Texnologiyasi 1-mavzu. Osmon sferasi, uning asosiy nuqta, chiziq va aylanalari. Quyoshning yillik ko’rinma harakati. Ekliptika

Amaliy mashg’ulotining texnologik kartasi  

Bosqichlar, 

vaqti 

Faoliyat mazmuni 

O’qituvchi 

talaba 

1-bosqich. 

Kirish (10 

min). 

1.1.Mavzu,  reja,  uning  maqsadi  va  o’quv 

faoliyatining  natijalari    ma’lum  qilinadi     

(1- ilova). 

1.1. Eshitadi, yozib 

oladi. 

 

2-bosqich. 

Asosiy 

(60 min.) 

2.1. Talabalar e’tiborini jalb etish va bilim  

darajalarini aniqlash uchun tezkor savol-

javob  o’tkazadi (2 -ilova) 

 

 

2.2. O’qituvchi vizual materiallardan 

foydalangan holda masalalar yechishga 

doir asosiy formulalar bilan tanishtiradi 

va auditoriyada [7]dan

. 

134, 136, 138, 

140, 142, 144, 146 masalalarni

 

birin ketin 

yechtiradi

 

(3-,4-,5-ilovalar) 

2.3. Talabalarga masalalarning asosiy 

tushunchalariga e’tibor qilishni va yozib 

olishlarini ta’kidlaydi. 

2.1.  Eshitadi.  O’ylay 

di, javob beradi. 

Javob 

beradi 

va 

to’g’ri 

javobni 

eshitadi 

2.2.  Ilovada  berilgan 

ma’lumotlarni  asosiy 

joylarini 

yozib 

oladilar 

berilgan 

masalalarni 

yechadilar. 

2.3.  E’tibor  qaratadi, 

yozib oladi. 

3-bosqich. 

Yakuniy 

(10 min.) 

3.1. Mavzuga yakun yasaydi va talabalar 

e’tiborini asosiy masalalarga qaratadi. 

3.2. Mustaqil ish uchun vazifa: [7]dan

. 

135, 137, 139, 141, 143, 145, 147, 149, 

151, 153 masalalarni yechishni vazifa 

qilib beradi, baholaydi. (6-ilova) 

3.1. Eshitadi, 

aniqlashtiradi. 

3.2. 

Topshiriqni 

yozib oladi, baholarni 

eshitadi. 

 

Vizual materiallar 

1-ilova 

Mavzu:

 

Quyoshning  ichki  tuzilishi.  Uning  yadroviy  energiya  manbai.  Quyosh 

aktivligi va uning Yerga ta’siri. Yer - Oy  tizimi. Yerning fizik tabiati. Oyning fizik 

tabiati. Yer bilan bog’liq ekologik muammolar.  

 

 

Reja: 

1. Yillik parallaks. Yulduzlargacha masofalarni hisoblashning trigonometrik usuli. 

Absolyut yulduz kattaligiga doir masalalar yechish.  

2.  Spektral  parallaks  haqida  tushuncha.  Yulduzlarning  spektral  sinflari. 

Yulduzlarning  tempraturasi  va  yorqinligi.  Spektr  –  yorqinlik  diagrammasi. 

Yulduzlarning radiuslarini hisoblashga doir masalalar yechish. 

Darsning  maqsadi:  Yillik  parallaks.  Yulduzlargacha  masofalarni  hisoblashning 

trigonometrik  usuli.  Absolyut  yulduz  kattaligi.  Spektral  parallaks  haqida 

tushuncha.  Yulduzlarning  spektral  sinflari.  Yulduzlarning  tempraturasi  va 

yorqinligi. Spektr – yorqinlik diagrammasi. Yulduzlarning radiuslarini hisoblashga 

doir masalalar yechish va nazariy olgan bilimlarini mustahkamlash. 

O’quv faoliyatining natijalari:  

- Yillik parallaks. Yulduzlargacha masofalarni hisoblashning trigonometrik usuli. 

Absolyut yulduz kattaligiga doir masalalarni tushunadi va farqlay oladi; 

-  Spektral  parallaks  haqida  tushuncha.  Yulduzlarning  spektral  sinflari. 

Yulduzlarning  tempraturasi  va  yorqinligi.  Spektr  –  yorqinlik  diagrammasi. 

Yulduzlarning radiuslarini hisoblashga doir masalalarni tahlil qiladi; 

2-ilova 

1. Yillik parallaks deb nimaga aytiladi? 

2. Yulduzlargacha masofalarni hisoblashning qanday usullarini bilasiz? 

3. Absolyut yulduz kattaligi deb nimaga aytiladi? 

4. Yulduzlarning tempraturasi va yorqinligi deganda nimani tushunasiz? 

 

3-ilova 

B./ B. /B texnikasi jadvalini to’ldiring 

№  Mavzu savoli  

 

Bilaman 

Bilishni 

xohlayman 

Bildim 

 

1 

2 

3 

4 

5 

1 

Yillik parallaks 

 

 

 

2 

Yulduzlargacha 

masofalarni 

hisoblashning 

trigonometrik 

usuli 

 

 

 

3 

Absolyut yulduz kattaligi 

 

 

 

4 

Spektral 

parallaks 

haqida 

tushuncha 

 

 

 

5 

Yulduzlarning spektral sinflari 

 

 

 

6 

Yulduzlarning  tempraturasi  va 

yorqinligi 

 

 

 

 

 

4-ilova 

M=m+5-5 lg r,  bu yerda r- yulduzgacha parseklarda ifodalangan masofa. 

M- absolyut yulduz kattaliga, m- ko’rinma yulduz kattaligi. 

Yillik  parallaks  va  yulduzlargacha  bo’lan  masofa  quyidagi  ifodalar  orqali 

hisoblanadi: 

l

r



''

sin



        yoki        

''

sin



r

l



 

 

5-ilova 

136.  Og’ishi  30°  bo’lgan  yulduz  yuqori  kulminasiyasidan  3  soat  keyingi 

vaziyatida  o’zining  haqiqiy  o’rnidan  qancha  balandda  ko’rinadi?  Kuzatish 

joyining geografik kenglamasi 60°. 

 

Berilgan 

δ=30°

 

φ=60° 

p=? 

Echish 

Dastlab ushbu  

cosz= sinφ*sinδ+cosφ*cosδ*cost 

koordinatalar almashtirish formulasidan 

foydalanib, yulduzning zenitdan uzoqligi 

topiladi. So’ngra refraksiya kattaligi 

topiladi: 

p=55״,25                        

[7]dan 134, 136, 138, 140, 142, 144, 146 masalalarni

 

birin ketin yechtiradi 

 

6-ilova 

Mustaqil  ish  uchun  vazifa:  [7]dan

. 

135,  137,  139,  141,  143,  145,  147,  149,  151, 

153