Texnologiyalıq tálim” kafedrası Tálim hám tárbiya teoriyası hám metodikası

Klastan tısqarı islerdi shólkemlestiriw forması

Máseleni qoyıw
Eger joqarıda keltirilgen usıllardan paydalanıp, klastan tısqarı jumıslar qızıqlı tárizde



Klastan tısqarı jumıslar


Izlew basqıshı

Izlew







Iskerlik basqıshı

Analiz qılıw




Baqlaw basqıshı

Maǵlıwmatlardı qaytarıw








Bahalaw





Óz-ózin baqlaw

alıp barılsa, tek ǵana oqıwshılar, bálkim ata-analar hám pútkil mektep jámááti ushın da olardıń áhmiyeti úlken boladı.
Zamanagóy tálim aldındaǵı tiykarǵı wazıypa oqıwshı shaxsınıń ilim alıwǵa bolǵan zárúriyatın qandırıwǵa qaratılǵan. Bul wazıypanı ámelge asırıwda zamanagóy sabaq hám tálimniń tómendegishe tradiciyaǵa tán bolmaǵan usıllarınan paydalanıw nátiyjeli nátiyje beredi:
1. Kalendar minutaları. Bul usıl sabaq basında qollanıladı. Oqıwshılar ózlestiriw múmkinshiligine qaray 3 gruppaǵa bólinip, olarǵa tapsırmalar beriledi. Bul tapsırmalardıń juwapları búgingi kúnniń sánesi, ayı hám jılın kórsetiwi shárt. Mısalı :
1. Dıqqattı kúsheytiriwshi oyınlardı shólkemlestiriw. Bunı tómendegiler tiykarında shólkemlestiriw múmkin:
a) doskaǵa bir neshe nomer, belgi yamasa sırtqı kórinisler jazıladı. 2-3 minuttan keyin oqıwshı esinde qalǵanların dápterine jazadı. Oqıwshıǵa tuwrı sózlilik, ras sóylew eń joqarı insaniy pazıyletler ekenligi uqtırıladı hám kórsetilgen juwaplar arqalı oqıwshı óz-ózin bahalaydı ;
b) terminlerdi aytıw jarısı. Mısalı, B hárıbi menen baslanatuǵın terminlerdi aytıw: bes, bir, biyiklik;
Bul usıllardan paydalanıw oqıwshınıń yadın bekkemleydi, dıqqatın bir jerge jámleydi, jańa sabaqqa kónlikpe payda etedi.
3. Bes sorawdan ibarat qısqa múddetli testler ótkeriw. Bul testler tek temaǵa tiyisli bolmastan , bálkim Oraylıq Aziyalıq ilimpazlardıń turmısı hám dóretiwshiligi, jaratqan dóretpeleri, texnologiyalıq tálim pánine qosqan úlesleri haqqında bolıwı múmkin. Mısalı :
1. Onlıq bólshekler haqqında jazılǵan dóretpe atı hám avtorı kim?
A) Ibn Sino, «Donishnoma»
B) Xorezmiy, «Al-jábr val muqobala»
V) Koshiy, «Arifmetika» hám taǵı basqa
Test sorawları 5 ballı sistemada bahalanadı.
4. Rebuslar, krossvordlar sheshiw arqalı oqıwshılar aktivligin asırıw hámde ruwxıy -etikalıq pazıyletlerin tárbiyalaw. Mısalı, tómendegi sorawlarǵa tuwrı juwap berip, juwaplardıń bas háriplerinen ullı shayırdıń atın payda etiń:
1) Qanday sanlar sanaqta isletiledi?
2) Berilgen noqattan birdey uzaqlıqta jaylasqan noqatlar toplamı.
3) Sheńberdiń eki noqatın tutastırıwshı kesindi ne?
4) 1 saat neshe minut?
5) Eń kishi ápiwayı san.
Oqıwshılar A. Nawayınıń ómiri hám dóretiwshiligi haqqında piker júrgizedi.
5. Texnologiyalıq tálim pánine arnalǵan túrli tańlawlar. «Texnologiyalıq tálim páninen eń jaqsı dápter», «Modeller jasaw», «Diywal gazetalar» tańlawların shólkemlestiriw. Bunda tómen bahada oqıytuǵın oqıwshılar da óz uqıplıqların kórsete aladı. Ullı ilimpazlar haqqında túrli maǵlıwmatlardı tabıwǵa, izertlewge múmkinshilik jaratıladı. Bul oqıwshılarda dóretiwshilik, izleniwshilik, ziyreklik qábiletlerin ósiriw imkaniyatın berse, oqıtıwshıǵa bolsa óz oqıwshısınıń qızıǵıwshılıqların anıqlawǵa járdem beredi.
6. Hár bir tapsırma sheshimin ılajı bolǵanınsha turmıslıq tárizde bayanlaw, búgingi kún menen baylanıstırıw oqıwshınıń oy-órisin qáliplestiredi. Tómendegi tapsırmalardıń beriliwi maqsetke muwapıq :
a) jumısqa jaramlı shańaraq aǵzalarınıń aylıq is haqısın anıqlaw ;
b) fermer xojalıǵında jetilistirilgen milliy baylıqlarımız rejesin anıqlaw hám soǵan uqsas sorawlar.
7. Sırlı sanlar. Bunda oqıwshılarǵa bir neshe sanlar juplıǵı yamasa sanlar aytıladı. Oqıwshılar bul sanlar qanday zárúrli áhmiyetke iye ekenligin tabıwları kerek. Mısalı :
- 1991, 31 (Ózbekstan ǵárezsiz dep daǵaza etilgen kún);
- 448900 (Ózbekstan jer maydanı ).
Bul usıldı qollanıw nátiyjesinde oqıwshınıń yadı bekkemlenedi, pikirlew qábileti ósedi, olar óz pikirin bayanlaw hám tiykarlawǵa úyrenedi, oqıwshı jaslar watanǵa muxabbat ruwxında tárbiyalanadı.
8. Ziyreklik. Oqıwshılardıń pikirlew qábiletin ósiriw, óz pikirin tiykarlawǵa úyretiw, ruwxiyatın qáliplestiriwde «Ziyreklik» formasında islengen sabaqlar zárúrli áhmiyetke iye boladı. Klass oqıwshılar sanına qaray kishi gruppalarǵa ajratıladı. Aldınan tayarlap qoyılǵan sorawlarǵa náwbetpe-náwbet juwap beriledi. Sabaq aqırında eń kóp ball toplaǵan gruppa hám belsendi qatnasqan oqıwshılar xoshametlendiriledi.
Oqıtıwshınıń áwladlar miyraslarına, turmıslıq tájiriybelerge súyenip, oqıwshılardı turmıslıq materiallar tiykarında dúzilgen máselelerdi sheshiwge úyrete biliwi zárúrli áhmiyetke iye boladı. Texnologiyalıq tálim pánin ózlestiriwde oqıwshılardıń erkin pikirlew qábiletin ósiriw, sol pánge bolǵan qızıǵıwshılıǵın oyata biliw eń tiykarǵı wazıypalardan biri esaplanadı. Álbette, bul óz-ózinen bolmaydı. Onıń ushın oqıwshılardı sabaq processine tartıw, temanı qızıqlı, kórgezbeli etip túsindirip beriw jetkilikli emes. Ayırım jaǵdaylarda sabaqta oqıwshılardıń pikirleri boladı. Bunday jaǵdaylarda qızıqlı másele yamasa viktorina sorawların ortaǵa taslap, olardı da sabaq processine qızıqtırıw kerek.
Bolajaq oqıtıwshı óz qánigeligi boyınsha oqıw processine qádem qoyar eken, pedagogikalıq hám psixologiyalıq bilimler, texnologiya hám oqıtıw usılları jıyındısı bolǵan zárúr pedagogikalıq minimumların iyelegen bolıwı shárt. Bul texnologiyalardı qollaw sabaq hám oqıw shınıǵıwında qaysı kónlikpelerdiń ózlestiriliwi názerde tutılǵanına baylanıslı. Rawajlandırıshı tálim texnologiyalarınıń mashqalalı tálim baǵdarı keń qamtılǵan bolıp, oqıwshılardı oylawǵa, zárúrli juwmaqlar shıǵarıwǵa qaratılǵan.
Tálim processinde mashqalalı tapsırmalardan paydalanǵan halda sabaqlardı shólkemlestiriw oqıwshılardıń ǵárezsiz izertlewshilik iskerligin keńeytiw qatarında jetiskenlik sezimlerin júzege shıǵaradı, olardı óz-ózin basqarıwǵa, oylap tabıwshılıqqa umtıladı, oylap tabıwshılıqtı úyrengen oqıwshı hár qanday tarawdı qandayda bir qıyınshılıqsız qolǵa kirite aladı.
Bárkámal áwladtı tárbiyalaw, jetik qánigeni tayarlaw máseleleri tálim orınlarında oqıtılatuǵın barlıq pánler, atap aytqanda, texnologiyalıq tálim pánleriniń maqseti, mazmunı, dúzilisi hám wazıypaların qayta kórip shıǵıwdı talap etedi. Pán-texnika rawajlanıwınıń jetiskenliklerin pánler mazmunına sińdiriw, oqıtıw quralların rawajlandırıw, bazar múnásibetlerine ótip atırǵan mámleket hám jámiyettiń kadrlarǵa bolǵan talapları tiykarında tálim processin rawajlandırıw, natiyjeliligin asırıwǵa erisiw ushın bul sıyaqlı wazıypalardı ámelge asırıwda hár bir oqıw predmeti óz úlesin qosıwı kerek.
Juwmaq etip sonı aytıw múmkin, bolajaq texnologiyalıq tálim oqıtıwshıların hár tárepleme jetik, puqta bilimli, dóretiwshi izleniwshi etip tayarlaw házirgi zaman oqıw -tárbiya jumıslarınıń tiykarǵı maqseti bolıp tabıladı. Bunday ullı wazıypalardı orınlaw hár bir pán oqıtıwshıdan joqarı pedagogikalıq uqıp talap etedi.
Texnologiyalıq tálim jáne onı oqıtıw metodikası oqıw pániniń maqseti ástelik penen bolajaq texnologiyalıq tálim oqıtıwshılarınıń kásip maqsetine aylanadı. Kásip iskerligi tárepinen qoyılǵan talaplar sistemalı bolıp, olar tek ǵana ayırım oqıw pánleriniń dúzilisi hám qollanıwına tiyisli texnologiyalıq principlerdi, bálkim bolajaq texnologiyalıq tálim oqıtıwshıların metodikalıq tayarlaw mazmunın da belgilep beredi.
Texnologiyalıq tálim oqıtıw metodikası pánin oqıtıw processiniń integrativ iskerlik hám kompetenciyalıq jantasıwı tiykarında bolajaq texnologiyalıq tálim oqıtıwshılarınıń metodikalıq kompetentliligin rawajlandırıw boyınsha xoshametlendiriwshi, kognitiv, processli, integrativ kriteryalar anıqlandı.
Bolajaq texnologiyalıq tálim oqıtıwshısı metodikalıq kompetentliliginıń kognitiv kriteryası : psixologiyalıq -pedagogikalıq bilimler - texnologiyalıq tálim oqıwshılarınıń jası hám individual, psixofiziologikalıq qásiyetlerin, oqıw processin shólkemlestiriwdiń forma, metod hám quralların, oqıwshılardı analizlewdıń tiykarǵı metodikasın, innovaciyalıq pedagogikalıq texnologiyalardı biliwi; didaktika principlerin, didaktik hám tarqatpa materiallar islep shıǵıwǵa qoyılǵan talaplardı, tálim hám tárbiya birligi nizamlıǵın biliwi; matematikalıq bilimler: texnologiyalıq tálim oqıwshılardı rawajlandırıw maqsetlerin, tiykarǵı ilimiy túsinikler (tariypler, ózgeshelikler, qaǵıydalar, metodlar hám basqalar ) mazmunın biliwi.
Bolajaq texnologiyalıq tálim oqıtıwshısınıń metodikalıq kompetentliliginde processli kriterya : kommunikativ kónlikpeler - tálim processinde oqıwshılar menen pedagogikalıq baylanıstı shólkemlestiriw uqıbı, texnologiyalıq tálim oqıwshıları, ata-analar, kásiplesler menen pedagogikalıq maqsetke muwapıq múnásibetler ornatıw uqıbı, texnologiyalıq tálim oqıwshıları ushın hár qıylı úyretiwshi programmalarda tapsırmalar ańlatılıwınıń túsiniklilik dárejelerin analiz qılıw uqıbı, eger oqıwshı berilgen tapsırmanı orınlawǵa qıynalsa, tapsırmanı jáne de ápiwayı formada qayta ańlatıw qábileti, dóretiwshilik izertlew ortalıǵın jaratıw uqıbı, texnologiyalıq tálim oqıwshıları reakciyasın boljaw, sezimlik múnásibet ornatıw uqıbı ; integrativ kónlikpeler - bolajaq texnologiyalıq tálim oqıtıwshıları integrativ iskerligin támiyinlewge baǵdarlanǵan kónlikpeler; informaciya kónlikpeleri - informacion-kommunikaciya texnologiyaları arqalı jańa bilimlerdi ózlestiriw qábileti, tálim processinde nátiyjeli texnologiyalardı tańlaw hám tálim processine innovaciyalıq texnologiyalardı qollanıw lazım.
Pedagogika joqarı oqıw ornınıń “5110100 - Texnologiyalıq tálim oqıtıw metodikasi” tálim baǵdarı shınıǵıwlarında studentlerge texnologiyalıq tálim oqıtıw metodikasınıń ayrıqsha qásiyetleri, tariyxı hám jaǵdayı, rawajlanǵan mámleketlerde oqıtıw tájiriybesi, texnologiyalıq tálim mazmunı, tálim metodları hám texnologiyaları, oqıtıwdıń psixologiyalıq -pedagogikalıq tiykarları úyretiliwi barısında, olar teoriya hám ámeliy shınıǵıwlar ushın teoriyalıq -ámeliy materiallar jıynaw, texnologiyalıq tálimnen sabaq hám sabaqtan tısqarı jumıslardı rejelestiriw, tálim quralların tańlaw hám qollay alıw, individual hám óz betinshe jumısların shólkemlestiriw, texnologiyalıq tálim páni boyınsha jıllıq hám kúndelikli jumıs rejesin dúziw, bilim, kónlikpe hám ilmiy tájriybelerdi payda etiwge baǵdarlanıwı kerek.
Paydalanılǵan ádebiytlar

1. 
   N.A.Muslimov “Miynet tálimin oqıtıw metodikası, kásipke baǵdarlaw”.
   
2. 
   Azizxojaeva N. “Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat.” O‘quv qo‘llanma.