Tibbiy kimyo

CH2 - CH2 I I nh2 nh2 Etilendiamin-1,2 CH2- CH2- CH- CH2 I I nh2 nh2 Butilendiamin-1,4 Dikarbon kislotalar:
COOH 1
	COOH	CH2
COOH 1	CH2	CH2
COOH	COOH	COOH
Oksalat kislota	Malon kislota	Qahrabo kislota

Ko ‘p atomli spirtlarga etilenglikol, glitserin, pentit va geksitlar misol bo‘ladi, ular ochiq zanjirli spirtlardir. Molekulada gidroksil guruhlaming ko‘payishi shirin ta’m hosil boMishiga olib keladi. Pentit va geksit vakillari - ksilit va sorbit - diabet bilan kasallangan bemorlar uchun shakar o‘mida ishlatiladi.


!H₂-CH-CH-CH-CH-CH₂
>H OH OH OH OH OH
Geksanol


188

Tibbiy кйпуо / 2


Ikki va uch atomli fenollar - pirokatexin, rezorsin, gidroxinon - ko‘pgina tabiiy birikmalar tarkibiga kiradi. Ulaming barchasi temir (III) xloridi bilan rangli reaksiya beradi.
Yopiq halqali ко p atomli spirtlarga inozitlar - siklogeksan qa- tori olti atomli spirtlar misol bo‘ladi.








Mezoinozit


Mczoiniozit vitaminga oid birikmalarga (B guruh vitaminlari- ga) kiradi va murakkab efirlaming struktur komponenti hisoblanadi.
Bir nechta aminoguruh saqlagan birikmalar ham polifunksion- al bo'lib. ular kam uchraydi. Poliaminlaming eng oddiy vakillari:


Etilendiamin H₂NCH,CH,NH,
Tetrametilendiamin yoki putressin H₂NCH₂CH₂CH₂CH₂NH₂
Pentametilendiamin yoki kadaverin HJ4CH,CH₉CH₀CH,CH NH,
Pentametilendiaminning tarixiy nomi kadaverin bo‘lib, uzoq vaqtgacha murda zahri deb hisoblanib, chiriyotgan oqsillaming za- harliligini taminlovchi birikmalar deb hisoblangan. Hozirgi vaqtda oqsillar chiriyotganida ularga zaharlilikni boshqa moddalar berishi aniqlangan.
Polikarbonil guruhiga bir qancha birikmalar sinflari kiradi, chunki, karbonil guruhini saqlovchilarga: aldegidlar, ketonlar, kar- bon kislotalar va boshqa birikmalar kiradi.
Dikarbonil birikmalar ichida eng ko‘p tarqalgani glioksal (etan­dial), diatsetil (butandion), asetilatseton (pentandion-2,4), oksalat kislota (etandikarbon kislota).

1-kurs talabalari uchun darslik





CHjCCHjCCHj


HOOC— OOOH


Glioksal Diatsetil


Asetilatseton


Oksalat kislota

2. 
   Polifunksional birikmalarning kimyoviy
   xossalari
   

Ikki atomli spirtlarning kimyoviy xossalari
To‘yingan uglevodorodlar tarkibidagi ikkita uglerod atomidagi ikkita vodorod atomi o‘miga gidroksil guruh joylashsa, ikki atomli spirtlar yoki glikollar hosil bo‘ladi. «Glikol» - grekcha so‘z bo‘lib, shirin demakdir.
1856- yilda fransuz kimyogari A.Vyurs dixloretanni gidrolizlab etandiol olgan: