Til va madaniyat

94
Iqbol O‘RAZOVA

---

Xulosa 
Yuqoridagi fikrlardan quyidagilarni xulosa qilish mumkin: 
- “Suhayl va Guldursin” asari o‘zbek adabiyotidagi ilk ishqiy-
romantik dostondir. Shu sababli mukammal syujetga ega bu dostonni 
adabiy tomondan tadqiq qilish adabiyotshunoslar oldidagi dolzarb 
masala bo‘lmog‘i lozim.
- Doston tili jonli xalq tiliga yaqinligi bilan e’tiborga molikdir. 
Asarda, asosan, turkiy so‘zlar ishlatilgan va har uchala lahja 
elementlarini ko‘rish mumkin. Ammo o‘g‘iz lahjasi boshqalariga 
qaraganda faolroq. Buni ijodkorning Xorazm yurtida tug‘ilib o‘sgani 
va Oltin O‘rda adabiy muhitiga og‘iz lahjasi ta’siri yuqori bo‘lgani 
bilan izohlash mumkin. 
- Asarda o‘g‘iz lahjasiga xos fonetik unsurlardan, asosan, 
badiiylik yaratish, ya’ni badiiy san’atlarni shakllantirish maqsadida 
foydalanilgan. 
- Dostonda qo‘llangan o‘g‘iz lahjasiga xos grammatik shakllar 
aruz vazni talablarini bajarish va so‘zni vaznga tushirish uchun 
ishlatilgan. 
- Muallif Kopernikdan oldin Yer Quyosh atrofida aylanishini 
bilgan va bu ma’lumotdan tashbeh sifatida foydalangan. Demak, 
Sayfi Saroyi asarlarining til xususiyatini o‘rganish asar badiiyatini 
ochishga xizmat qiladi, shu bilan birga ajdodlarimiz salohiyati 
chegara bilmas ekanligini ham dalillash imkonini beradi.
Adabiyotlar
Аҳмадхўжаев, Э. 1987. "Алишер Навоийгача бўлган ўзбек шоирлари 
асарлари қўлёзмасининг тарқалишига доир". Адабий мерос
1 (39): 18-27.
Греков, Б.Д., Якубовский, А. Й. 1956. Олтин Ўрда ва унинг қулаши.
Тошкент. 
Маллаев, Н. М. 1976. Ўзбек адабиёти тарихи. 1-китоб. 3-нашри. 
Тошкент: Ўқитувчи. 
 Ўзбек адабиёти тарихи. 5 томлик. 1-том. Тошкент: Фан. 1977. 
Фозилов, Э. 1973. XIV аср Хоразм ёдномалари. Тошкент: Фан. 
Уч булбул гулшани. Тўплам. Тошкент: Адабиёт ва санъат, 1986. 
Исҳоқов, Ё. 2014. Сўз санъати сўзлиги.  Тошкент: Ўзбекистон.
95
"Suhayl va Guldursun” dostonida o‘g‘uz lahjasining qo‘llanishi

---