"Texnik mexanika" fanidan ta’lim texnologiyasi "Texnik oliy ta’lim

slayd-2 

Bog’lanish va bog’lanish reaksiyalari 

Bog’lanish turlari va ularning reaksiyalari 
1. 


Ip, shartli sterjen
: 2. 


Absolyt silliq yuza
:

Qo’zg’almas sharnir reaksiyani ikkita tashkil etuvchilarga ajratish mumkin 


masalan R

x

va R

y

kordinata o’qlariga paralel 
5. 


Qo’zg’almas sferik sharnir:

6. 

Tekkis qistirib mahkamlangan tayanch:

Tekis

qistirib
mahkamlangan 
tayanchga uchta
rektiv zo’riqish 
paydo bo’ladi:
ikkita

reaktiv
kuchlar R

x
va

R
y

hamda
reaktiv moment 

3.

Qo’zg’almas silindirik sharnir:

R

x

R

у

R


R

R
Qo’zg’aluvchan sharnir 
reaksiyasi sharnir
markazidan o`tadi, sharnir 
o`qiga va u qo’yilgan
tekislikka perptndikulyar
bo’ladi.
опирания. 
Qo’zg’almas sharnir
reaksiyasi sharnir 
markazidan o’tadi,
sharnir o`qiga 
perptndikulyar va
ixtiyoriy yunalishda 
bo`ladi

R


R
Ipning yoki stejen- 
ning Rekasiya ip
yoki Stejen bo’ylab
Yo’nalgan bo’ladi

1

R

Silliq tekislik reaksiyasi jism sirti 

bian bog’lanishga o’tkazilgan

umumiy urinma tekislikka 
perpendikulyar yo’nalgan bo’ladi.
3


R
2


R
R

x

R

y

R

z

R


A 


x


R

y

R

A

M
Qo’zg’almas sferik 
sharning reaksiyasini
bitta R bilan yoki uni 
Rx, Ry, Rz –
kordinata yo’llarida 
parallel bo’lgan
tashkil etuvchilarga 
ajratish mumkin.
4.

Qo’zg’aluvchan silindirik harnir:
: 

---

Ma (juft kuch)

Ixtiyorie ko`rinishdagi bog`lanish uchun umumiy qoida: 
Agar bog`lanish bir yoki bir nechta ko`chish (maksimal ko`chishlar soni
oltita bo`lib, ulardan uchtasi ilgarilanma va uchtasi aylanma)ga qarshilik qilsa faqat 
shu ko`chishga va shu ko`chish yo`nalishiga mos reaksiyalar (k
uchlar va momentlar) paydo bo`ladi.
2
2

A


A

A

Y

X

R



(5)

A

A

X

Y

tg


(6)

2.1- rasm

bunda 


A

A

Y

X ,
,

B


R
reaksiya kuchlri
Bir jism ikkinchi jismga tiralib turgan bo`lsa (2. 1-rasm b) bun-
day holda ham reaksiya kuchining yo`nalishi noma’lum bo`lib, 
birinchi holdagidek tashqil etuvchilarga ajratiladi . 

2.1.b -rasm 

Sharnirli qo`zg`aluvchan tayanch.
Sharnirli qo`zg`aluvchan tayanchning pastiga yumalaydigan 
g`ildiraklar qo`yiladi. Sharnirli qo`zg`aluvchan tayanchning reaksiya
kuchi g`ildirak harakat qilayotga n tekislikka perpendikulyar yo`nalgan 
bo`ladi. (2. 1-rasm)
5. Muvozanati tekshirilayotgan jism og`irligini hisobga olmasa 
ham bo`ladigan qattiq styerj en bilan bog`langan bo`lsa styerj en bilan
bog`langan bo`lsa styerj enning reaksiya kuchi styerj en bo`ylab 
yo`nalgan bo`ladi. (2. 2-rasm)
Bunda CD styerj en -s
2
1

,

,

S

S

S
tyerj enning reaksiya kuchi.

A
Y

X
R

B 

X
Y

B
90

0 

A)
A

Y

X
R

B 

X
Y

B
B)

A
Y
Xa 

B
A)

C
S
D 

P
A

P 

B)
S

S

---

2.2-rasm

6. Jism sf yerik Sharnir vositasida bog`langan bo`lsa (2. 3-rasm),
bu Sharnir o’z markazi 0 dan o`tadigan Har qanday o`q atrofida jismni
aylanishiga to’sqinlik qilmaydi. Sfyerik Sharnirning reaksiya kuchi 0 
dan nuqtadan o`tadi, lekin qaysi tomonga yo`nalganligi no ma’lum.
Masala yehishda bunday reaksiya kuchini tanlab olingan koordinata 
o`qlari bo`ylab yo`nalgan tashqil etuvchilarga ajratish k erak.

2.3-rasm

Bunda

0
0

0

,
,

Z


Y

X
reaksiya kuchlari