Texnologiya ta’limi darslari jarayonida tarbiya

Estetik tarbiyaning maqsad va vazifalari. Har bir ota-onada pedagogik ichki hissiyot mavjud. Ulardan har kim har xil yoidan foydalanib farzandlarini tarbiyalaydilar. Bu bora-da estetik tarbiya eng samarali yo‘llardan biridir. Oilada ham, mahallada ham, tanishlar orasida ham estetik tarbiya muhim ahamiyat kasb etadi. Shu sababli, el e’zozidagi va xalq e’tiboridagi shaxslarni ibrat-namuna qilib ko‘rsatish tarbiya samaradorligini oshirishga muhim g‘oyaviy asosdoir,
Estetik tarbiyaning asosiy tushunchalaridan biri go‘zallik kategoriyasidir. Uning ma‘nosini talaba-yoshlarga tushuntirish ham mazkur tarbiyaning hayotiyligini ta’minlashga katta yordam beradi. Shu sababli go‘zallik tushunchasining mazmun-mohiyatini ochib berishga quyidagicha yondashuvlar qilishni maqsadga muvofiq deb topdik:

• 
  go‘zallik - bu kishining qalbi go‘zalligi;
  
• 
  go‘zallik - bu kishining istarasi issiqligi;
  
• 
  go‘zallik - bu kishining go‘zal xulq egasi bo‘lishi ;
  
• 
  go‘zallik - bu bamisoli daraxt, yaprog‘i - axloq, ildizi - ichki dunyo, mevasi - yaxshi fazilat. Xullas, odam bolasidagi go‘zallik - tabiat ato qilgan husn-jamolidan tashqari, yana eng yaxshi xulqatvorni, insondagi eng yaxshi fazilatlarni o‘z ichiga olgan odamiylikdan iborat (Mirzakalon Ismoiliy).
  

Demak, estetik tarbiya nafosat tarbiyasi ham, odamiylik tarbiyasi ham, to‘la-to‘kis ahamiyatga ega bo‘lgan go‘zallik tarbiyasidoir. Shu sababli talaba-yoshlarni estetik ruhda tarbiyalash g‘oyat murakkab, ko‘p qirrali dinamik jarayon boyib, uning yordamida barkamol shaxs tarbiyasi jarayonini olib borishning optimal variantlarini qo‘lga kiritish mumkin.
Yoshlarni tabiyolashda xalq maorifi sistemasi juda muhim rol o‘ynaydi, bular zimmasiga hayotning turli sohalarida aktiv faoliyatga layoqatli bo‘lgan har tamonlama kamol topgan ishlar yetishtirish, ularda mehnatga, bilimga muhabbat singdirish yosh avlodni kolletivizm , Vatanga cheksiz sadoqat ruhida tarbiyalash vazifalari yuklangan.
Maktabning asosiy vazifasi o‘quvchilarga mehnat tarbiyasi berishdan, ularda mehnatga va jamoat mulikga ongli munosobatga tarbiyalashdan kasbga qiziqishi va biror kasb egasi bo‘lishni tabiyalashdan iborat.
Mehnatga va ijtimoyi mulikga ongli munosabat tarbiyalashni mehnatga psixologik jihatdan tayorgarlik mehnat sevarlikni tarbiyalashdan boshlash kerak. Maktabta mehnatga psixologik jihatdan tarbiyalash balkiy ijtimoyi foydali faoliyatga qiziqishni o‘stirishdan va unga kishilik jamiyati uchun mehnatning rolini tushunarli kilib izohlab berishdan boshlanadi. Boshlang‘ich siniflarda mehnatning faoliyatiga qo‘l mehnati darslari va o‘z o‘ziga mehnat ko‘rsatishning qo‘lda yasaladigan formalarida qatnashish jarayonida o‘sadi.
O‘quvchilar 5 sinifdan boshlab o‘quv ustoxonalari va o‘quv tajriba uchaskalarida ishlaydilar.
Shu vaqtdan boshlab o‘qishi mehnat faoliyatining ijtimoyi ahamyati ularga yanada tushunarliroq bo‘lib boradi. Mehnat dars o‘quvchisining vazifasi o‘quvchilarda shunday ko‘nikma va malakalar hosil qilgan holda ularni ijtimoiy foydali ekanligi tushunarli ish turlari bilan ta’minlashdan iborot.
Beriladigan mehnat topshiriqlarini o‘quvchilar qo‘lidan keladigan bo‘lishi, bajarilgan ishlarni ahamiyatini muntazam ravishda tushuntirib borish mehnat sevarlik fazilatini taraqiy etishning asosi bo‘lib hisolanadi. Mehnat kishilik jamiyotning normal hayot kechirishi uchun zaruriy shart ekanligi konkret misollor bilan o‘quvchilarga tushuntirish kerak. O‘quvchi kishloq jamiyati uchun mehnatning ahamiyotini tushuntirish asosida o‘quvchilarni o‘z kuchiga ishonishiga asoslanib oldiga kuygan mahsadlarga yorishish imkoniyotini beruvchi optimizm kelgusiga ishonich bilan qarash hislarini tarbiyalash imkoniyotiga ega bo‘ladi.
O‘quvchilar o‘quv ustoxanasida ishlaganlarida ularni material va elektir energiyasini tejashga, asbob uskunalar, moslamalarini ehtiyot qilishga vaqtdan ratsional foydalanishni o‘rgatish kerak.
Ijtimoiy mulikka ongli munosabati muvaffoqiyatini tarbiyalashning asosiy shartlaridan biri o‘quvchining shaxsiy namuna ko‘rsatishi, jihozlar materiallar, asbob uskunalarga ixtiyotkorlik munosabatida bo‘lishdir. Asbob uskunalariga ixtiyotsizlik bilan bo‘lish ishdan chiqarib ko‘yish, brakni yashirishga urinish kabi xollarda shunday ishlarni kiluvchilarni o‘qituvchining o‘ziga ayilab qolmasdan. Bundoy o‘quvchilar umumiy yig‘ilishlarda muhokoma qilish kerak.
Texnologiya ta’limi darslarida kasbga havas va mehr muhabbat tarbiyalanadi. O‘quvchilarda kasbga mehr tarbiyasining zaruriy sharti ularni mehnatga ongli munosabatda bo‘lishlariga yorishishdir. O‘quvchida bunday sifatni tarbiyalamay turib kasbga mehr muhabbatni tarbiyalab bo‘lmaydi.
Texnologiya darslarida iroda va xarakter ham tarbiyalanadi. Mustahkam iroda va xarakterni muvoffaqiyat bilan tarbiyalashga qo‘yiladigan eng muhim talablardan biri boshlangan ishni oxiriga yetkazishdir. Texnologiya ta’limi darslarida bitmagan ish qilinmagan ish degan printsip qo‘llaniladi. Agar o‘quvchi o‘ziga topshirilgan ishni ajiratilgan normasida tugata olmasa, unga o‘z ishni darsdan keyin yoki maxsus ajiratilgan vaqtda tamomlashga imkon berish lozim. O‘quvchi topshiriqni bajarishi jarayonida biror o‘quvchining ishni mustaqil ravishda bajara olmayotganligini ko‘rsa unga yordam berish kerak, ammo o‘sha o‘quvchiga hech vaqt sen layokatsizsan bu ishni bajarish sening qo‘lingdan kelmaydi demasligi lozim.
O‘quv ustoxanalarida ishlayotganda o‘quvchilarga o‘z mustaqilliklarini namoyish qilish uchun imkoniyat yarotish va ularga tashabbuskolikni har jihatdan rahbarlantirib turish lozim.
Berilgan vazifani o‘quvchi mustaqil bajarishi jarayonida topshiriqni to‘g‘ri hal qilish yo‘lini tanglash uchun o‘zi mustaqil ravishda harakat kiloyotgan va hech kimdan yordam so‘ramayotgan lekin bazi xotolarga yo‘l qo‘yayotgan bo‘lsa ham o‘quvchi uning ishiga yarolashmasligi lozim. O‘quvchilarni mana shunday izlanishiga o‘qituvchidan ularni ishlarini alohida etibor bilan kuzatib borishni, belgilangan texnologiyani ayniqsa xafsizlik texnika qoidalarini buzilish xafi yuz berganda ularni ishlariga aralashishi, ularning yo‘l qo‘ygan xotolarini ko‘rsatib bu xotalarning nimalarga olib kelishi mumkinligini aytib berishni talab etadi.
Tashabbuskorlik texnika to‘garaklarida texnika oid kechalar, maruzalar, munozaratlar o‘stiradi. Belgilangan qoidalarni buzish tashabbus deb xisoblanmaydi.
Tenologiya darslari jarayonida o‘quvchilar kollektivizm ruhida tarbiyolanadi. Ayniqsa o‘qitishni zveno formada tashkil qilib har turli texnik modellar tayorlashda, hamda darsni yakuniy qismida bu yaqol ko‘rinadi. Yoshlarni mustaqil hayotga va mehnatga tayyorlashni tubdan yaxshilash maqsadida umum ta’lim maktabi oldiga o‘z ishida ta’limni unumli mehnat bilan qo‘shib olib borish tamoyilini to‘laroq amalga oshirish vazifasi qo‘yilgan.
texnologiya ta’limidagi unumli mehnatga va o‘quv dasturida ko‘zda tutilgan unumli mehnatga ajratilgan vaqtlar birlashtiriladi, butun unumli mehnat esa o‘quvchilar texnologiya ta’limida olgan bilim hamda o‘quvlar zaminida tashkil qilinadi. Texnologiya ta’limiga ajiratilgan vaqtni majburiy unumli mehnat hisobiga ko‘paytirishga imkon beradi, Bu esa umumiy profetsional ta’lim sharoitida ham juda muhimdir. O‘quvchilar texnologiya (kasb o‘rgatish) darslari jarayonidan unumli mehnat bilan bir qatorda ijtimoiy foydali mehnatga jalb qilinadilar, Bunda mehnatga o‘z o‘ziga xizmat ko‘rsatish, qariyalarga ko‘mak berish, xiyobonlarni tozalash kibilar kiradi. O‘quvchilar unumli mehnatiga muvaffoqiyatini jalb qilinishi uchun bir qancha tashkiliy pedagogik, texnik iqtisodiy, metodik va psixologik-pedogogik talablar bajarilishi kerak.