Terniz davlat universiteti kimyo. 222-guruh talabasi. Arabov g’ulomning kimyo tarixi va

I.1.Selen va Tellurning fizik-kimyoviy xossalari

• I.1.Selen va Tellurning fizik-kimyoviy xossalari
• Xossalari. Selen ham huddi oltingugurt kabi bir necha shakl kòrinishga ega : uning ikkita qizil rangli metalmas modifikatsiyasi va bitta kulrang metalsimon modifikasiyasi bor .Metallmas Modifikatsiyalari metastabil bòlgan holda, metalsimon modifikatsiya barqarordir. Suyuqlantirilgan selenni tez sovitish natijasida qizgish - jigarrang yaltiroq selen mahsulot olinadi, bunda hovonchada yanchish orqali qizil rangli selen kukuni xosil qilinadi. Selenning suvda eriydigan birikmalarini qaytarish yoki selen buģlarini tez sovitish natijasida ģovak holdagi qizil kukun (amorf, metallmass) selen moyi va selenadi ajralib chiqadi.Amorf selen suvda erimaydi, uglerod (IV) sulfid ozroq eriydi, elektr tokini o'tkazmaydi. Selenning utlerod (IV) sulfiddagi (yoki boshqa erituvchilardagi) eritmalaridan tòq qizil tusli selen ajralib chiqadi

Xossalari. Tellur oddiy sharoitda kki alltropik shaklda. Bulardan biri kumushsimon ok tellurium-a-tellurium kristal, ikkinchisi esa tòq-kulrang kukun holatidagi B-tellur shaklidir. Shuni aytish kerakki, kukun holatdagi tellur amorf modda bòlmay, u ham huddi kristal tellur kabi geksagonal tuzilishga ega. Zaharli. Tellurit kislotasi H2Teo3, ga SO2, SnCl, va boshqa moddalar ta'sir ettirilganda kukun shaklidagi tellur hosil buladi. Bu tellurni qizdirish yòli bilan kristall holatdagi tellur ajralib chiqadi. Va 354 ° C daB - tellur a - tellurga va aksincha a - tellur B - tellurga aylanadi. Tellur ning elektr òtkazuvchanligi yoruģlik ta'sirida òzgarmaydi ( shu zhihatdan u selendan farq qiladi ). Tellur juda murt modda bòlib, yarimo'tkazgichlarga xos hossalarni namoyon kiladi. Tellur kisloroddada yoki havoda yondirilganda tellur (IV) oksid TeO2, xosil buladi. Lekin laboratoriyada tellur (IV) oksid olish uchun tellurga konsentrlangan nitrat kislota ta'sir ettiriladi. Bordiyu tellur konsentrlangan sulfat kislotada eritiladigan bòlsa, qizil tusli TeSO3 xosil buladi. Tellur ishqorda ham eriydi: 3Te + 6KOH → K₂TeO , + 2K₂ Te + 3H₂O Lekin u vodorod bilan bevosita birikmaydi. Tellurning angidridi H2Te suvdagi eritmada yaxshi dissotsialanadi. Bu moddani hosil qilish uchun ruh telluridga kislota ta'sir qiladi. H2Te qòlansa hidli gaz; y -1,8 ° C da qaynaydi va -48 ° C da qotadi. Vodorod telluridi endotermik birikma bulgani uchun beqaror moddadir; u yorug'lik va nam ta'sirida parchalanadi.N2Te tuzlari metall telluridlar qimmatbaho yarim o'tkazgichlar xisobladi . Masalan, kòrģoshin tellu rid PbTe infraqizil nurlarga nisbatan juda sezgir modda bòlganligi tufayli yoruģlik detektorlari sifatida ishlatiladi. Kislorod birikmalari. TeO2 rangsiz modda bòlib, suvda juda oz eriydi; Bunda kislotali hossaga ega bòlgan eritma hosil bòladi; bu kislota H2 TeO3 tarkibga ega bulib, tellurit kislota deb olinadi. Tellurit kislotasi erkin olingan emas; ularda kuuchsiz kislota mavjud. Kuchli oksidlovchi moddalar, xromat kislota perxlorat kislotasi) tasirida tellurdan yoki ortotellur kisislota H 2TeO3. Olinishi Mumkin.