Termiz davlat universiteti psixologiya kafedrasi

Mehnat tarbiya. Mehnat kishining va kishilik jamiyatiningg eng zarur 
yashash shartidir. Mehnat va mehnat faoliyati bo‘lmaganda, odamning o‘zi ham 
bo‘lmagan bo‘lur edi, mehnat tarbiyasi vazifasiga kishini o‘z-o‘ziga xizmat
qilishning birinchi ko‘nikmalari bolalikdan boshlanadi. Yuqorida qayd etilgan 
inson tarbiyasining tarkibiy qismlari darsda, darsdan tashqarii tadbirlarni amalga 
oshirish orqali bajariladi. 
Jinsiy tarbiya. Umuminsoniy tarbiyaning eng muhim tarkibiy qismlaridan 
biri jinsiy tarbiya hisoblanadi. O‘smirlik davri insonni bolalikdan-yoshlikka va 
boshqa davrlarda o‘zining keskinroq, murakkabroq kechishi Bilan farq qiladi. Bu 
davr psixologik-pedagogik adabiyotlarda «o‘qitish davri», «og‘ir davr», «inqiroz 
davri» kabi iboralar bilan ataladi. Bu darvlarda o‘smirlarga nazoratni 
kuchaytirish kerak. Ota-onalar, o‘qituvchilar, tarbiyachilar, shifokorlar tomonidan 
turli-tuman chora-tadbirlarni amalga oshirish orqali jinsiy tarbiya beriladi. 
O‘smirlik yoshidan boshlab tarbyaining Yangi omili o‘z-o‘zini tarbiyalash 
vujudga keladi. O‘quvchilar o‘zlarini ijtimoiy-qimmatga ega bo‘lgan shaxs 
xislatlarini tarkib toptirish sohasida hulq-atvordagi kamchiliklarga salbiy xislat va 
sifatlarga barham berish sohasida ongli ravishda muntazam ishlay boshlaydilar. 
Odam yuksak darajada o‘z-o‘zini idora qiluvchi, o‘z-o‘zini kamol toptiruvchi 
birdan-bir tizimdir. 
 
O‟qituvchi, tarbiyachi o‟quvchilarning o‟z-o‟zini tarbiyalashiga rahbarlik 
qilishda to‟rtta vazifani ko‟zda tutishi kerak 
Birinchidan, o‘quvchida o‘zida shaxsning ijobiy xislatlarini taraqqiy 
etirishga va o‘z hulq-atvoridagi yomon tomonlardan xolos bo‘lishga intilish 
istagini uyg‘otishdir.
Ikkinchidan, o‘quvchiga o‘z shasxiga tanqidiy munosabatda bo‘lishda o‘z 
hulq-atvoridagi xususiyatlarini diqqat bilan odilona tushunib olishda, o‘z 
kamchiliklarini yaqqol ko‘rishda, o‘z nuqsonlarini fahimlab yordamlashishdan 
iborat.  
Uchinchidan, o‘qituvchi, tarbiyachi o‘z-o‘zini tarbiyalash dasturini tuzishda, 
shaxs hulq-atvori xislatining xususiyatlarini (m; o‘zini tuta bilish; qat‘iylik, 
mardlik va xak.) 

---

140 
To‟rtinchidan, o‘qituvchi, tarbiyachi o‘z-o‘zini tarbiyalashning oqilona
yo‘llarini ko‘rsatib beradilar, o‘quvchini shaxsning ijobiy hislatlarini tarkib 
toptirish va kamchiliklarga barham berishga oid maqsadga muvofiq va samarali 
ishlash usullari bilan qurollantiradilar.