec nima cuu daa hec qaysi kandi'g daa hec qacan kayan daa hec qayerda kayda daa hec qayerdan kaynin daa hec qayerga kay naar daa Olmoshlar fikrni ixcham shaklda ifodalashda,o‘rinsiz takrorni bartaraf etishda ahamiyatli.

• Olmoshlar turkiy tillarda fonetik o‘zgarishlar bilan kuzatiladi. Masalan, bo’lishsizlik olmoshlarining tuva tilidagi ko'rinishlari quyidagicha: Turkiy tillarda Tuva tilida hec kim kim daa hec nima cuu daa hec qaysi kandi'g daa hec qacan kayan daa hec qayerda kayda daa hec qayerdan kaynin daa hec qayerga kay naar daa Olmoshlar fikrni ixcham shaklda ifodalashda,o‘rinsiz takrorni bartaraf etishda ahamiyatli.

Nima so'roq olmoshi ko‘pgina turkiy tillarda ne / / ni ko'rinishida ishlatiladi. Masalan, ozarb. ne, qoz., qum., no g \, turk. ne. Ayrim turkiy tillarda esa ikki bo’g'inli shaklda mavjud: turkm. nem e. o ‘zb. nim a, uyg‘. nime, xak. nime. Bu olmosh o'zagidagi qaysi unli ilk davrga xosligini aniqlash qiyin. Ko'pchilik olimlar e unlisi dastlab mavjud bo‘lib, keyinchalik yega aylanganligini ta’kidlaydilar. F.Is’hoqov ko'pgina turkiy tillarda ne olmoshi takrorlanib qo‘llanishini ko'rsatadi: olt. ne me, boshq. ne~me, uyg‘. ni~me kabi. Uning fikricha, ayrim tillarda ikki olmosh negizning qo'shilganligini ham ko'rish mumkin.Masalan, qirg‘. emne - е(пе-т -т е-пе//ет ет т епе\ qoz. nemene va tat. nerse - ne-ersa so‘zlari olmoshlar birikuvidan hosil bo‘lgan.

• Nima so'roq olmoshi ko‘pgina turkiy tillarda ne / / ni ko'rinishida ishlatiladi. Masalan, ozarb. ne, qoz., qum., no g \, turk. ne. Ayrim turkiy tillarda esa ikki bo’g'inli shaklda mavjud: turkm. nem e. o ‘zb. nim a, uyg‘. nime, xak. nime. Bu olmosh o'zagidagi qaysi unli ilk davrga xosligini aniqlash qiyin. Ko'pchilik olimlar e unlisi dastlab mavjud bo‘lib, keyinchalik yega aylanganligini ta’kidlaydilar. F.Is’hoqov ko'pgina turkiy tillarda ne olmoshi takrorlanib qo‘llanishini ko'rsatadi: olt. ne me, boshq. ne~me, uyg‘. ni~me kabi. Uning fikricha, ayrim tillarda ikki olmosh negizning qo'shilganligini ham ko'rish mumkin.Masalan, qirg‘. emne - е(пе-т -т е-пе//ет ет т епе\ qoz. nemene va tat. nerse - ne-ersa so‘zlari olmoshlar birikuvidan hosil bo‘lgan.