Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti biologiya ta

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI
TABIIY FANLAR FAKULTETI
BIOLOGIYA TA’LIM YO‘NALISHI
ZOOLOGIYA FANIDAN TAYYORLAGAN

KURS ISHI

Mavzu: Xelitseralilar kenja tipi sistematikasi filogeniyasi va ekologiyasi.

Bajardi: Biologiya ta’lim yo‘nalishi 2-kurs
__ guruh talabasi ____________________
Ilmiy rahbar:________________________

Termiz – 2022.
MUNDARIJA
KIRISH…………………………………….……….…………………………….3
ASOSIY QISM.
1.1. Xelitseralilar tashqi tuzilishi……………………….…….……..…..6
1.2 Xelitseralilar filogeniyasi…………………………………………………8
1.3. Qilichdumlilar (Xiphosura) sinfi tavsifi va o‘rgimchaksimonlar (Arachnida) sinfi umumiy belgilari……………………..……………..10
1.4. O‘rgimchaksimonlar (Arachnida) sinfi аsosiy turkumlari va muxim vakillari: …………………………………………………………….....13 1.5. Dengiz o‘rgimchaklari (Picnogonida) sinfi……………....………..29
XULOSA…………..…………………………………………...…..…30
FOYDALANILADIGAN ADABIYOTLAR……….…………….…31

KIRISH.
Har bir inson har kuni qiladigan
ishini xuddi birinchi marta
qilayotgandek qilishi kerak.
Shundagina ishda rivojlanish
boʻladi.
Sh. Mirziyoyev
Mavzuning dolzarbligi. Xelitseralilar kenja tipi vakillari bu sinf vakillaring ba'zilarining yashash sharoitidadir Xelitseralilar kenja tipining iqtisodiy ahamiyatga ega bòlgan turlarining tabiatdagi sonini saqlab qolish. Ularbi amaliy ahamiyatga ega bòlgan turlarini amaliyotga qòllay olish kurs ishining dolzarb mavzusi hisoblanadi.Órgimchaklar soni ba'zi joylarda ularning soni shunchalik kòpki ular supdortoral jamoalarning oziq ovqat zanjirlarida muhim ròl òynashi kerak gidrazolyatlarning ixtisoslashgan iste'molchilari bòlib ular òz navbatida plankton bilan oziqlanadi.Yuqori va mòtadil kenglikdagi dengizlarda okeanlarning ochiq maydonlarida tushurilgan tortishish va quritgichlar kòplab pikonoidlar olib keladi. Ma'lumki dengiz òrgimchaklari yuzlab va minglab odamlardan iborat klasterlarni tashkil qilishi mumkin. Afsuski zoologlar hali ham pikogonidlar sonini ularning jamoalaridagi ròlini tòģri baholash bilan shuģullanishmagan.Piknogonidlar artropodlarning relikt guruhi sifatida katta qiziqish uyģotadi ehtimol boshqalari bilan boģliq bòlmagan va strukturaning bir qator xususiyatlarini saqlab qolgan. Umuman Xelitseralilar eng qadimgi poleozoy erasida rivojlangan va yuz mln yillar davomida nihoyatda xilma xil yashash muhitida hayot kechirgan. Piknogonidlarning dengiz ekotizimidagi rolini baholash hali ham qiyin. Shu bilan birga, okeanlarning ba'zi joylarida dengiz o'rgimchaklarining soni juda katta. Shunday qilib, Oq dengizning qirg'oqlari va subtortalida, uning ichkarisidagi qirg'oqlari va kuchli oqim oqimlari bilan, gidrotermal tizmalari rivojlanadi. Dengiz o'rgimchaklari uchun bu juda qulay sharoitlar. Ba'zi joylarda ularning soni shunchalik ko'pki, ular subdortoral jamoalarning oziq-ovqat zanjirlarida muhim rol o'ynashi kerak, gidroizolyatlarning ixtisoslashgan iste'molchilari bo'lib, ular o'z navbatida plankton bilan oziqlanadi.
Bosh ko‘krak (prosoma) dagi yaxshi rivojlangan 4 juft oyoq yurishga xizmat qiladi. Oldingi (mezosoma)dagi oyoq 1 juft oyoq jinsiy oyoqqa aylangan, qolgan bosh jufti esa suvda yashovchi formalarida nafas olishga xizmat qiladi. Ko‘zlari oddiy jinsiy organlarini yo‘li oldingi qorincha I bo‘g‘imiga ochilgan. Tuxum qo‘yib ko‘payadi. Umuman Хeletseralilar - eng qadimgi poleozoy erasida rivojlangan va yuz mln. yillar davomida nihoyatda xilma-xil yashash muhitida hayot kechirishgan. O‘zbekiston Respublikasi Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi Xalqaro biologik xilma-xillik kuni doirasida O‘zbekiston Respublikasi Qonunchilik palatasi deputatlari, O‘rmonchilik davlat qo‘mitasi, BMT Taraqqiyot dasturi, Fanlar akademiyasi, Turizm va sport vazirligi, Chotqol davlat biosfera qo‘riqxonasi hamda OAV vakillari ishtirokida 2019 – 2028 yillar davrida O‘zbekiston Respublikasida biologik xilma-xillikni saqlash Strategiyasi doirasida amalga oshirilayotgan ishlarga bag‘ishlangan davra suhbatini o‘tkazdilar. Ta’kidlanganidek, 2000 yil 22 may kunidan boshlab jahonning qator mamlakalarida keng nishonlab kelinadi. Mazkur sana BMT Bosh Assambleyasi tomonidan 1995 yil Biologik xilma-xillik to‘g‘risidagi Konventsiya a’zo tomonlarining anjumani tavsiyalari asosida qabul qilingan rezolyutsiyaga muvofiq e’lon qilingan. O‘zbekiston Respublikasi ham o‘zining barqaror rivojlanishi uchun bioxilma-xillik resurslari muhimligini tan olgan holda, 1995 yilda ushbu xalqaro konventsiyaga qo‘shildi. Bugungi kunga kelib 196 ta mamlakat mazkur konventsiyani ratifikatsiya qilgan. Biologik xilma-xillik yoki bioxilma-xillik bu Yer yuzidagi hayot xilma-xilligini tasvirlashda foydalaniladigan atamadir. Bioxilma-xillikka ko‘p holatlarda o‘simlik, hayvonot va mikroorganizimlar xilma-xilligi boyligi nuqtai nazaridan qaraladi. BMT ma’lumotlariga ko‘ra, bugungi kunda 1,75 mln turlar aniqlanib, ko‘p qismini hasharotlar tashkil etadi. Olimlar fikriga ko‘ra, turlarning real soni 13 mln atrofida. Biologik xilma-xillikning qisqarishi asosan insoniyat faoliyati natijasi bo‘lib, uning qisqarishi iqtisodiy rivojlanishga jiddiy xavfni yuzaga keltiradi. So‘nggi 20 yil ichida qabul qilinayotgan samarali chora-tadbirlarga qaramasdan tabiiy yashash muhitning buzilishi, tabiat resurslaridan xaddan ortiq foydalanish, suv va yerning ifloslanishi bilan bog‘liq omillar natijasida biologik xilma-xillik qisqarib bormoqda.