Texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti qarshi

Og'irlangan adolatli navbat (WFQ)
- WFQ barcha jo'natuvchilar orasida 
mavjud o'tkazish qobiliyatini teng ravishda muvozanatlashga harakat qiladi. 
Ushbu usuldan foydalangan holda, yuqori o'tkazuvchanlik jo'natuvchisi past 
o'tkazuvchanlik jo'natuvchiga qaraganda kamroq ustuvorlikni oladi; 
• 
Sinfga asoslangan vaznli adolatli navbat (CBWFQ)
- Bu navbat usuli sizga 
turli trafik sinflari uchun kafolatlangan tarmoqli kengligi darajasini belgilash 
imkonini beradi. Masalan, siz veb-trafik tarmoqli kengligining 20 foizini, 
Citrix trafigini esa tarmoqli kengligining 50 foizini olishini belgilashingiz 
mumkin (siz qiymatlarni foiz sifatida yoki ma'lum bir tarmoqli kengligi 
miqdori sifatida belgilashingiz mumkin). Keyin WFQ barcha aniqlanmagan 
trafik uchun ishlatiladi (misolda qolgan 30 foiz); 
• 
Past kechikish navbati (LLQ)
- LLQ ko'pincha PQ-CBWFQ deb ataladi, 
shuning uchun u CBWFQ bilan bir xil ishlaydi, lekin navbatdagi ustuvor 
komponentni qo'shadi ( 
Priority Queuing - PQ
). Agar siz ma'lum tarmoq 
trafigining ustuvor navbatga o'tishi kerakligini belgilasangiz, u holda 
yo'riqnoma nafaqat trafikning o'tkazish qobiliyatini ta'minlabgina qolmay, 

---

balki unga birinchi tarmoqli kengligini ham kafolatlaydi. Misol uchun, sof 
CBWFQ-dan foydalangan holda, Citrix trafigi tarmoqli kengligining 50% 
kafolatlanishi mumkin, ammo marshrutizator boshqa trafik kafolatlarini 
taqdim etgandan so'ng u o'tkazish qobiliyatiga ega bo'lishi mumkin. LLQ 
bilan ustuvor trafik har doim boshqa kafolatlar bajarilishidan oldin yuboriladi. 
Bu VoIP uchun juda yaxshi ishlaydi, bu LLQ ni ovoz uchun afzal navbat 
algoritmiga aylantiradi;
. 
Multimediali tarmoq texnologiyalari
Raqamli uzatish tizimlarining jadallik bilan rivojlanishi, analog uzatish 
tizimlari bilan solishtirganda bir qancha afzalliklari bilan farq qiladi, masalan: 
shovqinga muvozanatliligining yuqoriligi, aloqa liniyasining uzunligiga 
uzatish sifatining zaif bog‘lanishi, aloqa kanallarining elektrik parametrlarini 
mо‘tadilligi, diskret xabarlarni uzatishda о‘tkazuvchanlik qobiliyatini 
qо‘llashning samaradorligi va boshqalar. Telegraf aloqa 
о‘rniga 
ma’lumotlarni uzatish, elektron pochta, faksimil aloqa kabi xujjatli elektr 
aloqa turlari kirib keldi. Bir vaqtning о‘zida aloqa xizmatlarining soni oshishi 
bilan, oddiy telefon xizmatidan tortib to integral raqamli aloqa tarmoqlarini 
ta’minlovchi multimedia xizmatlarigacha ularning sifati о‘zgaradi. Kо‘pgina 
mutaxassislar, telekommunikatsiya texnologiyalarining keyingi evolyusiyasi, 
axborotlarni uzatish tezligini oshirish, tarmoqni intelektuallashtirish va 
foydalanuvchilarning mobilligini ta’minlash yо‘nalishi bо‘yicha ketadi deb 
takidlashmoqda. Tezlikning yuqoriligi. Tasvirlarni uzatish, jumladan 
televizion, multimedia ilovalarida turli kо‘rinishdagi axborotlar integratsiyasi, 
lokal, shahar va territorial tarmoqlar uchun zarur. Intellektuallik. Tarmoqning 
moslashuvchanligini va ishonchliligini oshirish, global tarmoqlarni ancha 
oson boshqarish imkonini beradi. Tarmoqning intelektualligi tufayli 
xizmatdan passiv foydalanuvchi aktiv mijozga aylanadi ya’ni mijoz zarur 
bо‘lgan xizmatga buyurtma bergan holda, о‘zi tarmoqni faol boshqarishi 
mumkin. Mobillik. Elektron qurilmalarni miniatyurizatsiyalash sohasidagi 

---

muvoffaqiyatlar, ularning narxini pasayishi, yakunlovchi mobil qurilmalarni 
global tarqalishiga zamin yaratadi. Bu, har qanday joyda va har qanday vaqtda 
har bir talabgorga aloqa xizmatini yetkazishni real masalasi hisoblanadi. 
Hozirgi kunda dunyoning axborot telekommunikatsiya infrastrukturasi orqali 
uzatiladigan axborot hajmi har 2-3 yilda ikki martaga oshib bormoqda. 5.1.2. 
Zamonaviy aloqa tarmoqlariga bо‘lgan talablar 219 Kelajakdagi aloqa 
tarmoqlari quyidagi talablarga javob berishi lozim: - multiservislik - transport 
texnologiyalariga xizmatlarni yetkazuvchi texnologiyalarning bog‘liq 
emasligi; - keng polosalilik - odatda foydalanuvchi talablariga bog‘liq holda 
keng diapazonda axborotni uzatish tezligini mos reyingga dinamik о‘zgarishi 
imkoni; - multimedialik - tarmoqni, real vaqtda va murakkab ulanish 
konfiguratsiyasini qо‘llagan holda, kо‘p komponentli axborot (ovoz, mazkur 
video, audio)larni shu komponentlar uchun zarur bо‘lgan sinxronizatsiya 
bilan uzatish qobiliyati; - intellektuallik - foydalanuvchi yoki xizmatlarni 
ta’minlovchi tomondagi chaqiriq yoki ulanish xizmatlarini boshqarish 
imkoni; - invariantlik ulanish - qо‘llanilayotgan texnologiyalarga bog‘liq 
bо‘lmagan holda xizmatlarga ulanishni ta’minlash imkoni; - kо‘p operatorlik 
- xizmatlarni taqdim etishda va ularning mas’uliyatini faoliyat soxasiga mos 
xolda taqsimlashda bir nechta operatorlarning qatnashishi. Shuningdek 
kelajakdagi aloqa tarmoqlariga bо‘lgan talablarni shakllantirishda xizmatlarni 
ta’minlovchining faoliyatini xususiyatlarini hisobga olish lozim. Xizmatlarni 
ta’minlovchiga bо‘lgan talablarga quyidagilar kiradi: - “multioperatorlik” 
muhitida qurilmalarning ishini ta’minlash imkoniyati ya’ni bir nechta aloqa 
operatori tarmog‘iga (jumladan ulanish satxiga ham) ulanish uchun 
interfeyslar sonini oshirish; - birgalikda yetkazish uchun xizmatlarni 
ta’minlovchi uzellarni birgalikda ishlashini ta’minlash; - qurilmalarning 
dastlabki minimal narxini belgilashda “masshtablanuvchan” texnik 
yechimlarni qо‘llash imkoni. Hozirgi vaqtda kanallarni va paketlarni 
kommutatsiyalashga ega bо‘lgan mavjud umumiy foydalanuvchi aloqa 

---

tarmoqlari yuqorida aytib о‘tilgan talablarga javob bermaydi. Odatdagi 
tarmoqlarning imkoniyatlarini chegaralanganligi yangi infokommunikatsiya 
xizmatlarini yaratish yо‘lida bardosh berish omili hisoblanadi. Boshqa 
tomondan yetkaziladigan infokommunikatsiya xizmatlarining hajmini 
oshishi, mavjud aloqa tarmoqlarining bazaviy xizmatlarini, chaqiriqlarga 
xizmat kо‘rsatish sifat kо‘rsatkichlariga salbiy ta’sir kо‘rsatishi mumkin. 
Bularning barchasi, peying avlodning aloqa tarmoqlarini yaratish 
yо‘nalishida, odatdagi aloqa tarmoqlarini rivojlantirish usullarini 220 
rejalashtirishda infokommunikatsiya xizmatlari mavjudligini hisobga olish 
lozimligiga majbur qiladi. 5.1.3. Zamonaviy aloqa xizmatlarining 
xususiyatlari “Aloqa tarmog‘i” terminini ikki nuqtai nazardan qarash 
mumkin. Birinchidan, aloqa tarmog‘ini, ma’lumotlarni almashish uchun 
texnik vositalar majmuasidan iborat bо‘lgan mustaqil obyekt kabi qarash 
mumkin. Ikkinchidan, aloqa tarmog‘ini, global axborot infrastrukturasi 
(GAI)ni muhim komponenti deb qarash mumkin. Oxirgi tushuncha, xalqaro 
elektr aloqa ittifoqi tomonidan XX asrning oxirlarida, axborot va elektr 
aloqaning rivojlanishini shakllantirish bо‘yicha ishlar oxiriga yetgandan 
keyin kiritilgan. GAI, aloqa tarmoqlarining majmuasi, foydalanuvchi 
qurilmalari, axborot va insonlarning resursi kabi qaraladi. GAIning asosiy 
vazifasi foydali ma’lumotga ulanishni ta’minlash va аbonentlar orasidagi 
aloqani o’rnatishdan, shuningdek ishlash, о‘qish va kо‘ngil ochar tomosha 
qilish uchun yaxshi sharoitni yaratishdan iborat. GAIning funksional 
imkoniyatlari, kelajakda ma’lumotlarni vaqti va joyiga bog‘liq bо‘lmagan 
holda, ma’qbul tarif hamda butun dunyo masshtabida yetkazishdir. Har 
qanday turdagi telekommunikatsiya tizimlarini taxlil qilish uchun ITU 
tomonidan tavsiya etilgan modeldan boshlaymiz. Quyidagi rasmda taqdim 
etilgan bu model, bulutlar kо‘rinishida tasvirlangan 4 ta komponentdan iborat. 
ITU tomonidan tavsiya etilgan telekommunikatsiya tizimlarining modeli 

---

Xulosa 
IP-tarmoqlar bo'ylab yetarli darajada xizmat ko'rsatish sifatini (QoS) taqdim 
etish bugungi kunda korxona IT infratuzilmasining tobora muhim jihatiga 
aylanib bormoqda. QoS nafaqat tarmoq orqali ovozli va video uzatish uchun 
zarur, 
balki 
u 
yangi
paydo bo'lgan narsalar Internetini (IoT) qo'llab-quvvatlashda ham muhim 
omil 
hisoblanadi.
Bizning aloqamiz shaxsiy va biznes hayotimizning barcha jabhalarida 
kengayishda davom etmoqda. QoS ushbu ehtiyojlarni samarali ishlashi uchun 
ma'lum 
ma'lumotlar
oqimlarining boshqalarga nisbatan ustuvorligini ta'minlash orqali qondiradi.
Biroq, QoS o'rnatish va tasdiqlash uchun murakkab va zerikarli texnologiyalar
to'plami 
bo'lishi 
mumkin.
QoSni amalga oshirish monitoring va tahlildan tortib konfiguratsiya va 
sinovgacha bo'lgan keng ko'lamli funktsiyalarni o'z ichiga oladi. QoS dan 
foydalanishdan oldin, mavjud vositalarni to'g'ri rejalashtirish, muhim 
vazifalarni bajarish uchun zarurdir.