Тўғонлар сув оқимини тўсиб, олдидаги сув сатҳини кўтарувчи гидротехник иншоотлардир

V_ой – 20000 м³/ой гача бўлса, q – 0,4 м³ гача;
V_ой – 40000 м³/ой гача бўлса, q - 0,4  0,65 м³;
V_ой – 60000 м³/ой гача бўлса, q – 1,0 м³ гача;
V_ой > 60000 м³/ой бўлса, q > 1 м³.
Маълумотномадан тавсия қилинаётган чўмич сиғимли тўғри куракли экскаваторни қабул қиламиз, унинг русуми, техник тавсифномаси, шунингдек тупроққа ишлов беришнинг энг катта баландлиги h_кав (м)ни ёзиб оламиз.
Тўғри чўмич билан жихозланган экскаваторнинг ўлчамлари ва техник тавсифномаси

Кўрсатгич	ЭО-3311Г
Чўмич сиғими, м^3	0,4
Энг катта кавлаш радиуси, м	7,8
Энг катта кавлаш баландлиги, м	7,9
Энг катта тўкиш радиуси, м	5,4
Энг катта тўкиш баландлиги, м	4,2
Оғирлиги, т	24.0

Шунда коннинг фойдали чуқурлиги:
м
бу ерда – 0,9 – баландлик бўйича 10% заҳира.
Агар планда коннинг шаклини тўҒри тўртбурчак деб қабул қилсак, унда унинг майдони:
м²
F_к = В_к  L_к =133,7*267,4=35751,4 (м²)
Энди аввал коннинг кенглиги – В_к ни, кейин эса коннинг узунлиги – L_к ни аниқлаш мумкин:
133,7=267,4 м
F_к = 2В_к  В_к = 2В_к²=2*133,7²=35751,4 (м²)
Бундан:
м
Кон қияликлари коэффициентини – m₀ = 1,25 қабул қиламиз.
Топилган ўлчамлар бўйича коннинг кўндаланг қирқимини чизамиз (3-чизма).
Кон очиш ишлари унинг бутун юзаси бўйича қўшимча 5 – 10 м ни қўшиш билан бажарилади. Очиш чуқурлиги – h_к.о.=0.27 м – топшириқ варақасида келтирилган. Кон очишни кўндаланг қирқими юзасини аниқлаймиз:
_{Wк.о=Bк.оhк.о=152,6*0,27=41,2} м²
бу ерда: В_к.о. – коннинг кўндаланг қирқими бўйича аниқланади.


_{Bк.о= Bк +m0 hфой +10,0=133,7+1,25*7,11+10=152,6м}
Кон очиш ишларининг ҳажмини аниқлаймиз:
V_к.о=w_к.о L_к.о=41,2*152,6= м³
бу ерда: м
_{Lк.о= Lк +m0 hфой}
Кон очиш тупроҒининг тупроқтепаларини лойиҳалаш тўғон асосига тупроқни қирқиш тупроқтепаларига ўхшаб лойиҳаланади. Кон очиш ишлари ер қазиш – ташиш машиналари билан бажарилади. Тупроқтепа коннинг икки томонида жойлаштирилади. Кон очиш тупроғининг тупроқтепасини кўндаланг қирқимининг юзаси:
м²
м
Кон очиш учун машина танлашда бу жараёнда тупроқни суриш масофаси - ни ўртача қийматини аниқлаш керак (3- чизмага қаранг):
м