Texnik ijodkorlik

«Miya bilan ishg'ol qilish» metodidan keyin texnik masalalarni yechish V.D.Gardon tomonidan 
«Sinetika» nomi bilan taklif qilindi. Sinetikaning miya bilan ishg'ol qilish metodidan farqi shundaki, uning 
tarkibida 5-7 kishi doimiy qatnashadi. 

---

62 
Ta'lim jarayonida sinektorlarning quyidagi sifatlarga ega bo'lishlari kerak: fantaziyaga layoqatliligi, bir 
fikrdan ikkinchi fikrga utib ketish qobiliyati, o'zgalarni eshita olish, do'stlarni fikrlariga bosiqroq bo'lish va 
tasodifan fikri paydo bo'ladi. 
Tanishtiruv savollari - ratsionalizator va ixtirochi uchun estaliklar. Ba'zi bir savollar qisqacha takliflarni 
o'z ichiga oladi, boshqalarida esa unisi ham bunisi ham mavjud. 
Ixtirochilar tekshiruv savollariga turlicha yondoshishlar. Ba'zilar undan keng miqyosda foydalanishsa, 
boshqalar esa ba'zi fragmentlaridan foydalanishadi. 
Ixtirochilik amaliyotida A.Osborn, T.Eylsort, O.Tirson, D.Payya va boshqalar tomonidan tayyorlangan 
universal savollar juda keng qo'llanilmoqda. 
13.QOG'OZ VA KARTON XUSUSIYATLARINI O'RGANISH 
Qog‗oz va karton bilan ishlash darslarining asosiy xususiyati shundaki, bu darsda buyumlarning umumiy 
ko‗rinishidagi yig‗ma, chizma va buyumning namunasi yoki faqat texnikaviy rasm va chizmalardan 
foydalaniladi. 
O‗qituvchi o‗quvchilarning yig‗ma chizmani o‗qishga, chizma va namunadan barcha detallarni, ularning 
o‗lchamini aniqlash va har qaysi detalni mustaqil belgilab olishga o‗rgatadi. O‗qituvchi o‗quvchilarga namuna 
va mehnat darsidagi chizmani ko‗rsatib, bolalar bilan maketni yasash uchun nechta detal tayyorlash kerakligini, 
ularning o‗lchami shakli qanday bo‗lishini aniqlaydilar. 
Bolalar chizmaga qarab to‗g‗ri burchak, uchburchak shaklida ekanligini aytadilar. Qog‗oz va karton bilan 
ishlash mashg‗ulotlari o‗quvchilar oldindan qo‗yidagi tayyorgarlik ko‗rishadi: stolning ustiga qog‗oz yozib, ish 
uchun kerakli ish qurollari va materiallarni olib tayyorlaydilar. Har bir mashg‗ulot oxirida o‗quvchilar keyingi 
mashg‗ultda kerakli bo‗ladigan narsalarni yozib oladilar. 
O‗quvchilar ishlayotgan materiallarga tejamkorlik bilan munosabatda bo‗lishlari, o‗z ishini rejalashtira 
bilishlari, vaqtdan unumli foydalanishlari shu bilan birga ish joylarini toza va ozoda, sinf xonasini tozalab 
qo‗yishlari kerak. 
Barcha fanlarda qo‗llanilganidek mehnat darslarida ham ta‘limning ko‗rsatmali vositalaridan 
foydalaniladi. Jumladan mehnat darslarida turli xil namuna, rasm chiziq sxematik namuna turli predmetlarning 
shuningdek texnik vositalardan foydalaniladi. Yuqorida aytib o‗tkanimizdek ―Qog‗oz va karton bilan ishlash‖ 
mashg‗ulotlarida o‗quvchilar qog‗ozni buklash yo‗li bilan turli xil narsalarning shaklini yasashni ham o‗rganib 
boradilar. Ana shunday mashg‗ulotlar davomida o‗qituvchi quyidagi ko‗rsatmali qurollardan foydalanish 
mumkin. Shu bilan o‗quvchilar bu ko‗rgazmalarni yasashni bosqichlariga rioya qilgan holda, dars davomida 
yasalishini o‗rganib borishlari mumkin. 
Birinchi sinfda o‗quvchilar eng avvalo faqat mehnat darsi mashg‗ulotlaridagina emas, balki boshqa 
darslarda ham to‗qnash keladigan materiallar bilan ham tanishadilar. Bu barcha o‗quv anjomlari daftarlar, 
kitoblar, o‗quv qo‗llanmalari bosiladigan qog‗oz turlar: yozadigan muqova qilinadigan, bosma, rasm 
solinadigan kitob va gazeta qog‗ozlaridir. Ta‘lim jarayonida o‗quvchilar turli qog‗ozlarning asosiy jismoniy 
xususiyatlari rangi, qalinligi, zichligi, siyohni ishlatish xususiyati, sathining xarakteri silliq, g‗adur-budurligi 
bilan tanishadilar. Ba‘zi narsalarni tayyorlashda bolalar yelimdan foydalanadilar. Demak, bolalar 1-sinfdayoq 
tayyor yelimlarining asosiy xususiyatlari: yopishqoqligi, saqlanishi, yelimlashni o‗rganishlari kerak. 
1.‖Lola ― ko‗rsatmali qurolli.(1-rasm) 
1.-Bosqich.Rangli qog‗ozlardan kvadrat qirqib olinadi. Uning diogonallari bo‗yicha buklab, buklangan do‗ppi 
shakliga keltiriladi. 
2.-Bosqich.Buklashdan hosil bo‗lgan uchburchakning pastki, asos tomonidagi ikki uchi yuqoridagi uchinchi 
uchiga qarab, unga yetkizdirib buklanadi. Xuddi shuningdek orqa tomondagi ikki uchi ham uchinchi uchiga 
karab buklanadi. 
3.- Bosqich.Hosil bo‗lgan shaklda cheti o‗rtaga hosil bo‗lgan chiziqqa tomon buklanadi. Shaklning orqa tomoni 
ham shunday buklanadi. 
4.- Bosqich.Oxirgi buklangan shakllarning har bir orqa tomoniga qaytarib buklanadi. Buklangandan so‗ng 
ularning uchlari bir biriga qaytarilib qayriladi. 

---

63 
Keyin shakilni pastgi ochiq tomonidan asta puflanadi. Shaklning yuqori qismidagi uchlari esa orqaga qaytarib 
buklanadi. Natijada ―lola‖ shakli hosil bo‗ladi. Lolaning bandini boshqa qog‗ozni silindir shaklida o‗rab, uni 
lolaning pastki puflangan qismiga kiritib qo‗yish bilan tugallash mumkin. Bu bandga lolaning bargini 
g‗unchasini ham yopishtirib qo‗yish mumkin.