Tildagi ayrim so’zlar shakily jihatdan, ayrimlari ma’no jihatdan, bir xillari esa talaffuzi jihatidan o’xshash bo’ladi

dam.; 5. ot-tig’, o’tkir joy, yuz; 6. predikativ so‘z – dim ma‘nolarida kelgan (R a 
h m a t u l l a ye v SH. O‘zbek tili omonimlarining izohli lug‘ati.-Toshkent, 1984, 
49-50-betlar). Lug‘atdagi maqolalar statistikasi ham leksemalarning mazkur 
turkumi haqida ba‘zi fikrlarga kelishga asos bo‘ladi. «Lug‘at»da berilgan 497 
omoifodaning 372 tasi ikki omoleksemali, 93 tasi uch omoleksemali, 21 tasi to‘rt 
omoleksemali, 7 tasi besh omoleksemali va 4 tasi olti omoleksemali bo‘lib, 1160 
dan ortiq leksemani birlashtiradi» (R a h m a t u l l a ye v SH. Yuqoridagi lug‘at, 
13-14-betlar) Tildagi omonimlarning ozligi yoki ko‘pligi, bir maqolada 2 tadan 
tortib 6 tagacha ma‘noning farqlanishi tilimiz uchun ijobiy hodisami yoki salbiymi, 
bu haqda shu o‘rinda bir narsa deb bo‘lmaydi. Ammo ayrim so‘z shakllarining 
ma‘nolarida farqlanishini ko‘rsata olishda mazkur tipdagi lug‘atlarning xizmatini 
e‘tirof etish maqsadga muvofiqdir. 
Qo`shimchalar omonimiyasi. Semantik tomondan o`zaro bog`liq bo`lmagan, turli 
ma'nolarni bildiruvchi har xil qo`shimchalarning tashqi jihatdan bir xil bo`lishi 
qo`shimcha omonimiyasi deyiladi. Masalan: yotoq, o`roq, qo`rqoq, qochoq 
so`zlaridagi -oq qo`shimchasi fonetik tomondan o`xshash bo`lsa ham, bular to`rtta 
har xil qo`shimchadir. 
Qo`shimchalar omonimiyasi turli tipdagi ergash morfemalar orasida uchraydi: 1. 
So`z yasovchi qo`shimchalarning o`z doirasida: to`plam (-m qo`shimchasi harakat 
natijasi oti yasaydi), o`rim (-im qo`shimchasi prosess nomi yasaydi). 2. So`z 
yasovchi qo`shimcha bilan shakl yasovchi qo`shimcha orasida: tinchi (-i fe'l 
yasovchi qo`shimchasi u tinchidi; uchinchi shaxsni ko`rsatuvchi egalik 
qo`shimchasi -i ham shu formada bo`ladi -kitobi). 3. SHakl yasovchi 
qo`shimchalarning o`z doirasida: oqish – sifat (-ish belgining o`zligini bildiradi), 
chopish – fe`l (-ish fe'lning funksional shaklini hosil qiladi.) 
4. Omonim qo`shimchalar urg`u orqali farqlanadi: urg`uli -ma qo`shimchasi ot, 
sifat yasaydi, urg`usiz -ma qo`shimchasi fe'l yasaydi va h.k. 
Qo`shimchalar omonimiyasi hodisasining o`ziga xos xususiyatlari M. Jo`raboeva 
tomonidan tadqiq etilgan. 

---

16 
Boshlang‘ich sinf ona tili darsliklariga nazar tashlaydigan bo‘lsak 
omonimlar uchun juda kam mashqlar ajratilgan. 2-3 sinf darsliklarida bu
mavzu deyarli ko‘zga
5
tashlanmaydi, lekin 4-sinf ona tili darsligida omonim
so‘zlarni uchratishimiz mumkin. 
Masalan: 263-mashq. Birikmalarni o‘qing. 
ko‘m-ko‘k o‟t ariqdan o‟t 
minishli ot 
koptokni ot 
 Bir xil shakldagi so‘zlarni ma‘nosini ayting. Nimasi bilan farq qiladi? 
Ko‘rib turganimizdek omonimlar ko‘rsatib qo‘yilgan, lekin juda sodda
omonimlar chunki boshlang‘ich sinflarda omonimlarni o‘rganish o‘quvchida 
birmuncha qiyinchiliklarni yuzaga keltirishi mumkin, natijada o‘quvchi
tushunmay darsga qiziqishi susayishi mumkin. SHuning uchun juda sodda,
qisqa to‘xtalib o‘tilgan.