Test topshiriqlari, masalalar to’plami va nazariy ma’lumotlar. Genetika

UUU-fenilalanin
UUA-leysin
AUS-izoleysin
AAU-asparagin
GGC-glitsin
.............61 ta
UAA, UAG, UGA-terminatorlar

Oqsil biosintezi o‘ta murakkab jarayon bo‘lib, bunda xilma-xil ferment va RNKlar ishtirok etadi. Bu jarayon hujayraning maxsus sintez qiluvchi organoidi — ribosomalarda kechadi.

Dastlab aminokislotalar ATF energiyasi yordamida faol holga keladi va t-RNKlar yordamida ribosomalarga tashib keltiriladi. Oqsil to‘g‘risidagi axborot DNK molekulasidan
i-RNKlar yordamida ko‘chirib olinadi va ribosomaga beriladi. Demak, DNKning zanjirlaridan birida RNK molekulasi sintezlanadi. i-RNK nukleotidlarning ketma-ketligi DNK molekulasidagi nuk­leotidlar ketma-ketligiga mos (komplementar) bo‘ladi.
Shunday qilib, sitoplazmada ribosoma va i-RNKdan iborat oqsil sintez qi­luvchi majmua hosil bo‘ladi. Ribosoma i-RNK bo‘ylab harakat qiladi va polipeptid zanjirning hosil bo‘lishi boshlanadi. Bu harakat davomida ribosomaga ketma-ket ravishda aminokislotalar kelib qo‘shiladi.
Aminokislota bilan tripletli kodining mos kelishini t-RNK belgilaydi. Oqsil molekulasi sintezi tugallangach, polipeptid zanjir ribosomadan ajraladi. Ribosoma va i-RNK molekulasidan oqsillar biosintezida qayta-qayta foydalanish mumkin.



MASALALARNI YECHISHDA QUYIDAGILARGA E’TIBOR BERING.

• 
  Nukleotidlar bir zanjirda o’zaro fosfodiefir bog’ hosil qilib birikadi.
  
• 
  DNK qo’sh zanjirida nukleotidlar vodorod bog’i yordamida birlashadi, shuning hisobiga DNK zanjirlari o’zaro bog’lanib qo’sh zanjirni hosil qiladi.
  
• 
  Nukleotidlar orasidagi masofa 0,34 nm (3,4 A)ga teng.
  
• 
  Qo’sh zanjirli DNK molekulasini uzunligini hisoblashda uning faqat bir zanjirini uzunligi topiladi, chunki bir zanjirining uzunligi qo’sh zanjirning uzunligiga teng.
  
• 
  DNK tarkibida purin asoslaridan A va G, pirimidin asoslaridan T va C uchraydi.
  
• 
  RNK tarkibida purin asoslaridan A va G, pirimidin asoslaridan U va C uchraydi.
  
• 
  DNK bir zanjiridagi purin asosi qarshisida ikkinchi zanjirning pirimidin asosi joylashadi, shunga ko’ra har doim A qarshisida T, G qarshisida C joylashadi.
  
• 
  A va T orasida 2ta, G va C orasida 3ta vodorod bog’i bo’ladi.
  
• 
  Agar RNKdagi nukleotidlar soni berilib uning uzunligi so’ralsa, berilgan raqam 0,34 nmga ko’paytiriladi. Masalan, RNKda 55ta nukleotid bo’lsa, uning uzunligi 18,7 nm (55*0,34nm=18,7nm) ga teng bo’ladi. Uzunligi berilib nukleotidlar soni so’ralsa aksincha ish bajariladi. Masalan, RNK uzunligi 25,5nm bo’lsa undagi nukleotidlar soni 75 ta (25,5nm/0,34nm=75) bo’ladi.
  
• 
  Agar DNKdagi nukleotidlar soni berilib uning uzunligi so’ralsa, berilgan raqam avval ikkiga bo’lib olinadi(chunki DNK qo’sh zanjirli), keyin 0,34nmga ko’paytiriladi. Masalan, DNKda 230 ta nukleotid bo’lsa uning uzunligi 39,1nm (230/2*0,34=39,1nm) ga teng bo’ladi. Uzunligi berilib nukleotidlar soni so’ralsa aksincha amal bajariladi.
  
• 
  RNK zanjirida fosfodiefir bog’lari soni umumiy nukleotidlar sonidan bitta kam bo’ladi. DNK zanjirida esa ikkita kam bo’ladi.
  
• 
  Doimo oqsil molekulasi RNKdan sintezlanadi. Bitta aminokislotani uchta nukleotid kodlashini hisobga olgan holda oqsil molekulasi tarkibidagi aminokislotalar sonidan RNKdagi nukleotidlar soni uch marta ko’p bo’ladi.
  
• 
  Aminokislotalar sonidan DNKdagi nukleotidlar sonini topish uchun aminokislotalar soni 3 ga ko’paytiriladi, natijada RNKdagi nukleotidlar soni kelib chiqadi. So’ng chiqqan natijani yana ikkiga ko’paytiramiz chunki, DNK molekulasi RNK molekulasidan ikki marta ko’p.