Tijorat banklari va ularning operatsiyalari

Tijorat banklari passiv operatsiyalarining asosan to’rtta shakli mavjud.

• 1. Tijorat banklari qimmatbaho qog’ozlarini muomalaga chiqarish yo’li bilan resurslar yig’ish;
• 2. Bank foydasi hisobidan har hil fondlar tashkil qilish yoki fondlar summasini oshirish;
• 3. Boshqa kreditorlarning mablag’larini jalb qilish;
• 4. Depozit operatsiyalarini amalga oshirish

Bankning depozit operatsiyalari 4 guruxga bo’linadi:

• 1 Talab qilib olinguncha (muddatsiz) depozitlar;
• 2 Muddatli depozitlar;
• 3 Aholi jamg’armalari;
• 4 Qimmatli qog’ozlar chiqarish yo’li bilan mablag’larni jalb qilish.

Tijorat banklari aktivlarini 4 kategoriyaga bo`lish mumkin:

• kassadagi naqd pul va unga tenglashgan mablag`lar;
• qimmatli qog`ozlarga investitsiyalar;
• ssudalar;
• imorat va uskunalar.

Agar aktivlar tarkibini bank faoliyatidagi assosiy turlari buyicha guruxlashtirsak, u xolda kuyidagi xulosalar chikarish mumkin:

• 1. Bank aktiv operatsiyalarida asosiy urinni kredit operatsiyalar egallaydi. Ularning ulushi 19,90% dan 83,25% gacha tashkil etadi.
• 2. Bank aktivlarida ikkinchi urinni kimmatli kogozlarga kilingan investitsiyalar egalaydi (2,15% dan 29,18% gacha).
• 3. Uchinchi urinda — kassa aktivlari (0,2% dan 12,94% gacha).
• 4. Boshka aktivlar ulushi xisob-kitob xususiyatlaridan kelib chikib bank operatsiyalarida juda xam keng spektrni uz ichiga oladi (2% dan 78% gacha).
• AT “Asaka”banki ma’lumotlari.

Daromad keltirishiga qarab bank aktivlari: daromad keltiruvchi aktivlarga va daromad keltirmaydigan aktivlarga bo`linadi.

• Daromad keltiruvchi aktivlarga quyidagilar kiradi: barcha berilgan kreditlar (jumladan banklararo kreditlar); investitsiyalar; xazina veksellari; davlat obligatsiyalari; qimmatli qog`ozlar.
• Daromad keltirmaydigan aktivlar: pul aktivlar guruxi; asosiy vositalar; kapital xarajatlar; barcha moddiy aktivlar va boshqa aktivlar; nomoddiy aktivlar.