Texnika universiteti olmaliq filiali

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
ISLOM KARIMOV NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT
TEXNIKA UNIVERSITETI OLMALIQ FILIALI
«Konchilik elektr mexanikasi» kafedrasi





«Kon mashinalari elektr jihozlari va avtomatlashtirish» FANIDAN

MUSTAQIL ISH



MAVZU: Lahm o’tish komplekslarining elektr jihozlari va elektr ta’minoti


Guruh talabasi: 5bc-19 KEM
Bajaradi: Xoldarov M
Tekshirdi: Shoyimov Y
Olmaliq 2023

Reja:

1. 
   Lahm o’tish komplekslari haqida umumiy tushunch
   

2. GPKS lahm o’tish kompleksining elektr jihozlari

3. 
   Soyuz-19 lahm o’tish kombayni elektr jihozlari
   

4. Lahm o’tish komplekslari elektr ta’minoti haqida umumiy tushuncha

5. Soyuz-19 lahm o’tish kombayni elektr ta’minoti

Tog’-kon kovlash ishlari mexanizatsiya sohasida asosiy yo’nalishlar kombayn va komplekslarni keng tadbiq etish hisoblanadi. Bu yo’nalishlar keyingi yillarda yetarli darajada amalga oshirilmoqda. Ko’mir qazish kombaynlaridan farqli o’laroq tavsifi bo’yicha texnologik jarayonda kovlab kiradigan kombaynlar tegishli transport vositasida bir vaqtning o’zida ham yig’ishtirish va yuk tushirish ishlarini bajarib, jins va ko’mirlarni ishlab chiqarish ishlaridan o’tishi kerak. SHu sababli ham konstruktsiyaning ijrochi organidan tashqari kovlab kiradigan kombayn o’ziga shunday elementlarni oladiki, yuklovchi sifatida, yuk tushirgich –yuk ortgich bunkeri, nasos stantsiyalari, chang so’ruvchi uskunalari va boshq.

Bularning hammasini ayrim elementlar uchun induvidual elektroyuritgichli ko’p yuritgichli elektrouzatmali kombayn aniqlab beradi. Kombaynlarning elektrouzatmalari o’rnatilgan quvvati yig’indisi keng chegarada tebranishi va ahamiyatli kVt miqdorga yetadi 4PU - 63; PK-Zr - 65; GPKS-175 - 185; 4PP-5 - 350; «Ural-10KSA» - 475; «Ural-20KSA» - 533.
Kovlab boradigan kombaynlar RVni bajarishda seriyali elektr jihozlari bilan ishlab chiqarilib, komplektlanadi. Kombaynlarni elektr ta’minoti elektr tarmog’idan 380 va 660 V kuchlanishda amalga oshiriladi.
Kombaynlarning elektr jihozlari elektr yuritgich uzatmasidan, boshqarish va blokirovka, yoritish asbobi, ishga tushiruvchi va himoyalovchi apparaturali boshqarish stantsiyasidan iborat. Asosiy uzatmali elektr yuritgichlariga VRP, VRT, VAOPK-280, EKV2-160-4 va boshqalar kiradi. Kuchlanish odatda masofadan turib magnit kuchaytirishgich (ishga tushirgich) orqali uzatiladi, u shtrekda kovlanayotgan joydan 100-150 m masofada joylashgan bo’lib, msolashuvchan kabel bo’yicha RSHVS shtepselli ajratgich orqali boshqarish stantsiyasiga, undan esa fara va uzatmali yuritgichga uzatiladi.

Tayyorlovchi ishlarni o’tkazish uchun kovlab boradigan komplekslar o’z tarkibiga kovlab boradigan kombaynlarni va tabiiy ravishda kVt; o’rnatilgan katta quvvatli elektr uzatmalar KN5N – 145, KRT – 417, «Soyuz-19» – 910 oladi.

«Soyuz-19» kovlab boradigan kompleksi professor M. M. Protodьyakonov f = 6

• 
  10 shkali bo’yicha qattiqlik koeffitsienti jinslar bo’yicha magistral mexanizatsiyalashgan ishlab chiqarishlarni o’tkazish uchun mo’ljallangan. Ana shu kompleksning kombayn ijro organlari uzatmasi 160 kVt quvvati bo’yicha to’rtta yuritgichdan tarkib topgan har bir kuchlanish boshqaruv apparaturasiga muvofiq 1140 V s bo’lib va ta’minlash manbasi va himoyalash; 660V kuchlanishda –qolgan elektr jihozlar kompleksidan iborat.
  

“Soyuz-19” kompleksi boshi berk ishlab chiqarishda ishlaydi, shu sababli ham changni yo’qotishni ta’minlash bo’yicha PB talablariga rioya qilinadi, ishlab chiqarishda havoni yangilashni nazorat qilish, gaz himoyasi, elektr ta’minotini

maxsus sxemasi. CHangni yo’qotish tizimini normal faoliyatidagi yo’l qo’yilgan kamchilik amaliyotda to’xtatiladi, shunday qilib tegishli himoyalash va yo’l qo’yib bo’lmaydigan kombayn ishchi organlari elektr uzatmalarini uzib qo’yishni blokirovka amalga oshiradi.

2 rasm. «Soyuz-19» yuritgichi bilan kovlab boradigan komplekslar sxemasi: M1-M4 — ijro organi; M5 — chig’ir; M6, M7 — gidrotizim; M8, M9 —
changso’rgich;
M10 — sug’orish nasosi; M11, M12 — konveyer va yuk tushirgich-yuk ortgich
; M13, M14 — boldirg’a organlari; M15 — nasos qoplami; M16 — turtgich; M17 — ko’targich mustahkamlagichi. Bosimning pasayishi va sug’orish tizimida su v hajmi, chang yutgichni yoki sug’orish nasosini o’chirish.
Havo miqdorini nazorat qilish AKV apparaturasi orqali amalga oshiriladi, metanning miqdori – gazdan avtomatik himoyalash.
«Soyuz-19» komleksining elektr ta’minoti o’ziga xos xususiyati (2 rasm) shundan iboratki, sxema ajratish quvvatning o’ziga xosligi. Sxema ikkita TSSHV- 630-6/6 ajratuvchi transformatorlardan foydalanishni ko’zda tutadi, parallel ravishda statsionar tarzda kamera o’rnatilgan, havoni toza jilg’alari bilan yangilash . Transformatorlarning birini ikkilamchi cho’lg’amining nolinchi nuqtasidan umumtarmoqli himoya apparati tarmoqqa tok sizib chiqishidan himoyalash uchun ulangan, o’z navbatida boshi berk ishlab chiqarishda joylashgan barcha elektr jihozlarini avtomatik tarzda o’chishini, 6 kV alohida tarmoqda izolyatsiyada qarshilikni kamayishini amalga oshiradi.
Ajratgichli transformatorlardan shtrekning alohida kamerasiga o’rnatilgan 1,2, 3 pasaytiruvchi transformator nimstantsiyalari quvvatlanadi.
Mahalliy ishlab chiqarishni shamollatish ventilyatori kovlab kiradigan komplekslarga bog’liq bo’lmagan boshqa taqsimlovchi punktdan quvvatlanadi(sxemada ko’rsatilmagan)
660 V li magnitli ishga tushirgichning avtomatik uzgichlari energopoezdga ulangan, u boshi berk ishlab chiqarishga bevosita joylashtirilgan va ular bir vaqtning o’zida kompleks bilan qayta joylashtiriladi.
Kompleksning elektr qabul qilgichlarni birlashtirish nominal kuchlanishidan qat’iy nazar 1140 V kuchlanishli moslashuvchan GRSHE kabeli orqali amalga oshiriladi.
Sxemasi soddashlashtirilgan bo’lishi mumkin: 1, 2 i 3 transformator nimstantsiyalari energopoezdga joylashtirilgan, ya’ni chuqur kiritgich sxemasi ham bo’lishi mumkin (4); avtomatik uzgich va ishga tushirgichlar magnit stantsiya bilan almashtirilgan.
Konchilik sanoatida kovlash ishlari mexanizatsiya sohasida asosiy yo’nalishlar kombayn va komplekslarni keng tadbiq etish hisoblanadi. Bu yo’nalishlar keyingi
yillarda yetarli darajada amalga oshirilmoqda. Ko’mir qazish kombaynlaridan farqli o’laroq tavsifi bo’yicha texnologik jarayonda kovlab kiradigan kombaynlar tegishli transport vositasida bir vaqtning o’zida ham yig’ishtirish va yuk tushirish ishlarini bajarib, jins va ko’mirlarni ishlab chiqarish ishlaridan o’tishi kerak. SHu sababli ham konstruktsiyaning ijrochi organidan tashqari kovlab kiradigan kombayn o’ziga shunday elementlarni oladiki, yuklovchi sifatida, yuk tushirgich –yuk ortgich bunkeri, nasos stantsiyalari, chang so’ruvchi uskunalari va boshq.
«Soyuz-19» komleksining elektr ta’minoti o’ziga xos xususiyati shundan iboratki, sxema ajratish quvvatning o’ziga xosligi. Sxema ikkita TSSHV-630-6/6 ajratuvchi transformatorlardan foydalanishni ko’zda tutadi, parallel ravishda statsionar tarzda kamera o’rnatilgan, havoni toza jilg’alari bilan yangilash . Transformatorlarning birini ikkilamchi cho’lg’amining nolinchi nuqtasidan umumtarmoqli himoya apparati tarmoqqa tok sizib chiqishidan himoyalash uchun ulangan, o’z navbatida boshi berk ishlab chiqarishda joylashgan barcha elektr jihozlarini avtomatik tarzda o’chishini, 6 kV alohida tarmoqda izolyatsiyada qarshilikni kamayishini amalga oshiradi.
Ajratgichli transformatorlardan shtrekning alohida kamerasiga o’rnatilgan 1,2, 3 pasaytiruvchi transformator nimstantsiyalari quvvatlanadi.
Mahalliy ishlab chiqarishni shamollatish ventilyatori kovlab kiradigan komplekslarga bog’liq bo’lmagan boshqa taqsimlovchi punktdan quvvatlanadi(sxemada ko’rsatilmagan)
660 V li magnitli ishga tushirgichning avtomatik uzgichlari energopoezdga ulangan, u boshi berk ishlab chiqarishga bevosita joylashtirilgan va ular bir vaqtning o’zida kompleks bilan qayta joylashtiriladi.
Kompleksning elektr qabul qilgichlarni birlashtirish nominal kuchlanishidan qat’iy nazar 1140 V kuchlanishli moslashuvchan GRSHE kabeli orqali amalga oshiriladi.
Sxemasi soddashlashtirilgan bo’lishi mumkin: 1, 2 i 3 transformator nimstantsiyalari energopoezdga joylashtirilgan, ya’ni chuqur kiritgich sxemasi ham bo’lishi mumkin (4); avtomatik uzgich va ishga tushirgichlar magnit stantsiya bilan
almashtirilgan.





GPKS yuritgichli kombaynning printsipial elektr sxemasi:
M1- ijrochi organ; M2-konveyer, M3-tebranuvchi qism; M4 –yuk tushirgich- yuk ortgich; elektro yuritgichlar stantsiyaning har bir kombaynda o’rnatilgan boshqarish pulьtidan boshqariladi.Boshqaruv stantsiyasi apparat bo’linmasi va kabel chiqarish bo’linmasdan iborat. Apparat bo’linmasida yuritgich bilan rostlanadigan apparatura, himoya apparati, tushiruvchi transformatorlar, oraliq relesi va hokazolar joylashtiriladi.
Kabel chiqaruvchi bo’linma yuritgich yordamida kabellarni birlashtirish uchun xizmat qiladi, sirenasi va yoritish farasi boshqaruv stantsiyasiga ulanadi.