Texnologiyasi
Download 16 Kb. Pdf ko'rish
|
Tarmopqlar texnologiyasi. Abdurasulov G`
Changlanish. Otalik changdonidagi changning onalik tumshuqchasiga
kelib tushishi — changlanish deb ataladi. 0 ‘zi-o‘zidan changlanadi- gan o ‘simliklarga arpa, bug‘doy, no ‘xot, loviya, pom idor, g‘o ‘za o ‘simliklari kiradi. 0 ‘simlikning onalik guli tumshuqchasiga boshqa gul changdonidagi chang kelib tushsa — chetdan changlanish (karam, lavlagi kabi o‘simliklar) deyiladi. Ekinlardan yuqori va sifatli hosil olish uchun sun‘iy changlash tadbiri olib boriladi. Asalari boqish bilan (g‘o ‘za gulini changlaydi) sifatli asal moddasi va yuqori paxta hosili yetishtiriladi. Guldagi otalik changi (hujayralar) — erkaklik urug‘i bo‘lib, urug‘ kurtakdagi hujayralar onalik tuxumidir. Onalik tumshuq chasiga kelib tushgan chang onalik tugunchasiga o ‘sib kiradi va uzun, ingichka nay hosil qiladi. Chang naychaning uchi urug‘ kurtakni teshib kiradi. Urug‘ kurtak ichida murtak xaltasi va uning ichida tuxum hu- jayrasi bo‘ladi. Chang nayining uchi murtak xaltasida yoriladi, sper- malardan (um g‘ hujayra) biri tuxum hujayrasining yadrosi bilan, spermaning ikkinchisi esa ikkilamchi hujayra bilan qo‘shilishadi. Sper- malaming biri tuxum hujayrasi bilan qo‘shilib, um g‘ murtagini hosU qiladi. Ikkinchi sperma murtak xaltasidagi ikkilamchi hujayra bilan qo‘shilib urug‘ endospermasining ichki qismlarini vujudga keltiradi. 24 U rug‘ kurtak urug‘langandan keyin gul so‘liydi-gultojibarglari to ‘kiladi — otalik, onalik qismlari quriydi. Gul o ‘mida qolgan onalik tugunchasi tez o ‘sadi va mevaga aylanadi, urug‘ kurtak esa urug‘ hosil qiladi. Chetdan changlangan o ‘simliklaming avlodi hamisha serhosil va yuqori sifatli bo‘ladi. 0 ‘zidan changlanuvchi o'simliklaming avlodi unchalik hosildor bo‘lmaydi. Seleksiya - urug‘chilik ishlarida navlararo chatishtirish usuh keng qo‘llanilmoqda. Bu esa, gektaridan olinadigan hosildorlikni 15-20 va undan ko‘p foizga oshirish imkonini beradi. Masalan, Xitoy va Rossiya davlatlaridan keltirilgan bug‘doylar chatishtirilib, «Chillaki» navi yara- tildi1. Bu nav ertapisharligi va yuqori hosil berishi bilan xarakterlidir. So‘nggi 2-3 yildan buyon «Chillaki» navidan ilg‘or dehqon va fermer, shirkat xo‘jaliklarida gektaridan o'rtacha 85-108 sentnergacha, ayrim tumanlarda 60-80 sentnerdan bug‘doy hosili yetishtirilmoqda. Meva. Gulning onalik tugunchasi urug‘lanib, o ‘sib, mevaga ayla nadi. Meva hosil bo‘lishda onalik a’zolarining tuzilishiga qarab, oddiy va murakkab mevalar hamda soxta mevalar paydo bo‘ladi. Sersuv mevalar rezavor va danakli mevalarga bo‘linadi. Smorodina, pomidor, qovun- tarvuz, qovoq, bodring, olma, nok, behi, limon, apelsin, manda- rinlar rezavor mevaga kirib, mevasi sersuv va ustki qismigina yupqa po ‘st bilan qoplangan bo‘ladi. 0 ‘rik, olcha, shaftoli kabi danakli mevalarda meva tevarakligi qattiq yog‘ochlikdan va qattiq danakdan iborat bo'ladi. Bu mevalaming eti sersuv. Ba’zi mevalar (bodom, yong‘oq) qattiq po‘choq bilan qoplan gan bo‘ladi. Urug‘. Urug‘ kurtak urug‘lanib, urug' vujudga keladi. Urug‘lar bir pallali bo‘ladi. Ba’zi o ‘simlik mevalari (bug‘doy, arpa, mosh, loviya) urug‘ deb ataladi. 0 ‘simlikning urchishi. 0 ‘simliklar jinsiy va jinssiz yo‘l bilan urchiydi. Jinsiy yo‘l bilan urchiganda o‘simlik sirtida yoki ichida sporalar deb ataluvchi hujayralardan paydo bo‘ladi. Yangi o ‘simlik ana shu sporalar- dan hosil bo‘ladi. Lishayniklar mana shu yo‘l bilan, ba’zi o ‘simliklar (masalan, o ‘simlik ildizi, poyasi, barg qismlari) vegetativ yo‘l bilan ko‘payadi. 0 ‘simUk a’zolarining parchalaridan ko‘karib, o ‘sib ketadi. Bunday usul bog‘dorchilik, uzumchilik, gulchilik, terakchilikda keng qo‘llaniladi. 1 “A n dijonnom a” gazetasi m ateriallaridan olindi. 25 0 ‘simlik jinsiy yo‘l bilan urchiganda urug‘lanish hodisasi vaqtida ikki hujayra hamda ularning yadro va protoplazmalari birga qo'shilib, butunlay (ota va ona o‘simlikdan farqli) boshqacha xususiyatga ega bo‘lgan yangi organizm paydo bo‘ladi. Jinsiy urchitish ancha afzaliiklarga ega. Bunda urchish tezlashadi. Ahamiyatlisi shundaki, yangidan - yangi organizmlar hosil bo‘lad i, o ‘simliklami uzoqqa va katta maydonlarga tarqatish imkoniyati yaratiladi. Download 16 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling