"tib qonunlari" da fitonimlar talqini

Mevali daraxtlarning gullaridan : do`lana guli yoki qirqbo`g`in o`ti, ayniqsa, 
biror a`zo yoki etning chekkasidagi [jarohatga] va mushaklarning uchiga yaqin 
jarohatlarga [qo`yiladi]. 
Yoki bo`lmasa uning tanaga kirgan zaharli moddalarning kurashi yuqorida nomi 
qayd etilgan o`simlik orqali amalga oshirilishi “Tib qonunlari” asarida keltiriladi. 
“Tib qonunlari” asarida qo`llanilgan fitonim nomlari qo`llanilish jihatidan sodda, 
qo`shma yoki birikmali ko`rinishga ega ekanligini asar tarkibida uchratishimiz mumkin. 
“Tib qonunlari” asarining ikkinchi kitobidan olingan ushbu jumlalarga e`tibor bering: 
“Buyrakka xos tarkiblardan biri: maysavsan – ikki dirham, murch – to`rt dirham; bir 
ichimga yetarlik deb gumon qilingan miqdorda [shu tarkibdan] olib, sikanjubin bilan 
ichiriladi. Yana dasht gazago`t, yovvoyi gulxayri, petrushka ildizi – hammasidan 
barobar hissa olinadi, bundan ikki qoshiq olib, sharobda qaynatiladi, keyin tindirilib 
ichiladi”[3]. Ushbu parchadagi o`simlik nomlarini quyidagicha guruhlashimiz maqsadga 
muvofiqdir: 

---

CENTRAL ASIAN ACADEMIC JOURNAL 
OF SCIENTIFIC RESEARCH 
ISSN: 2181-2489 
VOLUME 2 ǀ ISSUE 5 ǀ 2022
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=4.63) 
Passport: 
http://sjifactor.com/passport.php?id=22230
  
 
815 
UZBEKISTAN |
www.caajsr.uz
 
 
Xulosa sifatida aytishimiz mumkinki, o`simlik nomlari hisoblanmish fitonimlar 
ma`lum iqlim sharoiti va ularning lingvistik nuqtayi nazaridan kelib chiqqan holda 
belgilanadi. Abu Ali ibn Sinoning “Tib qonunlari” asarida qo`llanilgan o`simlik 
nomlari, ya`ni fitonimlar xilma-xillikka ega bo`lib, ular bir-biridan o`ziga xos 
ko`rinishi, mazmuniy jihatiga ko`ra farqlanadi. Asarda foydalanilgan o`simlik nomlarini 
aniqlashda “Tib qonunlari” bilan to`liq tanishib chiqish biz uchun ham tibbiyot nuqtayi 
nazaridan, ham lingvistik nuqtayi nazardan foydali bo`ladi. “Tib qonunlari” da qayd 
etilgan fitonimlarning tilshunoslik nuqtayi nazaridan ahamiyati shundan iboratki, 
asardagi ifoda etilgan o`simlik nomlari tibbiyot yoki biologiya fanlari uchun terminlar 
sifatida foydalanishda muhim ahamiyat kasb etadi.