«texnika» fakulteti «qurilish»

1.3.Mineral qo’shimchalar xossalari
Barcha mineral qo'shimchalar suvga bo'lgan ehtiyojni kamaytirmaydi. Misol uchun, ko'plab tadqiqotchilar yuqori dispersli kuldan foydalanish yoki olovda katta yo'qotish (odatda 10% yoki undan ko'p) suvga bo'lgan talabni kamaytirish o'rniga ko'payishini aniqladilar. Endi ma'lumki, bu faqat katta miqdordagi uyali koks zarralari uchuvchi kulda mavjud bo'lganda sodir bo'ladi, odatda katta (100 mkm). Xuddi shunday, ba'zi yuqori kaltsiyli uchuvchi kul tarkibida sezilarli miqdorda C3A bo'lishi mumkin, bu esa kaltsiy gidroalyuminat yoki gidrosulfoalyuminatning tez shakllanishi natijasida mustahkamlik yo'qolishi tufayli suvga bo'lgan talabning oshishiga olib keladi. Haddan tashqari kichik zarracha o'lchamlari yoki yuqori sirt maydoni (oq kuyikish yoki guruch po'stlog'i kuli) bo'lgan mineral qo'shimchalar uchun normal mustahkamlik uchun zarur bo'lgan suv miqdori massadagi tsement tarkibiga deyarli to'g'ridan-to'g'ri mutanosib ravishda ortadi.
Agregat zarralari o'rtasida uchuvchi kul yoki tuproqli yuqori o'choq mavjudligi sutni ajratishni kamaytirishga yordam beradi. Betondagi suvni ajratish kanallari sonining sezilarli darajada kamayishi delaminatsiyani kamaytirishga yordam beradi va uning pardozlash xususiyatlarini yaxshilaydi. Shubhasiz, uchuvchi kulning kiritilishi bilan nozik fraksiyalarning etarli bo'lmagan miqdori bo'lgan agregatlar bilan tayyorlangan yog'siz beton yoki betonlarning sifatini yaxshilash mumkin. Tarkibida oq kuyik yoki guruch poʻstlogʻi kulidan iborat suvsizlanmaydigan beton egiluvchan beton aralashmada siqilish yorilishi uchun qulay sharoitlarda yetarli darajada himoyalangan boʻlishi kerak. Plastmassa beton massasining yana bir muhim xususiyati - ishlov berish qobiliyati asosan betondagi xamir hajmi bilan boshqariladigan suvni ushlab turish qobiliyatiga bog'liq. Betondagi sementni past zichlikdagi mineral qo'shimchalarning teng og'irligi bilan almashtirishning afzalligi xamir tarkibidagi yakuniy o'sishdir. Masalan, teng massa bilan 2,4 t / m³ zichlikdagi uchuvchi kulning hajmi Portlandsementining hajmidan taxminan 30% ga oshishini hisoblash mumkin.
Ma'lumki, betonda agregat va gidratlangan sement xamiri orasidagi aloqa zonasi uning mexanik xususiyatlari va chidamlilik xususiyatlarini aniqlashda juda muhim rol o'ynaydi. Oddiy portlandsement betonlarida kontakt zonasi odatda quyma xamirga qaraganda kamroq zichroq bo'lib, kaltsiy gidroksidining ko'p sonli qatlamli kristallarini o'z ichiga oladi, ularda c o'qi agregat yuzasiga perpendikulyar bo'ladi. Binobarin, harorat va namlikning normal sharoitlari o'zgarishi natijasida kelib chiqadigan kuchlanish kuchlari ostida mikro yoriqlar paydo bo'lishiga ko'proq moyil bo'ladi. Shunday qilib, uning tuzilishi tufayli aloqa fazasi betonda eng zaif bosqichdir va shuning uchun uning xususiyatlariga katta ta'sir ko'rsatadi. Mineral qo'shimchalar portlendsement xamirining suvga bo'lgan talabini, konsistensiyasini, suv ajratish yoki qotib qolish vaqtini o'zgartirishga qodir bo'lganligi sababli, ular aloqa zonasining tuzilishi va mexanik mustahkamligiga ijobiy ta'sir ko'rsatishi aniq. Bundan tashqari, bu qo'shimchalar gidratlangan Portlandsement xamirida g'ovak o'lchamlarini kamaytirish qobiliyatiga ega. Binobarin, mineral qo'shimchalar bo'lgan betonlar qo'shimchasiz betonlarga qaraganda kuchliroq va bardoshlidir. Qurilish muhandisi uchun beton mustahkamligining rivojlanish tezligi ham, uning yakuniy mustahkamligi ham muhimdir[4]. Mineral qo'shimchalar betonning mustahkamligiga ularning mineralogik tarkibiga, zarracha xususiyatlariga, qattiqlashuv harorati va namligiga, beton aralashmaning tarkibiga qarab ta'sir qiladi. Laboratoriyada uchuvchan kul qo’shilgan beton qorishmasi tayyorlandi va 3, 7, 14, 28 sutkalik nbamunalar sinaldi. Beton mustahkamligini oshiriladi va sement sarfi kamayishiga erishiladi. Betonning mustahkamlik xossalari quyidagi jadvalda keltirilgan.