Tilshunoslik asoslari
Download 2.59 Mb. Pdf ko'rish
|
Tilshunoslik asoslari (O\'lmas Sharipova, Ibrohim Yo\'ldoshev)
(agglutinare
lotincha so ‘z bo'lib, ulash, yopishtirish deraakdir). 2. F e le k tiv tillar (flexio lotincha so 'z bo'lib, egilm oq, bukilm oq dem akdir). Bu ik k i xil gu ru h d ag i tillam in g ham m asi qo'shim chali tillar deb h iso b la n sa ham, lekin ulard agi q o 'shim chalarning xarakteri va s o 'z la rg a ulanish, b o g 'lan ish xususiyatlari bir-biriga o 'x sh am ay di. 2. Q o 'sh im c h a siz tillar. Bunday tillarda g ap tarkibidagi so 'zlarn in g b ir-biri bilan m unosabati, asosan, so ‘z tarkibi orqali ifodalanadi. S o'zlarning shakli esa o ‘zgarm aydi(turlanm aydi, tu sla n m a y d i),h e c h q an d ay q o 'sh im ch a so 'z negiziga qo'shilm aydi. U m um an, b u tillarga gram m atik m unosabatlar sin tak tik y o 'l bilan ifo d alan ad i. Q o'sh im chasiz tillarda yordam chi so 'z la r va so'z y aso v ch i e lem en tlar b o 'lad i. M asalan: qo'shim chasiz tillar qatoriga k iru v c h i xitoy tilidagi-cA /e sb i xao shenrbu yaxshi odam-ta tszade xao- bu yaxshi ishiagan xao so 'zi g apdag i o ‘m ig a q a ra b aniqlovchi, ravish va kesim b o 'lib kelgan. M o rfo log ik tasnif tilning qurilishi va uning tuzilishini o 'rg an ish g a, b ilish ga yordam beradi. Shuningdek, h ar qaysi tilning g ram m atik a sin i izohlab berishda, m orfologik tasnifning m a’lum d a ra ja d a aham iyati bor. Biroq m orfologik tasnif k am ch ilik lard an xoli em as. Birinchidan, m orfologik tasnif tuzilish jih a td a n xilm a-xil b o 'lg a n barch a tillarni qam rab ololm agan.U faq at gram m atik tuzilishi jih a td a n bir-biridan u n ch a farq q ilm ay d ig a n tillam ig in a o‘z ich iga oladi. Ikkinchidan, m orfologik b e lg ila rg a qarab til turlarini g uruhlarga ajratish (tasnif qilish) n ih o y atd a m ushkuJ m uam mo. G en eo lo g ik tasnif. T illarning bir m an badan kelib chiqishini, qaysi tilla r b ir-b iri bilan q a rd o sh ekanligini, sh u bilan birga so'zlam i, q o 'sh im c h a la rn i va b o sh q a gram m atik xususiyatlarni nazarda tu tib , tillarni ayrim g u ru h la rg a ajratadi. G en eo lo g ik tasnifda g u ru h larg a ajratilgan tillarning kelib chiqishi, s o 'z la rn in g paydo bo 'lish i va m anbai ulam in g m a ’no jih atdan y aqinlig i, shu bilan birga, u lard ag i tovushlar va affikslar o 'x sh ashligi h iso b g a olinadi. www.ziyouz.com kutubxonasi Tarixiy taraqqiyot jaray o n id a q ardosh tillardagi so 'z la rn in g m a’nolari v a gram m atik x u su siy atlarin in g o 'z g a rish i ham da tovush o'zgarishlari nazarda tu tilad i. Shuning u c h u n g en e o lo g ik tasnifda tillar tarixini taqq o slab o ‘rganish usuli (qiyosiy-tarixiy usul) asosiy o 'rin d a turadi. G ram m atik tuzilishlari v a b o sh q a xususiyati jih a td a n bir- biriga y aqin b o 'lg an tillar g u ru h i til oilasi deyiladi. O 'zbek , u y g 'u r, qozoq, qirg'iz, tatar va b o sh q a tillar tu rk iy tilla r oilasiga kiradi. Bu q ardosh tillardagi o 'x shash lik, yaqin lik u la m in g so ‘z boyligi,gram m atik qurilishi va n u tq tovushlarida ifodalanadi. Shuni ham aytib o ‘tish kerakki, o 'z a ro q ard o sh b o 'lm a g a n b a ’zi tillarning so 'z boyligidagi m u ay y a n so 'zlard a m a’n o jih a td a n o 'x sh ash lik hodisalari uch rash i m um kin. B unday h o d isa b ir tilga q ard o sh b o'lm ag an b o sh qa b ir tild an kirgan s o 'z la rd a uchraydi. M asalan: o 'zb ek tiliga arab tilidan: oila, maktab, lug'at, kitob, singan; rus tilidan: Download 2.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling