Texnologiya va

Muhokama uchun savollar
1. Siz yashab turgan hududda qanday tarixiy bino yoki yodgorliklar 
bor7 Ular haqida qanday ma'lumotlarm bilasiz9
2. Oadimgi yodgorliklar va binolardan yana qaysilarini bilasiz? 
Ular qayerlarda joylashgan?
3. Samarqand shahri nima uchun "Ochiq osmon ostidagi muzey" 
deb ataladi?
4. Shaxsiy xo'jaliklarda turar-joy uchun uylar qurishda nimalarga 
e ’tibor beriladi7
5. Aholi uchun davlat tumonidan qurilayotgan uy-joylar haqida 
nimalarni bilasiz?
4.3. Xona va fanlar bo‘yicha o ‘quv xonalaridan mebel va 
qo‘shimcha jihozlarni joylashtirish sxeniatik tasviri hamda 
sxematik eskizlari tayyorlash texnologiyasi
Nazany ma’lumot. 
Xona 
interyerida, eng avval. koLzga 
tashlanadigan narsa - xona devorlarini qanday rangga bo‘yalganidir. 
Chunki inson ko'zi sirtlardagi yorqinlik va ranglarni shu sirtlargatushib 
qaytadigan nurlar natijasida idrok qiladi. Shuning uchun devorlaming 
(shuningdek, boshqa jismlaming ham) yorqinligi. birinchidan, uni 
qanday rangdagi yorug‘lik bilan yoritilishiga, ikkinchidan devor sirtini 
unga tushayotgan nurlarni qanday aks ettirishiga (qaytarishiga) bog‘liq. 
Odatda kunduzgi yorug‘likda ranglar va ulatning tuslari yaxshi 
ko‘rinadi, kam yoritilgan joylarda esa yorug'lik kam qaytganligi uchun 
ranglarni ajratish qiyinlashadi. Masalan kech kirib qolganda ko'k, qizil. 
qora, jigarranglami bir-biridan ajratish qiyin b o iib qoladi. Shuning 
uchun ish va o ‘qish xonalarda, masalan sinf va laboratoriya xonalarida.
75

---

ustaxona va kutubxonalarda, umuman, ko'zga va diqqatga zo r 
keladigan joylarda yorugiik va rangga mehnatni yengillashtirish, lining 
samaradorligini oshirish, o‘quvchilaming hissiyoti va kayfiyatini 
yaxshilash hamda charchashning oldini olish vositasi sifatida qarash 
zarur. Ranglarni kishining ruhiyatiga uning yoshi va xarakteriga ko'ra 
turlicha ta’sir etishi ilgaridan ma lum. (Ranglarni kishining ruhiyatiga 
ko'rsatadigan ta’siri rang psixologiyasi, rang ta’sirida davolash kabi 
sohalarda kengroq o'rganiladi). Quyida ranglarni ta ’sir etish omitlan 
haqidagi ayrim m aium otlam i keltiramiz. Masalan, yashil rang kishini 
bir maromda ishlashgayoki osoyishtalikkamoyil qiladi. Shuninguchun 
uy mashg‘ulotlari bajariladigan xonalarni yashil rangga bo‘yash tavsiya 
etiladi. Havo rang esa xonada sovuqlik va noshinamlik his qilish 
tuyg'usini keltirib chiqaradi Agar devorlar qizil rangga bo'yalsa - bu 
odamni tez charchatishi, jahldor odamlafni asabiylashtirishi mumkin. 
Bir6q qizil rang e’tiborni tez toitadi, shuning uchun bu rang kishilami, 
xususan, bolalaming idrok etilishini osonlashtiradi. Zarg'aldoq rang, 
xuddi qizil kabi, faqat bolalar xonasi uchun tavsiya etilishi mumkin. 
Sariq rang quyosh nuri bilan uyg'unlashib, odamni ish jarayonida tez 
charchatib qo yadi. Oq rangga bo yalgan yuzalar yorug iik nurini 
ko‘proq namoyon qiladi, shu sababli narsalar unda yaxshi ko‘rinadi. 
Agar xona devorlariga angori yoki kulrang gulqog‘ozlar yopishtirilsa -
‘xona go‘yo kattalashib qolgandek tuyuladi. Umuman sinf xonalarni 
bo'yashda rang tanlash yoki tayyorlashda ularning yorugiik qaytarish 
xususiyatini hisobga olish kerak. Quyida asosiy ranglarni yorugiik 
qaytarish 
xususiyatlari 
(koeffitsienti) 
haqidagi 
maium otlam i 
keltiramiz: oq rang - 85 %, och sariq - 75 %, och yashil - 75 %, och 
ko‘k - 75 %, sariq - 65 %, kulrang - 55 %, yashil - 52 %, havorang -
35 %, to ‘q qizil - 13 %,to‘qko‘k - 8 %.
Sinf xonalarini bo‘yashda deraza qarshisidagi devorni yorugiik 
'aytarish koeffitsienti 60 % boigan, doska o'rnatilgan devorni 
ru g iik qaytarish koeffitsienti 50-60 % boigan, deraza oinatilgan 
‘orni yo ru giik qaytarish koeffitsienti 60-70 
%
boigan, polni 
•iik qaytarish koeffitsienti 25-30 % b o igan rangdagi bo‘yoqlar 
o ’yash maqbul hisoblanadi. Bunda ranglaming issiq yoki sovuq 
uyuluvchi xususiyatini ham to-g‘ri qoilash kerak. Shuni 
zaiurki, ranglar spektiidagi sargish-yashil rang ko'zni 
.aarchatadi, asab tizimiga nisbatan kamroq salbiy ta’sir 
j rsatadi. Natijada qon tomirlarda me’yorida harakatianadi, eshitish
76

---

qobiliyati ham faollashadi. Shuning uchun ham sinf xonalarini sarg‘ish- 
yashil rang va undan kelib chiquvchi ranglarga b o ‘yash tavsiya etiladi. 
Sinflarning umumiy rangi och, xotirjam bo‘lganda xonalaming 
yoritilganlik darajasi ortadi. Dars jarayonida o'quvchilaming ko‘ziga 
doimiy (ashlanib turuvchi devorlar - doska o‘rnatilgan devor, yon 
devorlar ham uncha to ‘q bo‘Imagan ranglarga boLyaladi.
Xonalami. jihozlash va bezatishda turli mebellarni (shkaf, parta, 
stol, stul va b.) joylashtirish ham katta ahamiyatga ega. Bunda 
mebellaming o ‘lchamlari, rangi va nima maqsadda ishlatishini hisobga 
olish kerak. Masalan o'quv qurollarini saqlash uchun bir xil 
o ‘lchamdagi shkaflarni yasash va ulami sinf orqasiga - orqa devorga 
joylashtirish 
maqsadga 
muvofiqdir. 
0 ‘quvchilar 
sinfga kirib 
kelganlarida ulartiing ko‘zlari dastlab ana shu devorga — shkaflarga 
tushadi. Shuning uchun ulami o'quvchilami zavqlantirgan rangga 
bo yash zarur Ayrim hollarda balandligi bir xil bo‘lmagan shkaflarni 
ham yonma-yon qo‘yishga to ‘g ‘ri kelib qoladi. Bunda k o ‘rinishni 
yaxshilash uchun past shkafning ustiga qo‘shimcha moslama (masalan, 
kichik shkaf, quti va h.) o'matish yoki gullar qo'yish mumkin, Umuman 
olganda sinf xonasidagi mebellar did bilan, tartibli joylashtirilishi, 
0‘quvchilaming erkin harakatlanishlariga xalaqit bermasligi, eshik va 
deraza oldilarini to‘sib qo‘ymasligi kerak.